Procedura SME oraz inne zmiany w VAT od 1 stycznia 2025 r.

1 stycznia 2025 r. wejdą w życie przepisy VAT umożliwiające korzystanie ze zwolnienia podmiotowego z VAT nie tylko w państwie członkowskim siedziby, ale także w innych krajach UE (procedura SME). Zmiany zostaną również wprowadzone w przepisach dotyczących krajowego zwolnienia podmiotowego, procedury marży oraz miejsca świadczenia usług.

Wprowadzenie zwolnienia podmiotowego dla małych przedsiębiorstw z siedzibą w UE

Nowelizacja wprowadza szczególną procedurę zwolnień dla małych przedsiębiorstw mających siedzibę w państwach członkowskich innych niż to, w których VAT jest należny (procedura SME).

Dzięki zmianie:

• podatnicy posiadający siedzibę działalności gospodarczej w państwach członkowskich innych niż Rzeczpospolita Polska, po spełnieniu warunków określonych w ustawie o VAT, będą mogli skorzystać ze zwolnienia podmiotowego w Polsce (dodany art. 113a ustawy o VAT), a także
• podatnicy posiadający siedzibę działalności gospodarczej na terytorium Polski będą mogli skorzystać ze zwolnienia podmiotowego w innym państwie członkowskim, na warunkach określonych przez to państwo (dodany art. 113b ustawy o VAT).

Procedura SME dotyczy wyłącznie podatników mających siedzibę działalności gospodarczej na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej. 

Warunki SME. Małe przedsiębiorstwa będą mogły korzystać ze zwolnienia jedynie w przypadku, gdy:

• ich roczny obrót znajduje się poniżej progu stosowanego przez państwo członkowskie, w którym VAT jest należny (w Polsce 200 000 zł),
• ich roczny obrót na terytorium Unii Europejskiej nie przekroczył w poprzednim ani bieżącym roku podatkowym kwoty 100 000 euro (w przeliczeniu na pierwszy dzień roku według kursu wymiany ogłoszonego przez Europejski Bank Centralny, a jeżeli taki kurs nie został ogłoszony - wg kursu z następnego dnia, w którym został opublikowany).

Jeżeli próg unijny zostanie przekroczony, podatnik SME nie będzie mógł stosować zwolnienia w ramach procedury SME w żadnym z państw członkowskich zwolnienia (MSEX).

Uprzednie powiadomienie. Podatnicy, którzy będą chcieli skorzystać ze zwolnienia w państwie członkowskim, w którym nie mają siedziby działalności gospodarczej, będą mieli obowiązek dokonania "uprzedniego powiadomienia" o wyborze zwolnienia w tym innym państwie członkowskim. Uprzednie powiadomienie będzie składane w państwie członkowskim, w którym posiadają siedzibę działalności gospodarczej.

Sprawozdania kwartalne. Podatników korzystających ze zwolnienia w państwie członkowskim, w którym nie mają siedziby działalności gospodarczej, będą obciążały obowiązki sprawozdawcze (obowiązek składania kwartalnych informacji o osiąganych obrotach).

Sankcje karnoskarbowe. W związku z wdrożeniem procedury SME wprowadzono również zmiany w Kodeksie karnym skarbowym. Zgodnie z nowo dodanym art. 80h Kks:

§ 1. Podatnik, który, składając organowi podatkowemu uprzednie powiadomienie, podaje nieprawdę lub zataja prawdę albo nie dopełnia obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nim danych, 

podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

KOD EX. Podatnikowi SME będzie nadawany niepowtarzalny numer identyfikacyjny zawierający kod EX na potrzeby stosowania zwolnienia w innym państwie członkowskim/innych państwach członkowskich.

e-Urząd Skarbowy. Podatnicy, którzy posiadają siedzibę działalności gospodarczej na terytorium kraju, dla potrzeb korzystania ze zwolnienia w państwie członkowskim, w którym nie posiadają siedziby działalności gospodarczej, będą składali pisma w sprawie korzystania z tego zwolnienia za pośrednictwem e-Urzędu Skarbowego.

Właściwy US. Dla podatników korzystających ze zwolnienia, o którym mowa:

• w art. 113a ust. 1 ustawy o VAT, czyli podatników z siedzibą w innym kraju UE, którzy chcą skorzystać ze zwolnienia podmiotowego w Polsce - właściwym organem podatkowym jest Naczelnik Urzędu Skarbowego Łódź-Śródmieście,

• w art. 113b ust. 1 ustawy o VAT, czyli polskich podatników korzystających ze zwolnienia podmiotowego w Polsce, którzy chcą korzystać ze zwolnienia podmiotowego w innym (innych) krajach UE, właściwym organem podatkowym jest Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.

Rejestracja do VAT. Polski podatnik korzystający ze zwolnienia podmiotowego nie musi być zarejestrowany do VAT, aby móc korzystać z tego zwolnienia w kraju. Jeżeli jednak będzie chciał skorzystać z takiego samego zwolnienia w innym kraju UE, to będzie się musiał najpierw zarejestrować jako podatnik VAT zwolniony w Polsce, a dopiero w następnej kolejności będzie mógł złożyć "uprzednie powiadomienie" o chęci skorzystania z analogicznego zwolnienia w innym (innych) kraju (krajach) UE (zob. art. 96 ust. 3c ustawy o VAT).

