Wypłata odszkodowania z OC - skutki podatkowe w odpowiedziach na pytania

Odszkodowania wypłacane przez ubezpieczyciela są przychodem ubezpieczonego przedsiębiorcy. Nie ma przy tym znaczenia, czy odszkodowanie zostało wypłacone podatnikowi bezpośrednio, czy też zostało wypłacone poszkodowanemu, czy jako zapłata za usługę naprawy (rozliczenie bezgotówkowe). Przedstawiamy odpowiedzi na pytania podatników dotyczące skutków podatkowych otrzymania odszkodowań z polisy OC.

Przychody z odszkodowań w PIT. Przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej są wszelkie przysporzenia majątkowe uzyskane w związku z tą działalnością, o ile ustawa nie wyłącza ich z tej kategorii. Przychodem z działalności gospodarczej są więc także przekazane przez ubezpieczyciela i otrzymane przez podatnika odszkodowania za szkody w składnikach majątku związanych z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą.

Dodajmy, że składnikami majątku związanymi z prowadzoną działalnością gospodarczą, o których tu mowa, są zarówno składniki majątku stanowiące środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne w tej działalności, jak i wszelkie inne przedmioty, które są w funkcjonalny sposób związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, tj. wszelkie przedmioty wykorzystywane przez podatnika w prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Zatem odszkodowania, które uzyska podatnik w związku z poniesionymi szkodami w tych składnikach majątku, należy zaliczyć do przychodów podatkowych. W niektórych przypadkach mogą one korzystać ze zwolnienia z PIT na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT.

Przychody z odszkodowań w CIT. Ustawa o CIT nie zawiera definicji przychodu. W interesującym nas zakresie należy wskazać, że stosownie do art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT przychodem jest każda wartość wchodząca do majątku podatnika, powiększająca jego aktywa, mająca definitywny charakter, którą może on rozporządzać jak własną. Przychód ten powstaje w momencie jego faktycznego uzyskania przez podatnika, czyli wpływu wymienionych środków, bezpośrednio do majątku podatnika, względnie na jego rachunek, skutkującego powstaniem po stronie podatnika możliwości dysponowania tymi środkami. Takim przychodem jest też wartość otrzymanego odszkodowania.

1. Czy odszkodowanie wypłacone przedsiębiorcy z ubezpieczenia OC jest jego przychodem?

PROBLEM

Przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą, w ramach której wykorzystuje samochód osobowy zewidencjonowany jako środek trwały. Przedsiębiorca jest właścicielem samochodu. Pojazd uległ uszkodzeniu w ramach zdarzenia zaistniałego na parkingu samochodowym z wyłącznej winy osoby trzeciej. Szkoda powstała w pojeździe została zlikwidowana poprzez wypłatę odszkodowania przez ubezpieczyciela świadczącego na rzecz sprawcy obowiązkową ochronę ubezpieczeniową (ubezpieczenie OC). Przedsiębiorca złożył ubezpieczycielowi dyspozycję wypłaty należnego mu odszkodowania bezpośrednio na rzecz warsztatu samochodowego, który dokonywał naprawy pojazdu (bezgotówkowa likwidacja szkody). Pojazd przedsiębiorcy nie był objęty dobrowolnym ubezpieczeniem AC. Czy odszkodowanie wypłacone przedsiębiorcy jest jego przychodem? Czy ma tutaj zastosowanie art. 14 ust. 3 pkt 3a ustawy o PIT, który wyłącza z przychodów "kwoty zwróconych innych wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów"?

RADA

W opisanej sprawie odszkodowanie w wysokości pokrytych przez ubezpieczyciela kosztów naprawy samochodu stanowi dla przedsiębiorcy przychód z działalności gospodarczej stosownie do art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy o PIT, gdyż jest to odszkodowanie za szkody dotyczące składników majątku związanych z działalnością gospodarczą. Przychód ten nie jest wyłączony z przychodów podatkowych na podstawie powołanego w pytaniu art. 14 ust. 3 pkt 3a ustawy o PIT.

UZASADNIENIE

Gdy podatnik poniesie wydatek, który zostaje sfinansowany kwotą pochodzącą z tytułu ubezpieczenia, nie ma zastosowania art. 14 ust. 3 pkt 3a ustawy o PIT. Na jego podstawie do przychodów (z działalności gospodarczej) nie zalicza się "kwoty zwróconych innych wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów".

