Godziny nadliczbowe czy ponadwymiarowe - wyjaśnienia PIP
Godziny nadliczbowe występują, gdy dochodzi do przekroczenia kodeksowych norm czasu pracy, a godziny ponadwymiarowe dotyczą nauczycieli oraz pracowników zatrudnionych na niepełny etat - wskazała Państwowa Inspekcja Pracy.
W prawie pracy istnieje wyraźne rozróżnienie między godzinami nadliczbowymi a godzinami ponadwymiarowymi. Oba te pojęcia dotyczą sytuacji, w których pracownik świadczy pracę poza ustalonym wymiarem czasu pracy, jednak ich status prawny oraz zasady wynagradzania różnią się.
Godziny nadliczbowe
Godziny nadliczbowe to czas pracy przekraczający normy określone w przepisach Kodeksu pracy lub w indywidualnej umowie o pracę. Zgodnie z art. 151 Kodeksu pracy, nadgodziny mogą wynikać z:
- szczególnych potrzeb pracodawcy,
- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia, zdrowia lub mienia,
- konieczności usunięcia awarii.
Limit godzin nadliczbowych wynosi 150 godzin rocznie dla jednego pracownika, chyba że w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym ustalono inny limit. Całkowity czas pracy (łącznie z nadgodzinami) nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin tygodniowo w okresie rozliczeniowym.
Za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje wynagrodzenie oraz:
- dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia - za nadgodziny przypadające w porze nocnej, w niedziele i święta oraz dni wolne wynikające z harmonogramu pracy,
- dodatek w wysokości 50% wynagrodzenia - za nadgodziny przypadające w każdym innym dniu.
Zamiast dodatku, pracownik może otrzymać czas wolny w wymiarze przewidzianym przepisami Kodeksu pracy (patrz art. 1511, 1512 czy 1513 Kodeksu pracy).
Godziny ponadwymiarowe
Godziny ponadwymiarowe odnoszą się natomiast do nauczycieli oraz pracowników zatrudnionych na niepełny etat.
Godziny ponadwymiarowe nauczycieli - wynikają z art. 35 Karty Nauczyciela i dotyczą godzin przekraczających tygodniowy wymiar zajęć określony w planie organizacyjnym szkoły (tzw. "pensum"). Wynagrodzenie za te godziny oblicza się według stawki godzinowej nauczyciela.
Godziny ponadwymiarowe pracowników zatrudnionych na niepełny etat - pojawiają się, gdy pracownik pracuje powyżej ustalonego w umowie wymiaru godzin, ale nie przekracza norm kodeksowych (8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo). Za każdą godzinę ponadwymiarową pracownik otrzymuje normalne wynagrodzenie, a dodatek za nadgodziny przysługuje dopiero po przekroczeniu normy dobowej lub tygodniowej.
W przypadku pracowników zatrudnionych na niepełny etat, wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe wynosi tyle samo co za godziny podstawowe. Jednak w takim przypadku pracodawca ma obowiązek ustalić z pracownikiem w umowie o pracę dopuszczalną liczbę godzin pracy ponad określony w umowie wymiar, którego przekroczenie będzie uprawniało pracownika, oprócz normalnego wynagrodzenia, do dodatku jak za godziny nadliczbowe.
Ważne
Godziny nadliczbowe i ponadwymiarowe różnią się zakresem zastosowania oraz wynagrodzeniem. Nadgodziny występują, gdy dochodzi do przekroczenia kodeksowych norm czasu pracy, a godziny ponadwymiarowe dotyczą pracowników niepełnoetatowych oraz nauczycieli.
Źródło: Państwowa Inspekcja Pracy, Serwis Samorządowy PAP
