Uzupełniający urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków od 19 marca 2025 r. - na czym polegają zmiany

Od 19 marca 2025 r. rodzicom wcześniaków oraz noworodków wymagających hospitalizacji po porodzie będzie przysługiwał uzupełniający urlop macierzyński. Do tego urlopu będą uprawnieni matka lub ojciec dziecka. Będzie można z niego skorzystać wyłącznie bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego.

Uzupełniający urlop macierzyński wprowadzono do systemu prawnego obok funkcjonującego obecnie urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego i urlopu rodzicielskiego.

Prawo do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego i jego wymiar

Pracownica albo pracownik - ojciec wychowujący dziecko - będą mieli prawo, bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego - w przypadku urodzenia dziecka (art. 180² § 1 Kodeksu pracy):

■ przed ukończeniem 28 tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g - w wymiarze tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 15 tygodnia po porodzie;

■ po ukończeniu 28 tygodnia ciąży i przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży oraz z masą urodzeniową większą niż 1000 g - w wymiarze tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 8 tygodnia po porodzie;

■ po ukończeniu 37 tygodnia ciąży i pobytu dziecka w szpitalu, pod warunkiem że pobyt dziecka w szpitalu po porodzie będzie wynosił co najmniej 2 kolejne dni, przy czym pierwszy z tych dni będzie przypadał w okresie od 5 do 28 dnia po porodzie - w wymiarze tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5 dnia do upływu 8 tygodnia po porodzie.

Przy ustalaniu wymiaru uzupełniającego urlopu macierzyńskiego sumuje się okresy pobytu dziecka w szpitalu do upływu odpowiednio 8 albo 15 tygodnia po porodzie. Niepełny tydzień zaokrągla się w górę do pełnego tygodnia (nowy art. 180² § 3 Kodeksu pracy).

Zatem kryteria brane pod uwagę przy wnioskowaniu o uzupełniający urlop macierzyński to:

■ masa urodzeniowa dziecka,

■ tydzień ciąży, w którym dziecko się urodziło,

■ okres pobytu dziecka w szpitalu.

W przypadku dzieci urodzonych w terminie warunkiem koniecznym do uzyskania prawa do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego jest hospitalizacja dziecka. Musi się ona odbywać przez minimum 2 kolejne dni i rozpocząć w okresie od 5 do 28 dnia po porodzie (w okresie noworodkowym). Wówczas uzupełniający urlop macierzyński przysługuje w wymiarze tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5 dnia po porodzie do upływu 8 tygodnia po porodzie. To rozwiązanie ma na celu przyznanie prawa do uzupełniającego urlopu pracownikom - rodzicom dzieci urodzonych w terminie, ale wymagających hospitalizacji z powodu choroby dziecka lub innego powikłania związanego z porodem.

Wymiar uzupełniającego urlopu macierzyńskiego wynosi odpowiednio do 8 tygodni albo do 15 tygodni, w zależności od okresu hospitalizacji dziecka, tygodnia ciąży, w którym urodzi się dziecko, lub masy urodzeniowej dziecka. Natomiast przy ustalaniu wymiaru uzupełniającego urlopu macierzyńskiego okresy pobytu dziecka w szpitalu do upływu 8 tygodnia albo 15 tygodnia po porodzie będą się sumowały, a niepełny tydzień zostanie zaokrąglony w górę do pełnego tygodnia. Regulacja ta uwzględnia kilkukrotne hospitalizacje dziecka.

W przypadku gdy uzupełniający urlop macierzyński nie rozpocznie się bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, tj. następnego dnia - pracownik utraci prawo do tego urlopu.

W przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie przy ustalaniu wymiaru uzupełniającego urlopu macierzyńskiego należy uwzględnić wagę dziecka o najniższej masie urodzeniowej oraz okres pobytu w szpitalu dziecka najdłużej hospitalizowanego (nowy art. 180² § 2 Kodeksu pracy).