Otrzymane odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia jest realizacją świadczenia wynikającego z postanowień umowy ubezpieczenia i stanowi wyrównanie poniesionego wydatku (na pokrycie szkody z majątku podatnika) w kwocie odpowiadającej poniesionemu przez podatnika wydatkowi. Nie jest to zwrot tego wydatku. Tym samym kwoty wypłaconych odszkodowań przeznaczone na pokrycie wydatków poniesionych przez podatnika, niezaliczanych do kosztów uzyskania przychodów, nie stanowią "zwrotu wydatków" w rozumieniu art. 14 ust. 3 pkt 3a ustawy o PIT i nie mogą być na tej podstawie wyłączone z przychodów podatnika.

Podsumowując, odszkodowania - jeżeli mają związek z prowadzoną przez podatnika pozarolniczą działalnością gospodarczą - stanowią podlegający opodatkowaniu przychód z tej działalności.

Dodajmy, że nie są to też przychody zwolnione z PIT na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy o PIT. Z art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT wynika, że na podstawie tego przepisu nie korzystają z tego zwolnienia odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, z których dochody są opodatkowane zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy o PIT (tzn. według skali podatkowej) lub art. 30c ustawy o PIT (tzn. podatkiem liniowym) - por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 8 kwietnia 2022 r., sygn. 0115-KDIT3.4011.131.2022.2.AWO. W przypadku opisanym w pytaniu nie można również skorzystać ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o PIT.

2. Czy u przedsiębiorcy powstaje przychód, jeżeli odszkodowanie z OC jest wypłacane poszkodowanemu z pominięciem przedsiębiorcy?

PROBLEM

Przedsiębiorca świadczy usługi drogowego transportu towarów. Podczas świadczenia usługi transportu towaru kierowany przez przedsiębiorcę samochód uległ kolizji drogowej. W jej wyniku zniszczeniu uległa naczepa ciężarowa wraz z towarem (mrożonym wyrobem gotowym). Pojazd był ubezpieczony pełnym pakietem OC, AC i NW. Towar także podlegał ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej przewoźnika na mocy polisy zawartej z ubezpieczycielem. Składki ubezpieczeniowe z tytułu polisy zaliczone zostały do kosztów uzyskania przychodów jako pośrednio związane z działalnością gospodarczą. Zleceniodawca wycenił zniszczony towar i obciążył przedsiębiorcę, wystawiając "notę obciążeniową". Wystawiona nota obciążeniowa nie jest karą za nienależyte wykonanie usługi, czego potwierdzeniem jest treść noty. Szkoda została zgłoszona przez zleceniobiorcę (przedsiębiorcę) do ubezpieczyciela, u którego ubezpieczony jest majątek firmy przedsiębiorcy. Roszczenie ubezpieczeniowe zostało uznane przez ubezpieczyciela, a odszkodowanie (pomniejszone o franszyzę redukcyjną) zostało wypłacone przez ubezpieczyciela bezpośrednio na rachunek bankowy zleceniodawcy (właściciela zniszczonego towaru), z pominięciem zleceniobiorcy (przedsiębiorcy). Czy u przedsiębiorcy powstaje przychód z tytułu wypłaty odszkodowania?

RADA

Otrzymane odszkodowanie stanowi dla przedsiębiorcy przychód z działalności gospodarczej objęty dyspozycją art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy o PIT. Jest to przy tym odszkodowanie za szkody dotyczące składników majątku związanych z działalnością gospodarczą, które nie korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem PIT (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 3 stycznia 2020 r., sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.730.2019.1.AP). Nie ma znaczenia, że zostało wypłacone bezpośrednio poszkodowanemu z pominięciem przedsiębiorcy.

