Kasowy PIT - nowe rozwiązanie dla podatników prowadzących pkpir oraz opodatkowanych ryczałtem

1 stycznia 2025 r. zaczną obowiązywać przepisy wprowadzające kasową metodę rozpoznania przychodów i kosztów w prowadzonej działalności gospodarczej, tzw. kasowy PIT. Z nowego rozwiązania mogą skorzystać podatnicy PIT prowadzący samodzielnie działalność gospodarczą opodatkowaną według skali podatkowej, podatkiem liniowym albo IP BOX i rozliczający się na podstawie pkpir. Również podatnicy opodatkowani ryczałtem ewidencjonowanym zyskali możliwość rozliczania osiąganych przychodów metodą kasową.

Metoda kasowa pozwala podatnikom odsunąć moment rozliczenia przychodu do czasu otrzymania zapłaty. Przypomnijmy bowiem, że przychód z działalności gospodarczej jest co do zasady przychodem należnym. Oznacza to, że przychodem są kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Za datę powstania przychodu z działalności gospodarczej uznaje się zasadniczo dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi (także częściowego wykonania usługi), jednak nie później niż dzień:

• wystawienia faktury albo
• uregulowania należności (art. 14 ust. 1c updof).

Obecnie o momencie powstania przychodu decyduje to, które zdarzenie będzie pierwsze, tzn. dostawa towaru/wykonanie usługi, wystawienie faktury czy otrzymanie całości należności. 

1. Podatnicy uprawnieni do stosowania metody kasowej 

W związku ze zmianami w PIT wprowadzanymi od 1 stycznia 2025 r. z metody kasowej będzie mógł skorzystać podatnik, w tym podatnik rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej, osiągający przychody z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie, jeżeli łącznie spełni następujące warunki:

• przychody z prowadzonej przez niego samodzielnie działalności gospodarczej w roku bezpośrednio poprzedzającym rok podatkowy nie przekroczą kwoty 1 000 000 zł; w przypadku przedsiębiorstwa w spadku w przychodach będzie się również uwzględniało przychody z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie przez zmarłego przedsiębiorcę,

• w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą podatnik nie prowadzi ksiąg rachunkowych,

• podatnik złoży właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego sporządzone na piśmie oświadczenie o wyborze metody kasowej. Trzeba to będzie zrobić w terminie do 20 lutego roku podatkowego. W przypadku podatnika rozpoczynającego prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego oświadczenie trzeba będzie złożyć w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu rozpoczęcia działalności gospodarczej, a jeżeli rozpoczęcie działalności gospodarczej nastąpi w grudniu roku podatkowego - w terminie do końca roku podatkowego (art. 14c ust. 1 updof).

Wymienione warunki powodują, że w praktyce z metody kasowej może skorzystać ograniczona grupa podatników. Są to podatnicy prowadzący działalność gospodarczą na mniejszą skalę. Z metody kasowej nie skorzystają natomiast podatnicy, którzy prowadzą działalność gospodarczą w formie spółek osobowych (spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej). 

Wykluczenie przez ustawodawcę z grona podatników, którzy mogą korzystać z metody kasowej, podatników prowadzących księgi rachunkowe oznacza, że z metody tej skorzystają tylko podatnicy:

• opodatkowani według skali podatkowej, podatkiem liniowym albo podatnicy IP BOX, którzy prowadzą pkpir,

• opodatkowani ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (zasady korzystania z metody kasowej przez takich podatników opisujemy szczegółowo w pkt 6. Rozliczanie przychodów metodą kasową przez podatników opodatkowanych ryczałtem ewidencjonowanym)

- jeżeli ich przychody z samodzielnej działalności gospodarczej za poprzedni rok podatkowy nie przekroczą 1 000 000 zł. 

Przypomnijmy, że:

• księgę przychodów i rozchodów mogą prowadzić indywidualni przedsiębiorcy, których przychody w poprzednim roku podatkowym były niższe niż 2 000 000 euro (projekt zmian do ustawy o rachunkowości zakłada zwiększenie tego limitu do 2 500 000 euro). W 2025 r. pkpir mogą prowadzić podatnicy, których przychody w 2024 r. będą niższe niż kwota 8 569 200 zł (limit obliczony według średniego kursu euro ogłoszonego przez NBP na 1 października 2024 r. wynoszącego 4,2846 zł/EUR).