 

Za czas uzupełniającego urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński płatny w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Udzielanie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego

Uzupełniający urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo na wniosek składany w postaci papierowej lub elektronicznej przez pracownicę albo pracownika - ojca wychowującego dziecko. Należy go złożyć w terminie nie krótszym niż 21 dni przed zakończeniem korzystania z urlopu macierzyńskiego. Pracodawca jest zobowiązany uwzględnić wniosek (nowy art. 180² § 4 Kodeksu pracy).

 

Przepisy przejściowe dotyczące uzupełniającego urlopu macierzyńskiego

Prawo do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego będą mieli również pracownicy, którzy 19 marca 2025 r. będą uprawnieni do korzystania lub będą korzystali z urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Uzupełniający urlop macierzyński dla pracowników korzystających z przepisów przejściowych będzie udzielany jednorazowo na wniosek składany w postaci papierowej lub elektronicznej przez pracownicę albo pracownika - ojca wychowującego dziecko, najpóźniej w ostatnim dniu urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Dokumentowanie prawa do urlopu uzupełniającego

Do wniosku o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego dołącza się zaświadczenie wydane przez szpital, w którym przebywało dziecko, oraz dokumenty określone w przepisach rozporządzenia w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków. Zaświadczenie zawiera informacje o okresie pobytu dziecka w szpitalu oraz o urodzeniu dziecka:

■ przed ukończeniem 28 tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g,

■ po ukończeniu 28 tygodnia ciąży i przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży oraz z masą urodzeniową większą niż 1000 g,

■ po ukończeniu 37 tygodnia ciąży.

We wniosku o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego określa się termin zakończenia urlopu macierzyńskiego (zgodnie z nowym art. 180² § 5 i 6 Kodeksu pracy).

Nowelizacją Kodeksu pracy zmieniono upoważnienie ustawowe do wydania rozporządzenia w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków, ponieważ w rozporządzeniu powinna zostać określona treść wniosku o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. Nowe rozporządzenie powinno wejść w życie w tym samym dniu co przepisy Kodeksu pracy wprowadzające uzupełniający urlop macierzyński, tj. 19 marca 2025 r. Na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano 15 stycznia br. projekt tego rozporządzenia, który przewiduje, że dotychczas obowiązujące wnioski w sprawie ubiegania się o urlopy i inne uprawnienia związane z rodzicielstwem nie ulegną zmianie. Natomiast nowo dodany wniosek o uzupełniający urlop macierzyński zgodnie ze wskazanym projektem będzie wymagał podania imienia i nazwiska pracownika, terminu zakończenia urlopu macierzyńskiego i okresu, na który ma być udzielony uzupełniający urlop macierzyński.

Natomiast zgodnie z nowymi przepisami Kodeksu pracy określono, że do wniosku o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego dołącza się zaświadczenie wydane przez szpital, w którym przebywało dziecko, dotyczące jego pobytu w tej placówce. Spełnienie obowiązku złożenia pracodawcy ww. zaświadczenia przesądzi o udzieleniu uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. Jednak ani nowelizacja Kodeksu pracy, ani pozostałych ustaw zmienianych przepisami ustawy z 6 grudnia 2024 r. nie przesądza, kto i na jakim formularzu miałby w praktyce takie zaświadczenie wydawać (np. sekretariat szpitala czy lekarz) oraz podpisywać się pod nim, czy jest procedura wnioskowania o takie zaświadczenie, jaki jest termin oczekiwania na jego wydanie, a także jakie będą konsekwencje niewydania lub opóźnienia w wydaniu takiego zaświadczenia, które może skutkować utratą prawa do urlopu uzupełniającego.

Należy zauważyć, że zmian wymagają również przepisy rozporządzenia dotyczącego świadectw pracy, ponieważ uzupełniający urlop macierzyński nie jest obecnie ujęty we wzorze świadectwa pracy.