3. Czy wypłata z ubezpieczenia OC przekazana bezpośrednio klientom biura rachunkowego jest przychodem tego biura?

PROBLEM

Y. spółka z o.o. świadczy usługi księgowe na rzecz firm. Spółka posiada z tytułu prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, które to ubezpieczenie obejmuje między innymi szkody powstałe z tytułu nieprawidłowo wykonywanych przez spółkę usług. Zdarzają się sytuacje, że wskutek świadczonych usług klienci poniosą szkody finansowe. W takiej sytuacji klienci wystawiają spółce noty obciążeniowe, a spółka zwraca się o wypłatę odszkodowania do towarzystwa ubezpieczeniowego, w którym spółka wykupiła ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Przedmiotowe noty obciążeniowe nie są przez spółkę zaliczone do kosztów uzyskania przychodów na mocy art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. Towarzystwo ubezpieczeniowe dokonuje wypłaty odszkodowania bezpośrednio na rachunki bankowe należące do klientów. Decyzje w sprawie przyznania oraz wypłaty odszkodowania są wystawiane przez towarzystwo ubezpieczeniowe bezpośrednio na rzecz klientów. Kwota wypłacona przez towarzystwo ubezpieczeniowe na rzecz klientów stanowi odszkodowanie za szkodę poniesioną przez tych klientów w postaci uiszczonych przez nich odsetek od podatku CIT, który został uiszczony z opóźnieniem wynikłym z nieprawidłowego wykonania usług przez spółkę po pomniejszeniu o franszyzę. Czy wypłacona przez towarzystwo ubezpieczeniowe kwota odszkodowania z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej działalności gospodarczej spółki stanowi jej przychód?

RADA

Tak, po stronie spółki - biura rachunkowego - powstanie przychód. Kwoty odszkodowań, które zostały wypłacone przez towarzystwo ubezpieczeniowe na rzecz klienta z tytułu odszkodowania z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej działalności gospodarczej spółki, stanowią jej przychód, pomimo że jest to kwota należna na rzecz klienta z uwagi na uszczerbek majątkowy, który zaistniał po jego stronie.

UZASADNIENIE

Odszkodowanie, o którym mowa, jest wypłacane na podstawie umowy ubezpieczenia OC zawartej przez spółkę z ubezpieczycielem. Ubezpieczenie obejmuje między innymi szkody powstałe z tytułu nieprawidłowo wykonywanych przez spółkę usług. Tym samym skoro to spółka jest odpowiedzialna za powstanie szkody, to co do zasady ona powinna dokonać jej naprawienia. Z uwagi jednak na ubezpieczenie OC spółki szkoda ta została faktycznie pokryta z zawartej polisy, a świadczenie zostało wypłacone bezpośrednio na rzecz poszkodowanych. To zatem spółka ubezpieczyła się od skutków ewentualnych zaniedbań i to jej należna jest kwota wypłacona z tytułu ubezpieczenia, stanowiąc jej przysporzenie majątkowe, a więc przychód podatkowy. Fakt, że zgodnie z umową zawartą z ubezpieczycielem odszkodowanie jest wypłacane bezpośrednio podmiotom, które poniosły szkodę, pozostaje bez znaczenia dla kwalifikacji odszkodowania jako przychodu spółki. Takie rozliczenie stanowi bowiem jedynie techniczną stronę realizacji zobowiązań spółki będących następstwem powstałej szkody.

Wypłacone odszkodowanie, zaliczane do przychodów zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o CIT, jest powiązane z kosztami ubezpieczenia spółki ponoszonymi na wypadek konieczności zapłacenia tego odszkodowania. Zatem kwota odszkodowania wypłacona z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia stanowi przychód podatkowy spółki (zob. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 8 sierpnia 2022 r., sygn. 0111-KDIB2-1.4010.386.2022.1.BJ).

4. Jakie są skutki wypłaty odszkodowania, gdy szkoda została wyrządzona przez podwykonawcę?

PROBLEM

X. spółka z o.o. jest firmą transportowo-spedycyjną. Przyjęła zlecenie na przewóz maszyny. Faktyczny transport został wykonany przez podwykonawcę - przewoźnika. Podczas transportu doszło do uszkodzenia maszyny w stopniu znacznym, czyniąc ją kompletnie niezdatną do użytku. W związku z tym klient (zleceniodawca usługi) zażądał wysokiego odszkodowania wraz z odsetkami. Całość odszkodowania została już zapłacona. Przy realizacji zlecenia spółka dokonała wszelkich zabezpieczeń, m.in. sprawdziła pod każdym względem swojego podwykonawcę, maszyna została odpowiednio zabezpieczona w czasie transportu. Spółka posiada ubezpieczenie OC przewoźników, w związku z tym zwróciła się do ubezpieczyciela o wypłatę odszkodowania. Czy wypłacone przez spółkę klientowi z tego tytułu odszkodowanie stanowi dla niej koszt uzyskania przychodu? Czy jeśli dojdzie do wypłaty odszkodowania z tytułu zawartej polisy ubezpieczeniowej przez ubezpieczyciela na rzecz spółki, będzie ono stanowiło przychód podatkowy?

