Kiedy pracownikowi przysługuje urlop macierzyński lub ojcowski, gdy matka dziecka przebywa w szpitalu

Żona naszego pracownika 14 stycznia 2024 r. urodziła dziecko i od tego dnia korzysta z urlopu macierzyńskiego do 1 czerwca 2024 r. (20 tygodni). 2 maja 2024 r. znalazła się w szpitalu i lekarzom trudno określić, jak długo będzie tam przebywała. Od początku pobytu żony w szpitalu dzieckiem opiekuje się jego ojciec - nasz pracownik, który wystąpił z wnioskiem o udzielenie urlopu macierzyńskiego i wypłatę zasiłku macierzyńskiego. Czy możemy wypłacić pracownikowi ten zasiłek i za jaki okres? Czy pracownik może skorzystać z urlopu ojcowskiego i zasiłku za ten urlop?

Jeżeli matka dziecka trafiła do szpitala i przebywa tam po wykorzystaniu co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, to pracownik - ojciec dziecka - może skorzystać z urlopu i zasiłku macierzyńskiego za okres pobytu matki dziecka w szpitalu, do wyczerpania okresu 20 tygodni liczonych od dnia urodzenia dziecka. Jeśli pobyt matki dziecka w szpitalu przedłuża się poza okres 20 tygodni, to ojciec dziecka może wnioskować zarówno o urlop rodzicielski, jak i urlop ojcowski i za okresy tych urlopów ubiegać się o zasiłek macierzyński. Szczegóły w uzasadnieniu.

Jeżeli żona Państwa pracownika korzystająca z urlopu macierzyńskiego od 14 stycznia do 1 czerwca 2024 r. przebywa w szpitalu od 2 maja 2024 r., czyli po wykorzystaniu przez nią 8 tygodni urlopu i zasiłku macierzyńskiego (termin 8 tygodni upłynął 9 marca 2024 r.), to pracownik - ojciec dziecka, który musi zapewnić dziecku opiekę na czas hospitalizacji matki dziecka, w zależności od okresu jej pobytu w szpitalu może skorzystać z:

• urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego, nie dłużej niż do 1 czerwca 2024 r., ponieważ tego dnia kończy się udzielony matce dziecka 20-tygodniowy okres urlopu macierzyńskiego;

• urlopu rodzicielskiego i zasiłku macierzyńskiego, począwszy od 2 czerwca 2024 r. w wymiarze do 32 tygodni przysługujących łącznie obojgu rodzicom, oraz dodatkowo z 9 tygodni tego urlopu zagwarantowanych każdemu z rodziców (prawa tego nie można przenieść na drugiego rodzica);

• urlopu ojcowskiego i zasiłku macierzyńskiego w wymiarze do 2 tygodni w każdym czasie, począwszy od pierwszego dnia pobytu matki dziecka w szpitalu, pod warunkiem że urlop ten nie został wykorzystany w okresie od dnia urodzenia dziecka do dnia, w którym matka dziecka została hospitalizowana.

Przerwanie urlopu macierzyńskiego przez matkę dziecka z powodu pobytu w szpitalu. Jeżeli stan zdrowia pracownicy korzystającej z urlopu macierzyńskiego wymaga hospitalizacji, to opiekę nad dzieckiem może sprawować ubezpieczony - ojciec dziecka - lub inny ubezpieczony członek rodziny. Za okres pobytu matki dziecka w szpitalu, przypadający:

• po wykorzystaniu przez nią co najmniej 8 tygodni urlopu i zasiłku macierzyńskiego - osoby te po przerwaniu pracy zarobkowej i uzyskaniu prawa do urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego albo ojcowskiego mają prawo do zasiłku macierzyńskiego,

• w pierwszych 8 tygodniach korzystania przez matkę z urlopu i zasiłku macierzyńskiego - osobom tym przysługuje zasiłek opiekuńczy w wymiarze do 56 dni (8 tygodni), którego nie wlicza się do limitu 60 dni.