 

Inne przepisy Kodeksu pracy mające zastosowanie do urlopu uzupełniającego

Do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego stosuje się, analogicznie jak w przypadku innych urlopów rodzicielskich, niektóre ochronne przepisy Kodeksu pracy. Przedstawiamy je poniżej w tabeli.

 

Tabela. Przepisy Kodeksu pracy, które stosujemy do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego

Przepis Kodeksu pracy	Opis
art. 45 § 3	konieczność przywrócenia do pracy pracownika chronionego zamiast przyznania mu odszkodowania
art. 47	prawo do wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy po przywróceniu do pracy chronionego pracownika, z którym rozwiązano umowę za wypowiedzeniem niezgodnie z przepisami
art. 57 § 2	prawo do wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy po przywróceniu do pracy chronionego pracownika, z którym rozwiązano umowę bez wypowiedzenia niezgodnie z przepisami
art. 163 § 3	prawo do urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po uzupełniającym urlopie macierzyńskim
art. 165 pkt 4	konieczność obligatoryjnego przesunięcia urlopu wypoczynkowego w przypadku korzystania z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego
art. 166 pkt 4	obligatoryjne przerwanie urlopu wypoczynkowego w przypadku korzystania z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego
art. 180 § 6-17	uprawnienie do przejęcia w szczególnych okolicznościach uzupełniającego urlopu macierzyńskiego przez innego niż matka dziecka członka rodziny
art. 1801 § 2	prawo do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego w przypadku zgonu dziecka
art. 182 zdanie pierwsze	skrócenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego w przypadku umieszczenia dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej
art. 1831 § 1	zasady udzielania uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, tj. tydzień urlopu odpowiada 7 dniom

Do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego będą miały więc zastosowanie odpowiednio wskazane w ustawie przepisy ochronne Kodeksu pracy związane z korzystaniem z uprawnień rodzicielskich (nowy art. 180² § 7 Kodeksu pracy).

Jak wspomniano, do pracownika korzystającego z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego będą stosowane odpowiednio m.in. przepisy o urlopie macierzyńskim, zgodnie z którymi uzupełniający urlop macierzyński ulegnie skróceniu w przypadku zgonu dziecka. Wówczas pracownica albo pracownik - ojciec wychowujący dziecko - zachowa prawo do tego urlopu przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku uzupełniający urlop macierzyński na drugie dziecko w pozostałym do wykorzystania wymiarze (art. 180¹ § 2 w zw. z art. 180² § 6 Kodeksu pracy).

Natomiast w przypadku hospitalizacji lub zgonu pracownika korzystającego z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego urlop ten będzie mógł być przejęty przez drugiego rodzica dziecka lub innego członka najbliższej rodziny. Takie przejęcie urlopu będzie możliwe w sytuacji porzucenia dziecka, a także orzeczenia wobec pracownika niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Należy też zwrócić uwagę, że katalog pracowników, których pracodawca dopuszcza do pracy na dotychczasowym stanowisku (a jeżeli nie jest to możliwe - na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu) na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu, rozszerzono o pracowników powracających do pracy po zakończeniu uzupełniającego urlopu macierzyńskiego (art. 186⁴ Kodeksu pracy).

 

Uzupełniający urlop macierzyński także dla rodziców adopcyjnych

W Kodeksie pracy wprowadzone zostały również zmiany (nowy art. 183 § 3¹ Kodeksu pracy), zgodnie z którymi pracownik przyjmujący dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, a także pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, będą mieli prawo do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego na ogólnych zasadach, jeżeli pobyt dziecka w szpitalu będzie miał miejsce po przyjęciu dziecka na wychowanie.

Przy określaniu wymiaru uzupełniającego urlopu macierzyńskiego dla pracowników, którzy przyjęli dziecko na wychowanie (czy to jako rodzina zastępcza, czy też złożyli wniosek do sądu o przysposobienie), bierze się pod uwagę tylko ten okres pobytu dziecka w szpitalu, który miał miejsce już po przyjęciu go na wychowanie. Takie rozwiązanie jest zasadne, ponieważ okres pobytu dziecka w szpitalu przed przyjęciem go na wychowanie jako rodzina zastępcza czy też przed przyjęciem dziecka na wychowanie i złożeniem wniosku do sądu o jego przysposobienie nie miał wpływu na utratę przez tych pracowników części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, a co za tym idzie - nie stwarza prawa do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za ten okres. 