RADA

Wydatek na odszkodowanie wypłacone kontrahentowi nie stanowi kosztu uzyskania przychodu na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, gdyż wynika on z wadliwego wykonania usługi transportowej (w wyniku czego doszło do znacznego uszkodzenia przewożonej maszyny). Jednocześnie kwota pieniężna, jeśli zostanie wypłacona z tytułu odszkodowania otrzymywanego przez spółkę od ubezpieczyciela z tytułu zawartej polisy ubezpieczeniowej, będzie stanowiła przychód podatkowy spółki.

UZASADNIENIE

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

Za wadę wykonanej usługi transportowej należy uznać wszelkie skutki nienależytego wykonania umowy, w tym uszkodzenia towarów powstałe w transporcie, a także niedostarczenie ich w określonym czasie. Nie ma znaczenia, że faktycznego przewozu dokonał podwykonawca. Niezależnie bowiem od zlecenia usługi firmie transportowej (podwykonawcy), to spółka jest odpowiedzialna wobec zleceniodawcy za poniesioną przez klienta szkodę.

Zatem należy stwierdzić, że kwota pieniężna wypłacona przez spółkę na rzecz kontrahenta tytułem odszkodowania nie stanowi kosztów uzyskania przychodów, podlega bowiem wyłączeniu na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT.

Przejdźmy do pytania, czy jeśli dojdzie do wypłaty odszkodowania z tytułu zawartej polisy ubezpieczeniowej przez ubezpieczyciela na rzecz spółki, to odszkodowanie stanowi dla niej przychód podatkowy? Na to pytanie należy udzielić odpowiedzi twierdzącej. Otrzymane od ubezpieczyciela odszkodowanie w myśl art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT stanowić będzie przychód podatkowy spółki. Wypłata odszkodowania wynika bowiem z zawartej umowy ubezpieczenia oraz poniesionych z tego tytułu kosztów składek, które nie zostały wyłączone z kosztów uzyskania przychodu (zob. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 30 września 2022 r., sygn. 0111-KDIB1-1.4010.456.2022.1.SH).

Wnioski te oczywiście dotyczą także przypadku, gdy przyjmujący zlecenie transportowe samodzielnie dokonuje ich przewozu, podczas którego dojdzie do uszkodzenia lub zniszczenia powierzonego towaru (zob. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 28 września 2018 r., sygn. 0114-KDIP2-2.4010.351.2018.1.JG).

Analogiczne stanowisko organy podatkowe zajmują w odniesieniu do podatników PIT (zob. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 27 lipca 2023 r., sygn. 0115-KDIT1.4011.419.2023.1.MR).

5. Czy trzeba płacić ryczałt od odszkodowania wypłaconego podatnikowi jako osobie prywatnej po wykupie samochodu z leasingu?

PROBLEM

Lekarz opodatkowany ryczałtem ewidencjonowanym w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarł umowę leasingu operacyjnego samochodu osobowego. Umowa ta spełnia warunki określone w art. 23b ustawy o PIT, tj. tzw. leasing operacyjny. 25 kwietnia 2025 r. lekarz zgłosił zamiar wykupu samochodu, którego umowa leasingu kończyła się 31 maja 2025 r. W dniu opłacenia ostatniej raty leasingu, tzn. 2 maja 2025 r. z winy osoby trzeciej doszło do kolizji samochodowej, w wyniku czego powstałą szkodę w późniejszym okresie ubezpieczyciel oszacował jako całkowitą. Odszkodowanie zostało przyznane lekarzowi, jako osobie prywatnej, a nie jako przedsiębiorcy prowadzącemu działalność gospodarczą. Czy u lekarza uzyskane odszkodowanie oraz sprzedaż wraku wcześniej leasingowanego samochodu, który nie był nigdy przyjęty do środków trwałych prowadzonej przez niego jednoosobowej działalności gospodarczej, a która to sprzedaż była czynnością przeprowadzoną w ramach likwidacji szkody całkowitej samochodu, podlega opodatkowaniu ryczałtem ewidencjonowanym?

