Od czerwca 2020 r. w ramach działalności gospodarczej prowadzę kancelarię prawną. W maju 2023 r. urodziłam dziecko i pobieram z tego tytułu zasiłek macierzyński. Od 1 sierpnia 2023 r. chciałabym zawiesić działalność gospodarczą, ponieważ nie zamierzam jej wykonywać w tym czasie. Czy będzie to miało wpływ na prawo do zasiłku chorobowego, przysługującego po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego, w razie ewentualnej choroby? Czy podstawa wymiaru zasiłku chorobowego będzie taka sama jak w przypadku zasiłku macierzyńskiego?
Osoba prowadząca działalność gospodarczą, pobierająca zasiłek macierzyński, może zawiesić wykonywanie działalności, jeśli nie zamierza jej wykonywać w tym czasie. Nie ma to wpływu na pobierany przez nią zasiłek macierzyński. Natomiast, jeśli po zakończeniu okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego zachoruje, prawo do zasiłku chorobowego nabędzie dopiero po okresie wyczekiwania, tj. po upływie 90 dni ubezpieczenia chorobowego, licząc od daty ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń w tym dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego). Również podstawa wymiaru zasiłku chorobowego będzie inna niż w przypadku zasiłku macierzyńskiego - z uwagi na przerwę w ubezpieczeniu zostanie ona ustalona na nowo. Szczegóły - w uzasadnieniu.
Przedsiębiorca pobierający zasiłek macierzyński może w każdym czasie zawiesić prowadzenie działalności gospodarczej, jeżeli w tym okresie nie zamierza jej wykonywać. Musi jednak pamiętać, że zawieszenie działalności stanowi przerwę w okresie ubezpieczenia chorobowego, co będzie miało wpływ na prawo do świadczeń chorobowych (zasiłku chorobowego) i ich wysokość.
Przedsiębiorca (płatnik składek) może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na czas nieokreślony albo określony, nie krótszy jednak niż 30 dni.
Zawieszenie wykonywania i wznowienie działalności gospodarczej następuje na wniosek przedsiębiorcy. Wniosek można złożyć bezpośrednio w urzędzie lub listownie. Można to zrobić również przez internet - za pośrednictwem strony ww.biznes.gov.pl (w przypadku przedsiębiorców wpisanych do CEIDG).
Okres zawieszenia przedsiębiorca określa we wniosku o wpis informacji o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej.
W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z tej działalności. Natomiast może m.in. wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów, np. wynajmować lokal do prowadzenia działalności, przyjmować należności i regulować zobowiązania powstałe przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej.
Zawieszenie działalności gospodarczej powoduje ustanie obowiązku ubezpieczeń społecznych od dnia rozpoczęcia zawieszenia do dnia poprzedzającego dzień wznowienia wykonywania działalności gospodarczej. Jeśli przedsiębiorca opłaca składki wyłącznie na własne ubezpieczenia, nie musi składać deklaracji rozliczeniowej ani opłacać składek na ubezpieczenia społeczne za okres zawieszenia działalności. Nie opłaca również składki zdrowotnej.
W okresie zawieszenia działalności może przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Natomiast nie opłaca składek na ubezpieczenie chorobowe (dobrowolne) i wypadkowe. Należy pamiętać, że po upływie 30 dni od dnia wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego traci prawo do świadczeń opieki zdrowotnej. Może wówczas przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego albo zostać zgłoszony do tego ubezpieczenia np. przez małżonka.
Przedsiębiorca w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu działalności. Opłaca jedynie składkę na ubezpieczenie zdrowotne (chyba że zasiłek macierzyński nie przekracza kwoty świadczenia rodzicielskiego - 1000 zł). Pobieranie zasiłku macierzyńskiego stanowi bowiem odrębny tytuł do ubezpieczeń społecznych. Powinien więc dokonać wyrejestrowania z ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZWUA z datą otrzymania prawa do zasiłku macierzyńskiego, a następnie zgłosić się do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA z tą samą datą.
Dopiero po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorca powinien ponownie zgłosić się do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu działalności gospodarczej na druku ZUS ZUA.
Jeśli przedsiębiorca zawiesi wykonywanie działalności gospodarczej po uzyskaniu prawa do zasiłku macierzyńskiego, powinien na okres zawieszenia działalności wyrejestrować się z ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZWUA. Jak już wspomniano, w okresie zawieszenia działalności przedsiębiorca nie podlega żadnym ubezpieczeniom. Nie jest więc opłacana także składka na ubezpieczenie chorobowe. Okres zawieszenia jest więc przerwą w tym ubezpieczeniu.