Ochrona stosunku pracy od dnia złożenia wniosku o urlop uzupełniający

W wyniku omawianej nowelizacji wprowadzono do Kodeksu pracy zmianę, na podstawie której od 19 marca 2025 r. ochroną stosunku pracy zostaną objęci także pracownica lub pracownik - ojciec wychowujący dziecko, począwszy od dnia złożenia wniosku o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego do dnia zakończenia tego urlopu. Ponadto w ww. okresie pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tą pracownicą lub pracownikiem, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z ich winy i reprezentująca pracownicę lub pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy (udowodnienie istnienia tych przyczyn należy do pracodawcy). Dodatkowo w tym okresie pracodawca nie może prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą lub pracownikiem (art. 177 § 1 Kodeksu pracy).

W przypadku złożenia wniosku o uzupełniający urlop macierzyński wcześniej, niż wynika to z przepisów Kodeksu pracy, ochrona przysługuje 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu (art. 177 § 1¹ pkt 2 Kodeksu pracy).

 

Zmiany w Karcie Nauczyciela dotyczące nauczycieli

Ze względu na specyfikę zatrudniania nauczycieli pewne ich uprawnienia pracownicze są regulowane w sposób odmienny bądź zbliżony (ale nie identyczny) niż innych pracowników, do których stosuje się tylko przepisy Kodeksu pracy.

Od 19 marca 2025 r. także w razie niewykorzystania urlopu wypoczynkowego w całości lub w części w okresie ferii szkolnych z powodu uzupełniającego urlopu macierzyńskiego nauczycielowi będzie przysługiwał urlop wypoczynkowy w ciągu roku szkolnego w wymiarze uzupełniającym do 8 tygodni.

Dodatkowo także w przypadku gdy nauczyciel w szkole, w której nie są przewidziane ferie szkolne, nie będzie mógł rozpocząć urlopu wypoczynkowego z powodu uzupełniającego urlopu macierzyńskiego - urlop ten ulegnie przesunięciu na termin późniejszy. Ponadto część urlopu wypoczynkowego niewykorzystana z powodu uzupełniającego urlopu macierzyńskiego będzie udzielana nauczycielowi w terminie późniejszym.

Nauczyciele uprawnieni do urlopu wychowawczego mogą, zamiast korzystać z tego urlopu, złożyć wniosek o obniżenie ich wymiaru czasu pracy. W przypadku nauczycieli szkół, w których organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, od 19 marca 2025 r. obniżenie wymiaru zatrudnienia będzie mogło nastąpić bezpośrednio po zaprzestaniu korzystania przez nauczyciela lub drugiego rodzica, lub opiekuna dziecka nie tylko z urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego, ale i z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego (a w innych przypadkach - z początkiem roku szkolnego).

Zmiany dotyczące funkcjonariuszy Policji i KAS

Omawiana nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła także zmiany w tzw. pragmatykach zawodowych.

Nowelizacja ustawy o Policji i ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej wprowadzona w wyniku zmian w Kodeksie pracy obejmuje:

- zapewnienie szczególnej ochrony trwałości służby policjanta/funkcjonariusza KAS również w trakcie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, a w tych przypadkach, w których na zasadzie wyjątku zwolnienie go ze służby jest jednak dopuszczalne - zagwarantowanie policjantowi/funkcjonariuszowi prawa do uposażenia do końca trwania tego urlopu;

- możliwość zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas nieobecności, jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa policjanta/funkcjonariusza KAS w czasie jego nieobecności w służbie w związku z przebywaniem również na uzupełniającym urlopie macierzyńskim;

- zagwarantowanie prawa do nagrody rocznej policjantowi/funkcjonariuszowi KAS, który w związku z korzystaniem z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego nie będzie w stanie dopełnić warunku pełnienia służby przez okres co najmniej 6 miesięcy kalendarzowych w danym roku kalendarzowym;

- zagwarantowanie policjantowi/funkcjonariuszowi KAS korzystającemu z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego prawa do 100% uposażenia.