RADA

Tak, zarówno otrzymane odszkodowanie, jak i kwota uzyskana ze sprzedaży wraku samochodu podlegają opodatkowaniu ryczałtem ewidencjonowanym. Odszkodowanie podlega opodatkowaniu według stawki 8,5%, a sprzedaż według stawki 3%.

UZASADNIENIE

W przedstawionym przypadku doszło do sprzedaży wraku samochodu. Samochód ten wykorzystywany był przez lekarza w działalności gospodarczej na podstawie umowy leasingu, o której mowa w art. 23b ustawy o PIT. Zatem sprzedaż wraku samochodu spowodowała powstanie u lekarza przychodu z działalności gospodarczej podlegającego opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne według stawki 3%, zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 7 lit. f ustawy o ryczałcie.

W myśl tego przepisu ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wynosi 3% przychodów z odpłatnego zbycia ruchomych składników majątku wykorzystywanych w pozarolniczej działalności gospodarczej, nawet jeżeli przed zbyciem zostały wycofane z tej działalności gospodarczej, a pomiędzy pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym składnik majątku został wycofany z działalności, i dniem jego zbycia nie upłynęło sześć lat.

Chodzi o składniki majątku będące:

• środkami trwałymi podlegającymi ujęciu w wykazie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,
• składnikami majątku, o których mowa w art. 22d ust. 1 ustawy o PIT, z wyłączeniem składników, których wartość początkowa, ustalona zgodnie z art. 22g ustawy o PIT, nie przekracza 1500 zł,
• składnikami majątku, które ze względu na przewidywany okres używania równy rokowi lub krótszy niż rok nie zostały zaliczone do środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych.

Również otrzymane przez lekarza odszkodowanie stanowi dla niego przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowany według 8,5% stawki ryczałtu ewidencjonowanego stosownie do art. 12 ust. 1 pkt 5 lit. h ustawy o zryczałtowanym PIT.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 5 lit. h ustawy o zryczałtowanym PIT ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wynosi 8,5% w przypadku przychodów, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy o PIT. W przepisie tym są wymienione odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, które są zaliczane do przychodów z działalności gospodarczej. Przy czym składnikami majątku związanymi z prowadzoną działalnością gospodarczą będą zarówno składniki majątku stanowiące środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne w tej działalności, jak i wszelkie inne przedmioty, które są w funkcjonalny sposób związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, tj. wszelkie przedmioty wykorzystywane przez podatnika w prowadzonej przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej. Opisany w pytaniu pojazd był wykorzystywany przez lekarza w prowadzonej działalności na podstawie umowy leasingu operacyjnego, a zatem stanowi składnik majątku związany z prowadzoną działalnością gospodarczą. W konsekwencji otrzymane odszkodowanie za szkodę w tym pojeździe stanowi jego przychód z działalności gospodarczej opodatkowany według 8,5% stawki ryczałtu ewidencjonowanego (zob. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 17 maja 2024 r., sygn. 0112-KDIL2-2.4011.127.2024.3.WS).

6. Czy odszkodowanie uzyskane z polisy sprawcy szkody jest przychodem poszkodowanego?

PROBLEM

Przedsiębiorca (opodatkowany w formie ryczałtu ewidencjonowanego) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie hurtowego handlu dokonał zakupu towaru od firmy niemieckiej. Przywóz tych towarów zlecił firmie spedytorskiej. Po przekroczeniu granicy, już na terenie Polski, samochód wiozący towar na skutek awarii zapalił się i większość towaru spłonęła. Przedsiębiorca wystawił firmie spedytorskiej notę księgową, obciążając ją za utracony towar. Ubezpieczyciel spedytora (przewoźnika) uznał szkodę i powołując się na ww. notę, wypłacił przedsiębiorcy odszkodowanie. Czy otrzymana kwota od ubezpieczyciela spedytora (przewoźnika) stanowi dla przedsiębiorcy przychód podlegający opodatkowaniu ryczałtem w stawce 8,5%?

