Czy student może dobrowolnie opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne

PROBLEM

Nasza firma zawarła umowę zlecenia ze studentem w wieku 25 lat. Czy może on dobrowolnie, z tytułu tej umowy, podlegać tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu? Czy wówczas musiałby podlegać również dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym?

RADA

Zleceniobiorca będący studentem, który nie ukończył 26 lat, z tytułu umowy zlecenia nie podlega żadnym ubezpieczeniom, tj. ani ubezpieczeniom społecznym, ani ubezpieczeniu zdrowotnemu. Nie może być także objęty dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi czy zdrowotnym z tego tytułu. Do ubezpieczenia zdrowotnego student może zostać zgłoszony wyłącznie przez uczelnię albo jako członek rodziny (np. przez rodziców). Szczegóły - w uzasadnieniu.

UZASADNIENIE

W przypadku studentów zasadniczo obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego spoczywa na uczelni. Nie ma przy tym znaczenia, czy podejmują oni jakieś zatrudnienie, o ile nie powoduje to obowiązku ubezpieczeń społecznych (np. umowa o pracę, umowa zlecenia zawarta ze studentem powyżej 26 roku życia). Jeśli chodzi o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne tych osób, to brak jest możliwości objęcia ich tym ubezpieczeniem.

Czy student może być objęty dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z umowy zlecenia

Przystąpienie do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z tytułu umowy zlecenia jest możliwe tylko w przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczeń (np. umowy o pracę i umowy zlecenia albo kilku umów zlecenia), gdy obowiązek ubezpieczeń z tytułu umowy zlecenia jest wyłączony. W przypadku studenta, który nie ukończył 26 lat, nie jest to możliwe, ponieważ umowa zlecenia nie stanowi dla niego tytułu do ubezpieczeń społecznych (art. 6 ust. 4 ustawy systemowej). A to oznacza, że nie może zostać objęty dobrowolnymi ubezpieczeniami z tego tytułu.

Student - jako osoba, która nie spełnia warunków do objęcia go obowiązkowymi ubezpieczeniami - może zostać objęty dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi na swój wniosek, niezależnie od zawartej umowy zlecenia (art. 7 ustawy systemowej).

Zgodnie z wyjaśnieniami ZUS, dla celów ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, będzie on traktowany zarówno jako płatnik składek, jak i osoba ubezpieczona. Nie składa jednak za siebie zgłoszenia, jako płatnika składek, na formularzu ZUS ZFA. Musi natomiast złożyć zgłoszenie do ubezpieczeń na druku ZUS ZUA z kodem 1900, oraz samodzielnie rozliczać i opłacać składki. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi dla takich osób zadeklarowana kwota, która nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia (tj. 4666 zł w 2025 r.). 

Objęcie wskazanymi ubezpieczeniami nastąpi od dnia wskazanego w zgłoszeniu o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w ZUS (art. 14 ust. 1 i art. 36 ust. 5 ustawy systemowej).

Zgłoszenie studenta - zleceniobiorcy do ubezpieczenia zdrowotnego

Student jest objęty obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym, jeśli nie posiada innego tytułu do tego ubezpieczenia (art. 66 ust. 1 pkt 20 ustawy zdrowotnej). W przypadku zawarcia umowy zlecenia nie można mówić o innym tytule do ubezpieczenia, ponieważ student nie podlega z tego tytułu żadnym ubezpieczeniom - ani obowiązkowo, ani dobrowolnie. 

Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego powstaje z tytułu posiadania statusu studenta, z dniem złożenia przez niego oświadczenia o niepodleganiu obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu (np. umowy o pracę - w tym przypadku student podlega obowiązkowo wszystkim ubezpieczeniom), nie wcześniej jednak niż z dniem rozpoczęcia pierwszego semestru kształcenia, a wygasa z dniem ukończenia studiów albo skreślenia z listy studentów (art. 73 pkt 4 ustawy zdrowotnej).

Zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego dokonuje uczelnia (art. 75 ust. 4 ustawy zdrowotnej).

Student, który nie ukończył 26 lat, może być alternatywnie zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny. Do tego ubezpieczenia może go zgłosić rodzic albo inna osoba uprawniona, np. jego małżonek. Student, który ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności (lub inne traktowane na równi), może być zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny, nawet gdy ukończy 26 lat - bez ograniczenia wiekowego (art. 67 ust. 3 i 3a w zw. z art. 5 pkt 3a ustawy zdrowotnej).

Czy student może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego

Ustawa zdrowotna zawiera katalog osób, które mogą się ubezpieczyć dobrowolnie na podstawie umowy zawartej z NFZ. Przede wszystkim są to osoby niewymienione w art. 66 ust. 1 ustawy zdrowotnej. 

NSA w wyroku z 2 sierpnia 2016 r. (sygn. akt II GSK 304/15) wyjaśnił, że:

NSA

Wymieniony w powołanym przepisie, art. 66 ust. 1 zawiera katalog podmiotów podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu, do których zalicza się między innymi osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia - pkt 1 lit. e.

Treść omawianej regulacji nie nasuwa wątpliwości, że umowę dobrowolnego ubezpieczenia z NFZ może zawrzeć osoba (podmiot) niewymieniony w art. 66 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej. Jednocześnie art. 66 ust. 1 ustawy, wskazując na obowiązek podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu(...), wyłącza możliwość dobrowolnego ubezpieczenia się osoby spełniającej warunek obowiązkowego ubezpieczenia. Istotne jest bowiem to, że ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej w art. 66 ust. 1 kształtuje sytuację prawną podmiotów w nim wymienionych, przy czym ma ona dla nich charakter bezwzględny, bo nakładający obowiązek w nim określony. Natomiast w art. 68 ust. 1 ustawy została przewidziana możliwość przystąpienia do ubezpieczenia zdrowotnego. Osoba niewymieniona w art. 66 ust. 1 może lecz nie musi przystąpić do ubezpieczenia w celu uzyskania świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Z porównania obu opisanych form podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, obowiązkowemu i dobrowolnemu, przede wszystkim zaś z regulacji zawartej w art. 68 ust. 1 ustawy, wynika iż obie formy ubezpieczenia wykluczają się wzajemnie. Jeden i ten sam podmiot nie może być uprawniony do świadczeń opieki zdrowotnej określonych w ustawie, w oparciu o obowiązek ubezpieczenia przy jednoczesnym dobrowolnym ubezpieczeniu zdrowotnym. Jak już bowiem wskazano, powołany art. 68 ust. 1 ustawy przewiduje możliwość ubezpieczenia się w formie dobrowolnej osobom niewymienionym w art. 66 ust. 1 ustawy, podlegającym obowiązkowi ubezpieczenia.

Oznacza to, że dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym może zostać objęta tylko ta osoba, która nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu obowiązkowo (tj. nie posiada żadnego tytułu wymienionego w art. 66 ust. 1 ustawy zdrowotnej).

Artykuł 66 ust. 1 ustawy zdrowotnej zawierający katalog tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego wymienia wśród nich posiadanie statusu studenta.

Zatem, skoro student może zostać zgłoszony do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego przez uczelnię, nie ma możliwości przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego.

Powołane wyroki:

• wyrok NSA z 2 sierpnia 2016 r. (sygn. akt II GSK 304/15) 

Małgorzata Kozłowska 

radca prawny, specjalista i praktyk, od wielu lat zajmuje się prawem ubezpieczeń społecznych