Zmiany dotyczące funkcjonariuszy Straży Granicznej

Nowelizacja ustawy o Straży Granicznej wprowadza:

- wyłączenie funkcjonariusza, któremu powierzono obowiązki służbowe w związku z koniecznością zastępstwa innego funkcjonariusza z powodu jego nieobecności w służbie ze względu na przebywanie na uzupełniającym urlopie macierzyńskim, z prawa do powierzenia mu pełnienia obowiązków służbowych na innym stanowisku na czas nieprzekraczający 12 miesięcy;

- szczególną ochronę trwałości służby funkcjonariusza również w trakcie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, a w tych przypadkach, w których na zasadzie wyjątku zwolnienie go ze służby jest jednak dopuszczalne - zagwarantowanie funkcjonariuszowi prawa do uposażenia do końca trwania tego urlopu;

- możliwość zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas nieobecności, jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa funkcjonariusza w czasie jego nieobecności w służbie w związku z przebywaniem również na uzupełniającym urlopie macierzyńskim;

- obowiązek udzielenia funkcjonariuszowi, na jego wniosek, urlopu wypoczynkowego również bezpośrednio po uzupełniającym urlopie macierzyńskim (a nie tylko po urlopie macierzyńskim albo urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie ojcowskim lub po urlopie rodzicielskim, jak to jest obecnie);

- prawo funkcjonariusza korzystającego z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego do 100% uposażenia.

Zmiany dotyczące strażaków Państwowej Straży Pożarnej

Nowelizacja ustawy o Państwowej Straży Pożarnej obejmuje:

- zapewnienie szczególnej ochrony trwałości służby strażaka również w trakcie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, a w tych przypadkach, w których na zasadzie wyjątku zwolnienie go ze służby jest jednak dopuszczalne - zagwarantowanie strażakowi prawa do uposażenia do końca trwania tego urlopu;

- możliwość zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas nieobecności, jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa strażaka w czasie jego nieobecności w służbie w związku z przebywaniem również na uzupełniającym urlopie macierzyńskim;

- obowiązek przesunięcia urlopu wypoczynkowego na termin późniejszy, jeżeli strażak nie będzie mógł rozpocząć tego urlopu z powodu uzupełniającego urlopu macierzyńskiego; ponadto część urlopu wypoczynkowego niewykorzystana z powodu uzupełniającego urlopu macierzyńskiego będzie udzielana w terminie późniejszym;

- zagwarantowanie prawa do nagrody rocznej strażakowi, który w związku z korzystaniem z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego nie będzie w stanie dopełnić warunku pełnienia służby przez okres co najmniej 6 miesięcy kalendarzowych w danym roku kalendarzowym;

- zagwarantowanie strażakowi korzystającemu z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego prawa do 100% uposażenia.

Zmiany dotyczące funkcjonariuszy ABW, AW, CBA, Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego

Nowelizacja ustaw o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym oraz ustawy o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego:

- zapewnia szczególną ochronę trwałości służby funkcjonariusza również w trakcie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, a w tych przypadkach, w których na zasadzie wyjątku zwolnienie go ze służby jest jednak dopuszczalne, funkcjonariusz będzie miał zagwarantowane prawo do uposażenia do końca trwania tego urlopu;

- gwarantuje funkcjonariuszowi korzystającemu z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego prawo do 100% uposażenia;

- zrównuje wysokości uposażeń przysługujących funkcjonariuszom korzystającym z urlopu rodzicielskiego z wysokością zasiłków macierzyńskich przysługujących pracownikom korzystającym z takich urlopów (podniesienie wysokości uposażeń z obecnych 60% do 70%, jak również z 80% do 81,5%) oraz zapewnienie identycznego jak w przypadku pracowników mechanizmu wyrównywania tych uposażeń.