RADA

Dla podatników prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, niezależnie od formy jej opodatkowania, otrzymane odszkodowanie za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą (a takim właśnie składnikiem majątku jest zakupiony towar) stanowi przychód z tej działalności. W przypadku podatników, którzy wybrali ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jako formę opodatkowania prowadzonej działalności gospodarczej, uzyskany z tego tytułu przychód podlega opodatkowaniu 8,5% stawką ryczałtu, o której mowa w art. 12 ust. 1 pkt 5 lit. h) ustawy o ryczałcie (zob. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 8 lutego 2024 r., sygn. 0115-KDST2-1.4011.6.2024.1.KB).

7. Czy leasingobiorca powinien zaliczyć do przychodów odszkodowanie z OC wypłacone leasingodawcy na naprawę leasingowanego samochodu?

PROBLEM

Przedsiębiorca (opodatkowany na zasadach tzw. podatku liniowego) wykorzystuje w prowadzonej działalności gospodarczej samochód osobowy na podstawie umowy leasingu operacyjnego. Samochód służy do użytku mieszanego, tj. realizacji zadań służbowych oraz osobistego użytku przedsiębiorcy. Używany samochód posiada ważną polisę OC i AC. Właścicielem pojazdu jest leasingodawca (spółka Y.). Samochód znajduje się w środkach trwałych leasingodawcy. Samochód ten uległ uszkodzeniu w wyniku stłuczki zaistniałej z winy innego kierowcy. Naprawa samochodu została sfinansowana z OC sprawcy poprzez bezpośredni przelew pieniędzy dla serwisu (warsztatu samochodowego) od ubezpieczyciela. Czy w przypadku naprawy bezgotówkowej samochodu używanego na podstawie umowy leasingu odszkodowanie "wypłacone leasingodawcy", tj. właścicielowi pojazdu, jest przychodem leasingobiorcy (tj. przedsiębiorcy)?

RADA

Nie, leasingobiorca nie uzyskuje przychodów z tytułu bezgotówkowej naprawy samochodu sfinansowanej przez ubezpieczyciela, jeżeli ubezpieczającym i właścicielem pojazdu jest leasingodawca. Inaczej byłoby, gdyby leasingodawca upoważnił leasingobiorcę do otrzymania odszkodowania w celu naprawy pojazdu. Wtedy organy podatkowe twierdzą, że to leasingobiorca uzyskuje przychód.

UZASADNIENIE

Zgodnie z cywilistycznym pojęciem leasingu leasingobiorca nie jest właścicielem pojazdu, a jedynie posiadaczem zależnym. W przypadku zaistnienia okoliczności uzasadniającej wypłatę odszkodowania ubezpieczenie przysługuje właścicielowi pojazdu (leasingodawcy).

W przypadku naprawy bezgotówkowej samochodu używanego na podstawie umowy leasingu odszkodowanie "wypłacone leasingodawcy", tj. właścicielowi pojazdu, nie stanowi przychodu leasingobiorcy, tzn. dla naszego przedsiębiorcy jest obojętne podatkowo (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 16 sierpnia 2022 r., sygn. 0115-KDIT3.4011.410.2022.3.AWO).

Według organów podatkowych inaczej sprawę należałoby ocenić, gdyby np. właściciel pojazdu (leasingodawca) upoważnił leasingobiorcę do otrzymania odszkodowania z polisy sprawcy kolizji w celu naprawienia uszkodzeń. W takiej sytuacji organy podatkowe uważają, że otrzymane odszkodowanie stanowi dla użytkownika samochodu przychód z działalności gospodarczej objęty dyspozycją art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który nie korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych (zob. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 30 września 2022 r., sygn. 0112-KDIL2-2.4011.617.2022.1.AA).

8. Czy leasingobiorca jest zobowiązany do wykazania przychodu, gdy płacił składki na OC, ale ubezpieczonym była firma leasingowa?

PROBLEM

Przedsiębiorca prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Korzystał dotychczas w ramach umowy leasingu z samochodu osobowego, którego używał zarówno do celów prywatnych, jak i służbowych. Samochód ten został skradziony. Po stwierdzeniu szkody całkowitej przez ubezpieczyciela odszkodowanie AC i OC zostało wypłacone leasingodawcy. Składki na ubezpieczenia AC i OC samochodu opłacał przedsiębiorca, a nie firma leasingowa, ale jako ubezpieczony była wskazana firma leasingowa (właściciel pojazdu). Po odjęciu pozostałej do spłaty kwoty leasingodawca pozostałą część odszkodowania wypłacił przedsiębiorcy przelewem na konto bankowe. Czy kwoty odszkodowań z polisy AC/OC stanowią dla przedsiębiorcy przychód?