Zmiany dotyczące krajowego zwolnienia podmiotowego z VAT

Zgodnie ze zmienionym brzmieniem art. 113 ust. 2 ustawy o VAT od 1 stycznia 2025 r. w wartości sprzedaży osiąganej przez podatnika obliczanej dla celów ustalenia prawa do zwolnienia podmiotowego będą uwzględnianie również:

• wewnątrzwspólnotowe dostawy towarów oraz
• usługi reasekuracyjne - jeżeli usługi nie mają charakteru transakcji pomocniczych.

Natomiast obliczając wartość sprzedaży za 2024 r. w celu ustalenia prawa do zwolnienia podmiotowego w 2025 r., podatnicy nie będą jeszcze uwzględniali wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów ani usług reasekuracyjnych, które nie mają charakteru transakcji pomocniczych. Wynika to z przepisu przejściowego zawartego w art. 6 ustawy nowelizującej.

Zmiany w zakresie reguł ustalania miejsca świadczenia usług świadczonych wirtualnie

Zmiana dotyczy usług świadczonych w sposób wirtualny, np. z wykorzystaniem sieci Internet. Miejsce konsumpcji takiej usługi może różnić się od miejsca konsumpcji usług świadczonych w tradycyjny sposób. W związku z tym nowelizacja wprowadza zmianę zasad ustalania miejsca świadczenia (i opodatkowania) dla usług odnoszących się do działalności, która jest transmitowana lub w inny sposób udostępniana wirtualnie. Zgodnie ze zmienionym brzmieniem art. 28g ustawy o VAT:

1. Miejscem świadczenia usług wstępu na imprezy kulturalne, artystyczne, sportowe, naukowe, edukacyjne, rozrywkowe lub podobne, takie jak targi i wystawy, oraz usług pomocniczych związanych z usługami wstępu na te imprezy, świadczonych na rzecz podatnika, w przypadku gdy obecność na nich nie jest wirtualna, jest miejsce, w którym te imprezy faktycznie się odbywają.

2. Miejscem świadczenia usług w dziedzinie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji, rozrywki oraz podobnych usług, takich jak targi i wystawy, oraz usług pomocniczych do tych usług, w tym świadczenia usług przez organizatorów usług w tych dziedzinach, świadczonych na rzecz podmiotów niebędących podatnikami, jest miejsce, w którym ta działalność faktycznie jest wykonywana.

3. W przypadku gdy usługi, o których mowa w ust. 2, dotyczą działalności, która jest transmitowana lub w inny sposób udostępniana wirtualnie, miejscem świadczenia tych usług jest miejsce, w którym podmiot niebędący podatnikiem, na rzecz którego są świadczone te usługi, posiada siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu.

Zmiana zasad opodatkowania według procedury marży

W art. 120 w nowo dodanym ust. 3a wskazano, że do dostawy:

• dzieł sztuki, 
• przedmiotów kolekcjonerskich i 
• antyków

- opodatkowanych według procedury marży stosuje się podstawową stawkę VAT, czyli 23%.

Zgodnie z nowym brzmieniem ust. 11 w art. 120 ustawy o VAT podatnik będzie mógł zastosować szczególną procedurę opodatkowania marży również do dostawy:

1) dzieł sztuki nabytych od podatnika, o którym mowa w art. 15, innego niż
podatnik, o którym mowa w ust. 4 i 5,
2) dzieł sztuki nabytych od podatnika podatku od wartości dodanej innego
niż dokonujący dostawy towarów na zasadach odpowiadających
regulacjom zawartym w ust. 4 i 5.

W takich przypadkach podatnik będzie mógł zastosować szczególną procedurę marży, jeżeli dzieła sztuki nabyte przez podatnika, o którym mowa w ust. 4 i 5, nie podlegały opodatkowaniu podatkiem według obniżonej stawki VAT (obecnie stawki 8 % albo podatkiem od wartości dodanej według stawki obniżonej, o której mowa w art.
98 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE.

Przepis art. 120 ust. 11 stosuje się w przypadku, gdy podatnik przed dokonaniem dostawy zawiadomił na piśmie naczelnika urzędu skarbowego o przyjętym sposobie opodatkowania według szczególnej procedury opodatkowania marży. Zawiadomienie jest ważne przez okres 2 lat, licząc od końca miesiąca, w którym podatnik zawiadomił naczelnika urzędu skarbowego. Po tym okresie, jeżeli podatnik chce stosować procedurę polegającą na opodatkowaniu marży, musi ponownie złożyć to zawiadomienie.

Zgodnie z art. 8 przepisu przejściowego nowelizacji zawiadomienia o przyjętym sposobie opodatkowania marżą złożone w odniesieniu do dotychczasowych regulacji zawartych w art. 120 ust. 11 ustawy o VAT utracą ważność z upływem 31 grudnia 2024 r.

Podatnik, który będzie chciał stosować opodatkowanie marży w przypadkach, o których mowa w art. 120 ust. 11 ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2025 r., będzie musiał złożyć nowe zawiadomienie.

Podatnik chcący stosować procedurę marży od dnia wejścia w życie nowych regulacji powinien złożyć zawiadomienie do naczelnika urzędu skarbowego do 31 grudnia 2024 r. (art. 8 ust. 2 ustawy nowelizującej).

Ewa Sławińska

prawnik, redaktor naczelna "MONITORA księgowego"