Zmiany dotyczące funkcjonariuszy Służby Więziennej

Nowelizacja ustawy o Służbie Więziennej przewiduje:

- uzupełnienie regulacji, że okres służby przygotowawczej funkcjonariusza ulega przedłużeniu o okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego;

- zagwarantowanie funkcjonariuszowi korzystającemu z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego prawa do 100% uposażenia;

- możliwość zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas nieobecności, jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa funkcjonariusza w czasie jego nieobecności w służbie w związku z przebywaniem również na uzupełniającym urlopie macierzyńskim;

- wprowadzenie regulacji, że termin wydania opinii służbowej o funkcjonariuszu może zostać przesunięty także o okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego;

- zagwarantowanie funkcjonariuszowi także w okresie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, zwolnionemu ze służby w okresie służby przygotowawczej, prawa do świadczenia pieniężnego (w wysokości odpowiadającej uposażeniu zasadniczemu wraz z dodatkami o charakterze stałym, pobieranemu na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym);

- zapewnienie szczególnej ochrony trwałości służby funkcjonariusza również w trakcie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego;

- zagwarantowanie funkcjonariuszowi po zakończeniu uzupełniającego urlopu macierzyńskiego prawa do pełnienia służby na dotychczasowym stanowisku służbowym, a jeżeli nie jest to możliwe - na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu, na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby funkcjonariusz nie korzystał z urlopu;

- zagwarantowanie prawa do nagrody rocznej funkcjonariuszowi, który w związku z korzystaniem z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego nie będzie w stanie dopełnić warunku pełnienia służby przez okres co najmniej 6 miesięcy kalendarzowych w danym roku kalendarzowym.

Zmiany dotyczące funkcjonariuszy SOP

Nowelizacja ustawy o Służbie Ochrony Państwa:

- zapewnia szczególną ochronę trwałości służby funkcjonariusza również w trakcie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, a w tych przypadkach, w których na zasadzie wyjątku zwolnienie go ze służby jest jednak dopuszczalne, funkcjonariusz będzie miał zagwarantowane prawo do uposażenia do końca trwania tego urlopu;

- gwarantuje prawo do nagrody rocznej funkcjonariuszowi, który w związku z korzystaniem z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego nie będzie w stanie dopełnić warunku pełnienia służby przez okres co najmniej 3 miesięcy kalendarzowych w danym roku kalendarzowym;

- gwarantuje funkcjonariuszowi korzystającemu z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego prawo do 100% uposażenia.

Zmiany dotyczące funkcjonariuszy Straży Marszałkowskiej

Nowelizacja ustawy o Straży Marszałkowskiej:

- zapewnia szczególną ochronę trwałości służby funkcjonariusza również w trakcie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, a w tych przypadkach, w których na zasadzie wyjątku zwolnienie go ze służby jest jednak dopuszczalne, funkcjonariusz będzie miał zagwarantowane prawo do uposażenia do końca trwania tego urlopu;

- gwarantuje funkcjonariuszowi korzystającemu z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego prawo do 100% uposażenia;

- zapewnia funkcjonariuszowi, po zakończeniu uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, prawo do pełnienia służby na dotychczasowym stanowisku służbowym, a jeżeli nie jest to możliwe - na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu, na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby funkcjonariusz nie korzystał z urlopu.