RADA

Przychodem przedsiębiorcy jest kwota otrzymana od leasingodawcy. Nie jest to odszkodowanie z umowy ubezpieczenia. Otrzymana kwota powinna być opodatkowana ryczałtem według stawki stosowanej przez przedsiębiorcę, czyli stawki właściwej dla prowadzonego przez niego rodzaju działalności, w związku z którą ten przychód powstał.

UZASADNIENIE

W opisanej sytuacji wypłata ubezpieczenia w sytuacji utraty przedmiotu leasingu (np. kradzieży) stanowi zabezpieczenie interesów leasingodawcy, które ma zrównoważyć utratę korzyści finansowych uzyskiwanych dzięki własności danej rzeczy i pobieraniu z tego tytułu pożytków.

Kwota, którą przedsiębiorca otrzymał od leasingodawcy, nie jest jednak odszkodowaniem. Z opisu stanu faktycznego nie wynika, aby przedsiębiorca był stroną umowy ubezpieczenia. Odszkodowanie zostało wypłacone leasingodawcy. Przedsiębiorca otrzymał od niego kwotę nadwyżki opłat wynikających z umowy leasingu, będącą pochodną otrzymanego od ubezpieczyciela odszkodowania za kradzież przedmiotu leasingu. Świadczenie to wynika więc z zawartej umowy pomiędzy przedsiębiorcą (korzystającym) a leasingodawcą, ale nie jest to odszkodowanie.

Niezależnie od tego otrzymana przez przedsiębiorcę kwota stanowi jego przychód z działalności gospodarczej. W art. 12 ustawy o zryczałtowanym PIT nie ma wprost uregulowania wskazującego na konkretną stawkę ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych dla tego rodzaju przychodów. W takiej sytuacji przychód ten należy opodatkować stawką właściwą dla rodzaju działalności, w związku z którą ten przychód powstał (zob. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 8 września 2023 r., sygn. 0112-KDIL2-2.4011.498.2023.2.AG).

Podsumowanie

1. Odszkodowanie wypłacone z polisy OC sprawcy szkody jest przychodem przedsiębiorcy.

2. Odszkodowanie z polisy przedsiębiorcy wypłacone poszkodowanemu jest przychodem przedsiębiorcy.

3. Leasingobiorca nie uzyskuje przychodów z tytułu odszkodowania wypłacanego przez ubezpieczyciela, jeżeli ubezpieczającym i właścicielem pojazdu jest leasingodawca, chyba że leasingodawca upoważni go do otrzymania odszkodowania.

POWOŁANE INTERPRETACJE PODATKOWE:

Interpretacje indywidualne Dyrektora KIS: z 8 kwietnia 2022 r. (sygn. 0115-KDIT3.4011.131.2022.2.AWO); z 16 sierpnia 2022 r. (sygn. 0115-KDIT3.4011.410.2022.3.AWO); z 30 września 2022 r. (sygn. 0112-KDIL2-2.4011.617. 2022.1.AA); z 3 stycznia 2020 r. (sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.730.2019.1.AP); z 8 sierpnia 2022 r. (sygn. 0111 -KDIB2-1.4010.386.2022.1.BJ); z 30 września 2022 r. (sygn. 0111-KDIB1-1.4010.456.2022.1.SH); z 28 września 2018 r. (sygn. 0114-KDIP2-2.4010.351.2018.1.JG); z 27 lipca 2023 r. (sygn. 0115-KDIT1.4011.419.2023.1.MR); z 17 maja 2024 r. (sygn. 0112-KDIL2-2.4011.127.2024.3.WS); z 8 lutego 2024 r. (sygn. 0115-KDST2-1.4011.6.2024.1.KB); z 8 września 2023 r. (sygn. 0112-KDIL2-2.4011.498.2023.2.AG)

Marcin Szymankiewicz

doradca podatkowy, autor licznych publikacji podatkowych