Obowiązki płatnika związane z rozpoczęciem roku akademickiego przez zleceniobiorców

W związku z rozpoczęciem roku akademickiego na płatnikach składek spoczywają dodatkowe obowiązki. Zleceniodawcy zatrudniający osoby rozpoczynające kształcenie powinni ustalić, czy i od jakiej daty powinni wyrejestrować tych zleceniobiorców z ZUS. Z kolei płatnicy składek muszą pamiętać o obowiązku zgłoszenia kształcących się członków rodzin osób ubezpieczonych (najczęściej dzieci) do ubezpieczenia zdrowotnego.

Samoistna umowa zlecenia stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, wypadkowego i ubezpieczenia zdrowotnego (zleceniobiorca może dobrowolnie przystąpić także do ubezpieczenia chorobowego). W przypadku zawarcia umowy zlecenia z osobą w wieku do 26 lat będącą uczniem lub studentem obowiązek ubezpieczeniowy jest jednak wyłączony. Taki zleceniobiorca nie podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu ani obowiązkowo, ani dobrowolnie (art. 6 ust. 4 ustawy systemowej i art. 81 ust. 1 ustawy zdrowotnej).

Umowa zlecenia i uzyskanie statusu studenta

Za studenta uznaje się osobę kształcącą się na studiach pierwszego lub drugiego stopnia albo na jednolitych studiach magisterskich (art. 64 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce). Osoba przyjęta na studia rozpoczyna je i nabywa prawa studenta z chwilą złożenia ślubowania (art. 83 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce). Od tej daty przysługuje jej status studenta. Status ten traci z dniem ukończenia studiów lub skreślenia z listy studentów.

PRZYKŁAD

Anita Z. (21 lat) jest zatrudniona w spółce z o.o. na podstawie umowy zlecenia, zawartej 1 lipca 2022 r. Z tytułu tej umowy podlegała dotychczas ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Od 1 października 2022 r. zleceniobiorczyni rozpoczęła studia, o czym poinformowała płatnika, przedkładając zaświadczenie z uczelni. Od 1 października 2022 r. spółka z o.o. powinna wyrejestrować Anitę Z. ze wszystkich ubezpieczeń na formularzu ZUS ZWUA, z kodem przyczyny wyrejestrowania 100 (ustanie tytułu do ubezpieczeń/ubezpieczenia). Składki należne od wynagrodzenia za okres do 30 września 2022 r., wypłaconego w październiku br. lub później, należy rozliczyć z kodem tytułu ubezpieczenia 30 00 xx.

PRZYKŁAD

Dariusz N. od 1 stycznia 2021 r. ma podpisaną samoistną umowę zlecenia ze spółką akcyjną. Nie podlega z tego tytułu ubezpieczeniom, ponieważ jest studentem studiów zaocznych. 10 października 2022 r. Dariusz N. kończy 26 rok życia. Od dnia jego 26 urodzin spółka powinna zgłosić go do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zawartego zlecenia.

Płatnik może okresowo weryfikować, który ze zleceniobiorców-studentów nadal legitymuje się tym statusem, np. poprzez wgląd do aktualnego zaświadczenia z uczelni. Jest to uzasadnione koniecznością prawidłowego ustalenia zakresu obowiązku ubezpieczeniowego za zleceniobiorcę. Należy pamiętać, że za zadłużenie wobec ZUS z tytułu składek nieopłaconych z umowy zlecenia odpowiada płatnik, nawet jeżeli zaległość powstała w wyniku niepoinformowania płatnika przez zleceniobiorcę o zmianie okoliczności mających wpływ na jego sytuację ubezpieczeniową. Oświadczenie złożone przez zleceniobiorcę nie zwolni firmy od odpowiedzialności za zadłużenie składkowe, powiększone o kwoty odsetek za zwłokę.

Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego studenta jako członka rodziny osoby ubezpieczonej

Odrębną kwestią pozostaje ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorcy, który zostaje wyrejestrowany z ZUS z powodu podjęcia studiów. Studenci podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli nie zostali zgłoszeni do tego ubezpieczenia z innego tytułu (art. 66 ust. 1 pkt 20 ustawy zdrowotnej). Zleceniobiorca w wieku do 26 lat od dnia rozpoczęcia studiów nie posiada innego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego, ponieważ przestaje mu podlegać z tytułu umowy zlecenia. Taką osobę do ubezpieczenia zdrowotnego zgłasza:

• rodzic lub opiekun prawny - jako członka rodziny osoby ubezpieczonej (do ukończenia przez studenta 26 roku życia, a jeżeli taka osoba posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności albo inne traktowane na równi - bez ograniczenia wieku) albo
• szkoła wyższa, pod warunkiem że student uczy się na terenie Polski, nie jest członkiem rodziny osoby ubezpieczonej i złoży oświadczenie, że nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu.

Wyrejestrowując zleceniobiorcę z ubezpieczeń w ZUS, warto mu przypomnieć, że ustaje jego ubezpieczenie zdrowotne. Ten fakt wiąże się z obowiązkiem zgłoszenia go do tego ubezpieczenia przez innego płatnika składek - tego, który opłaca obowiązkowe składki za uprawnionego członka rodziny studenta. Musi on jednak otrzymać informację o konieczności takiego zgłoszenia.

PRZYKŁAD

Anita Z. (21 lat), zatrudniona w spółce z o.o. na podstawie umowy zlecenia, od 1 października 2022 r. rozpoczęła studia i w związku z tym od tego dnia została przez swojego zleceniodawcę wyrejestrowana z ZUS. Z tą samą datą, na wniosek matki posiadającej status pracownika, Anita Z. została zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny. Takie postępowanie jest prawidłowe, bo dokonanie tego zgłoszenia stanowi obowiązek pracodawcy.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 6 ust. 1 pkt 4, ust. 4, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1, art. 14 ust. 1, art. 41, art. 47 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1933

• art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e, pkt 20, art. 67 ust. 3 i ust. 5, art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm Dz.U. z 2022 r. poz. 1855

• art. 76 ust. 7, art. 83 ustawy z 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce - j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 574; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1459

Joanna Stolarska

prawnik, ekspert prawa ubezpieczeń społecznych, autorka licznych publikacji i opracowań z zakresu składkowego, były wieloletni pracownik ZUS