Zmiany dotyczące żołnierzy zawodowych

Nowelizacja ustawy o obronie Ojczyzny obejmuje:

- obowiązek wykazania w świadectwie służby żołnierza zwolnionego z zawodowej służby wojskowej także uzupełniającego urlopu macierzyńskiego;

- przyznanie żołnierzowi zawodowemu prawa do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego;

- wyłączenie prawa żołnierza zawodowego do dodatku za rozłąkę i zwrotu kosztów przejazdów (przysługujących w sytuacjach określonych w art. 291 ww. ustawy), jeżeli przez okres miesiąca kalendarzowego żołnierz zawodowy nie wykonywał zadań służbowych z powodu wykorzystywania uzupełniającego urlopu macierzyńskiego;

- wprowadzenie zasady proporcjonalnego obniżania wysokości świadczenia teleinformatycznego (o którym mowa w ustawie o szczególnych zasadach wynagradzania osób realizujących zadania z zakresu cyberbezpieczeństwa), w przypadku przebywania żołnierza zawodowego na uzupełniającym urlopie macierzyńskim;

- zagwarantowanie żołnierzowi zawodowemu korzystającemu z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego prawa do 100% uposażenia.

Prawo do trzynastki dla korzystających z urlopu uzupełniającego

Zmiana w ustawie o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej polega na zagwarantowaniu prawa do nagrody rocznej pracownikowi, który w związku z korzystaniem z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego nie będzie w stanie przepracować co najmniej 6 miesięcy kalendarzowych w danym roku kalendarzowym.

Zwolnienia grupowe a pracownicy na urlopie uzupełniającym

Zmiany w ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tzw. ustawa o zwolnieniach grupowych) przewidują:

- umożliwienie jedynie wypowiedzenia dotychczasowych warunków pracy i płacy (a nie wypowiedzenia definitywnego) pracownikowi od dnia złożenia wniosku o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego do dnia zakończenia tego urlopu;

- w razie rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem w czasie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, z powodu odmowy przyjęcia przez niego zaproponowanych warunków pracy lub płacy, konieczność udowodnienia przez pracodawcę, że przy wypowiadaniu dotychczasowych warunków pracy i płacy kierował się innymi powodami niż korzystanie przez pracowników z takiego urlopu.

Pracownicy tymczasowi

Zmiana w ustawie o zatrudnianiu pracowników tymczasowych polega na tym, że również pracownikowi tymczasowemu korzystającemu z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego będzie przysługiwało roszczenie o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne albo o przywrócenie do pracy - jeżeli wypowiedzenie mu umowy o pracę nastąpiło z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów (standardowo pracownikowi tymczasowemu przysługuje tylko roszczenie o odszkodowanie).

Zmiany w ustawach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy

Zgodnie ze znowelizowanymi ustawami : o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne nie będą opłacały składek na Fundusz Pracy ani na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych także za zatrudnionych pracowników powracających z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego - w okresie 36 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po powrocie z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego.

 

Podsumowanie

1. Od 19 marca 2025 r. rodzicom wcześniaków oraz noworodków wymagających hospitalizacji po porodzie będzie przysługiwał uzupełniający urlop macierzyński.

2. Uzupełniający urlop macierzyński pracownica albo pracownik - ojciec wychowujący dziecko - będą mieli prawo wykorzystać tylko bezpośrednio po urlopie macierzyńskim.

3. W przypadku dzieci urodzonych w terminie warunkiem koniecznym do uzyskania prawa do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego jest hospitalizacja dziecka od 5 dnia do 8 tygodnia po porodzie.

4. Wymiar uzupełniającego urlopu macierzyńskiego wynosi odpowiednio do 8 tygodni albo do 15 tygodni w zależności od okresu hospitalizacji dziecka, tygodnia ciąży, w którym urodzi się dziecko, lub masy urodzeniowej dziecka.

5. Za czas uzupełniającego urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński płatny w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

6. Pracownica lub pracownik - ojciec wychowujący dziecko - podlegają szczególnej ochronie przed zwolnieniem, począwszy od dnia złożenia wniosku o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego do dnia zakończenia tego urlopu.

 

Bożena Lenart

specjalista z zakresu prawa pracy, prawnik, autorka licznych publikacji z tej tematyki

 

Małgorzata Podgórska

specjalista z zakresu prawa pracy, prawnik, od wielu lat zajmuje się problematyką prawa pracy