Pełne odliczenie VAT od zakupu samochodu, w tym również osobowego, przysługuje, gdy samochód jest wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika (art. 86a ust. ust. 3 pkt 1 lit. a) ustawy o VAT). Ustawodawca określił, kiedy samochód jest uznawany za wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika. Wyróżnił dwie grupy przypadków. Zaklasyfikowanie do jednej z nich uprawnia do odliczenia 100% VAT od wydatków związanych z tym samochodem. Samochód jest uznany za wykorzystywany wyłącznie do działalności, gdy:

1) sposób jego wykorzystywania przez podatnika, zwłaszcza określony w ustalonych przez niego zasadach używania, dodatkowo potwierdzony prowadzoną przez podatnika dla tego pojazdów ewidencją przebiegu pojazdu, wyklucza jego użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub

2) jego konstrukcja wyklucza użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub powoduje, że jego użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą jest nieistotne.

Do tych ostatnich pojazdów zalicza się m.in.:

a) pojazdy samochodowe, inne niż samochody osobowe, mające jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą:

• klasyfikowane na podstawie przepisów o ruchu drogowym do podrodzaju: wielozadaniowy, van lub
• z otwartą częścią przeznaczoną do przewozu ładunków;

b) pojazdy samochodowe, inne niż samochody osobowe, które posiadają kabinę kierowcy z jednym rzędem siedzeń i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu.

Spełnienie tych wymagań stwierdza się na podstawie dodatkowego badania technicznego przeprowadzonego przez okręgową stację kontroli pojazdów, potwierdzonego zaświadczeniem wydanym przez tę stację, oraz dowodu rejestracyjnego pojazdu zawierającego odpowiednią adnotację o spełnieniu tych wymagań (VAT-1 lub VAT-2).

W ocenie autora badanie techniczne, zaświadczenie wydane przez stację diagnostyczną oraz adnotacja w dowodzie rejestracyjnym to tylko wymogi formalne potwierdzające ustawowe kryteria. Czynności te samoistnie nie kreują prawa do odliczenia. Dlatego też pomimo braku adnotacji nie powinno być przeszkód do dokonywania odliczenia VAT w pełnej wysokości także za okres przed dopełnieniem tych formalności.

Jednak stanowisko organów podatkowych w tej kwestii jest niekorzystne dla podatników, czego przykładem może być interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 24 kwietnia 2024 r. (sygn. 0112-KDIL1-3.4012.104.2024.1.JK).

Odmienne, korzystne dla podatników stanowisko prezentują sądy administracyjne. Przykładem może być wyrok NSA z 7 czerwca 2018 r., sygn. akt I FSK 965/16. NSA wskazał w nim, że o prawie do dokonywania takich odliczeń, dzięki uznaniu za pojazd samochodowy wykorzystywany wyłącznie do wykonywania działalności gospodarczej podatnika, decyduje posiadanie przez pojazdy samochodowe określonych przepisami cech. Skoro zaś cechy konstrukcyjne pojazdu wskazują, że może on być wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej, należy przyjąć, że nałożenie na podatnika obowiązku wynikającego z art. 86a ust. 10 ustaw o VAT, tj. wykonania dodatkowego badania technicznego, ma na celu umożliwienie podatnikowi wykazanie spełnienia wymagań określonych w art. 86a ust. 9 ww. ustawy, a nie jest warunkiem dającym uprawnienie do pełnego odliczenia podatku naliczonego z tytułu wydatków związanych z tym pojazdem. Potwierdzenie cech konstrukcyjnych pojazdu, które wykluczają jego użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą, wydane przez stację kontroli pojazdów, powinno być traktowane jako środek dowodowy do wykazania wymaganych cech pojazdu, a nie jako warunek, którego niespełnienie powoduje pozbawienie podatnika prawa do pełnego odliczenia podatku od towarów i usług. Zdaniem NSA stanowisko organu podatkowego, że niedopełnienie obowiązku dokonania badania technicznego skutkuje utratą prawa do pełnego odliczenia podatku od towarów i usług, w sytuacji gdy pojazd posiada cechy konstrukcyjne uprawniające do pełnego odliczenia, prowadzi do naruszenia zasady proporcjonalności i wykracza poza zakres dozwolonych restrykcji.

Podobne stanowisko zaprezentował WSA w Olsztynie w wyroku z 28 sierpnia 2024 r., sygn. akt I SA/Ol 227/24 (orzeczenie nieprawomocne).

Mając na uwadze powyższe wyroki, można mieć nadzieję, że przyczynią się one do zrewidowania poglądów organów podatkowych z korzyścią dla podatników, jednak nadal istnieje ryzyko zakwestionowania pełnego odliczenia VAT przed uzyskaniem wpisu w dowodzie.