Ważne
W okresie zawieszenia działalności przedsiębiorca nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym ani ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Co do zasady do okresów ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia, jeśli przerwa pomiędzy nimi nie przekroczyła 30 dni albo była spowodowana np. urlopem wychowawczym. Jeśli przerwa w ubezpieczeniu była dłuższa, przedsiębiorcę obowiązuje tzw. okres wyczekiwania, tj. 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego (przy ubezpieczeniu dobrowolnym). Okres wyczekiwania nie dotyczy zasiłku macierzyńskiego.
Zasadniczo podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków tego samego lub różnego rodzaju wystąpi przerwa, nie dłuższa jednak niż miesiąc kalendarzowy. Nie dotyczy to jednak sytuacji, w której doszło do zawieszenia działalności.
Potwierdza to orzecznictwo sądów.
SN w postanowieniu z 26 czerwca 2020 r. (sygn, akt I UK 395/19) stwierdził, że:
(…) od wejścia w życie art. 48a ustawy zasiłkowej (czyli od 1 stycznia 2016 r.) spełnienie hipotezy tego przepisu wyklucza możliwość zastosowania art. 43 tej ustawy, skoro przepis ten może być odpowiednio stosowany w odniesieniu do ubezpieczonych niebędących pracownikami tylko z zastrzeżeniem art. 48a-50 ustawy zasiłkowej. Zastosowanie art. 43 ustawy zasiłkowej jest możliwe wyłącznie w sytuacji, w której między ustaniem ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu a ponownym rozpoczęciem się takiego ubezpieczenia nie wystąpi żadna przerwa.
Także w postanowieniu z 23 lutego 2023 r. (sygn. akt III USK 169/22) SN wskazał, że w przypadku zawieszenia działalności art. 43 ustawy zasiłkowej nie znajduje zastosowania. W sytuacji, gdy przedsiębiorca zawiesza wykonywanie działalności na pewien czas, a następnie przystępuje do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego - powstaje nowy tytuł do ubezpieczeń.
ZUS w komentarzu do ustawy zasiłkowej z kwietnia 2022 r. (pkt 362) stwierdza, że jeżeli niezdolność do pracy ubezpieczonego, dla którego jest określona najniższa podstawa wymiaru składek, powstała przed upływem pełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia chorobowego i przerwa pomiędzy aktualnym a poprzednim okresem ubezpieczenia chorobowego przekracza 30 dni, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego będzie stanowiła najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na to ubezpieczenie.
Oznacza to, że przedsiębiorca, który po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego, w którym działalność była zawieszona, przystąpi ponownie do ubezpieczeń społecznych (w tym do dobrowolnego chorobowego), prawo do zasiłku chorobowego nabędzie dopiero po upływie 90 dni podlegania ubezpieczeniom, nawet jeśli zachorował w miesiącu, w którym dokonał ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń. W tym przypadku podstawę wymiaru zasiłku będzie stanowiła zadeklarowana kwota (najniższa obowiązująca podstawa wymiaru składek) za miesiąc, w którym nabył prawo do zasiłku.
Przykład
Anna P. zawiesiła wykonywanie działalności gospodarczej na cały okres pobierania zasiłku macierzyńskiego, tj. do 30 czerwca 2023 r. 1 lipca 2023 r. zgłosiła się ponownie do ubezpieczeń społecznych (w tym dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego) i ubezpieczenia zdrowotnego z działalności i od tego samego dnia jest długotrwale niezdolna do pracy z powodu choroby. Załóżmy, że niezdolność Anna P. trwa do 15 listopada 2023 r. W tym przypadku nie nabędzie prawa do zasiłku chorobowego za okres od 1 lipca do 28 września 2023 r., ponieważ wystąpiła przerwa w ubezpieczeniu chorobowym trwająca powyżej 30 dni. Zasiłek chorobowy będzie jej przysługiwał dopiero od 29 września 2023 r., a podstawą wymiaru zasiłku będzie zadeklarowana kwota za wrzesień 2023 r., tj. miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71%.
Podstawa prawna
Małgorzata Kozłowska
radca prawny, były pracownik ZUS, specjalista i praktyk, od wielu lat zajmuje się prawem ubezpieczeń społecznych