Ubezpieczona może natomiast przerwać urlop macierzyński na czas pobytu w szpitalu i pobierać wynagrodzenie za czas choroby lub zasiłek chorobowy, jeżeli otrzyma zaświadczenie lekarskie potwierdzające jej niezdolność do pracy z powodu choroby (e-ZLA).

Należy podkreślić, że okres korzystania z urlopu i zasiłku macierzyńskiego przez ubezpieczonych - matkę i ojca dziecka lub innego członka najbliższej rodziny, nie może łącznie przekroczyć okresu przysługującego matce dziecka, tj. np. 20 tygodni, gdy urodziła jedno dziecko przy jednym porodzie. 

Przejęcie urlopu rodzicielskiego przez ojca lub innego członka rodziny. W przypadku gdy matka dziecka przebywa w szpitalu w trakcie urlopu rodzicielskiego, również może przerwać ten urlop i z uprawnienia tego może skorzystać ubezpieczony - ojciec dziecka - albo ubezpieczony - inny członek najbliższej rodziny. Tu również obowiązują limity określone dla urlopu rodzicielskiego, np. w razie urodzenia jednego dziecka obojgu rodzicom przysługują nie więcej niż 41 tygodni tego urlopu, przy czym z tego wymiaru 9 tygodni urlopu zagwarantowane jest każdemu z rodziców. A to oznacza że prawa do tych 9 tygodni urlopu nie można przenieść na drugiego rodzica. Za okresy urlopu rodzicielskiego również przysługuje zasiłek macierzyński.

Zasiłek opiekuńczy w pierwszych 8 tygodniach po porodzie w przypadku pobytu matki dziecka w szpitalu. Jeżeli ubezpieczona - matka dziecka - przebywa w szpitalu w pierwszych 8 tygodniach po porodzie, to nie może przerwać urlopu macierzyńskiego i pobierania zasiłku macierzyńskiego. W celu zapewnienia opieki dziecku jego ojciec podlegający ubezpieczeniu chorobowemu albo inny ubezpieczony członek najbliższej rodziny może wystąpić z wnioskiem o zasiłek opiekuńczy w wymiarze do 8 tygodni (56 dni).

Ojciec dziecka albo ubezpieczony inny członek najbliższej rodziny ma prawo do zasiłku opiekuńczego bez względu na przyczynę pobytu ubezpieczonej - matki dziecka - w szpitalu. Fakt ten może być spowodowany np. przebytym porodem, ale również zupełnie innym schorzeniem, np. przeziębieniem, doznanym urazem itp. Nie ma również znaczenia, czy jej pobyt w szpitalu przypada bezpośrednio po porodzie, czy rozpoczął się w okresie późniejszym. Najważniejsze jest, aby pobyt w szpitalu przypadał na okres pierwszych 8 tygodni korzystania z urlopu macierzyńskiego i pobierania zasiłku macierzyńskiego.

Urlop ojcowski w czasie pobytu matki w szpitalu. Urlop ojcowski jest odrębnym uprawnieniem ojca dziecka, niezależnym od prawa matki do urlopu macierzyńskiego. Zatem może on przebywać na tym urlopie nawet w tym samym czasie, gdy matka dziecka korzysta z:

•  urlopu macierzyńskiego,

•  urlopu rodzicielskiego.

Pracownik może również ubiegać się o urlop ojcowski po zakończeniu przez matkę dziecka tych urlopów, a nawet gdy nie ma ona prawa do urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, ponieważ nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu. 

Jednak okres urlopu ojcowskiego to okres znacznie krótszy od pozostałych urlopów, wynosi bowiem jedynie 2 tygodnie (14 dni) i można go wykorzystać w całości jednorazowo albo w dwóch równych częściach (po 7 dni). Wskazany wymiar urlopu ojcowskiego przysługuje bez względu na liczbę dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Urlop ojcowski musi zostać wykorzystany najpóźniej do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia. W przeciwnym razie urlop ten przepada.

Renata Tonder

specjalista z zakresu ubezpieczeń społecznych, były wieloletni pracownik Centrali ZUS