• ryczałt od przychodów ewidencjonowanych mogą opłacać podatnicy, których przychody w poprzednim roku podatkowym nie przekroczą kwoty 2 000 000 euro. To oznacza, że ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w 2025 r. mogą opłacać podatnicy, których przychody w 2024 r. nie przekroczą kwoty 8 569 200 złotych.

W przypadku podatników prowadzących księgi rachunkowe limit przychodów nie ma żadnego znaczenia. Jak wcześniej wspomniano, tacy podatnicy niezależnie od wysokości osiąganych przychodów nie mogą korzystać z metody kasowej. 

1.1. Oświadczenie o wyborze i rezygnacji z metody kasowej 

Warunkiem skorzystania z metody kasowej jest złożenie oświadczenia o wyborze tej metody do urzędu skarbowego w terminie do 20 lutego roku podatkowego. W przypadku podatnika rozpoczynającego prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego oświadczenie to należy złożyć w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu rozpoczęcia działalności gospodarczej, a jeżeli rozpoczęcie działalności gospodarczej nastąpiło w grudniu roku podatkowego - w terminie do końca roku podatkowego. Ustawodawca nie przewidział urzędowego wzoru do składania takiego oświadczenia. Poniżej przedstawiamy jego przykładowy wzór.

Warszawa, 19 lutego 2025 r.

Jan Kowalski

ul. Dobra 27/1

00-340 Warszawa

NIP 525-137-30-30

Naczelnik Urzędu Skarbowego

w …………………….

 

Oświadczenie o wyborze metody kasowej w PIT

 

Na podstawie art. 14c ust. 1 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.) oświadczam, że w 2025 r. przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej prowadzonej indywidualnie będę rozliczał według metody kasowej.

Jan Kowalski

W przypadku wyboru metody kasowej rozliczania przychodów podatnik jest obowiązany stosować tę metodę przez cały rok podatkowy (art. 14c ust. 7 updof). Nie może być więc tak, że podatnik przez część roku stosuje metodę kasową, a przez część nie. Jeżeli podatnik umrze w roku podatkowym, w którym stosował metodę kasową rozliczania przychodów, to przedsiębiorstwo w spadku ma obowiązek stosować tę metodę do końca tego roku podatkowego (art. 14c ust. 10 updof).

Dokonany wybór metody kasowej rozliczania przychodów dotyczy również lat następnych, chyba że podatnik, w terminie do 20 lutego roku podatkowego, zawiadomi na piśmie właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z tej metody rozliczania przychodów (art. 14c ust. 11 updof). Ustawodawca nie przewidział urzędowego wzoru do składania takiego oświadczenia. Poniżej przedstawiamy jego przykładowy wzór.

Wzór. Oświadczenie o rezygnacji z metody kasowej w PIT 

Warszawa, 19 lutego 2026 r.

Jan Kowalski

ul. Dobra 27/1

00-340 Warszawa

NIP 525-137-30-30

Naczelnik Urzędu Skarbowego

w …………………….

 

Oświadczenie o rezygnacji z metody kasowej w PIT

Na podstawie art. 14c ust. 11 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.) oświadczam, że od 1 stycznia 2026 r. rezygnuję z rozliczania przychodów metodą kasową.

Jan Kowalski

Trzeba podkreślić, że oświadczenia o wyborze i rezygnacji z metody kasowej należy złożyć pisemnie do urzędu skarbowego. Nie dokonamy tego przez system CEIDG czy poprzez zeznanie roczne.

Wyboru metody kasowej w PIT indywidualny przedsiębiorca, który jest czynnym podatnikiem VAT, może dokonać niezależnie od tego, czy stosuje taką metodę w VAT. Podatnik może zatem korzystać z metody kasowej w PIT, nie korzystając z metody kasowej w VAT i odwrotnie. Może również korzystać z obu tych metod jednocześnie. 

2. Transakcje objęte metodą kasową 

Metoda kasowa dotyczy wyłącznie transakcji pomiędzy przedsiębiorcami (B2B), tj. podatnik rozpozna przychód w sposób kasowy, gdy stroną transakcji będzie inny przedsiębiorca, w rozumieniu ustawy - Prawo przedsiębiorców. Na podstawie tych przepisów przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą. Przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. 

Powstaje pytanie, czy metodę kasową można stosować w transakcjach z podmiotami non profit (stowarzyszenia, fundacje), które prowadzą działalność gospodarczą. Literalne brzmienie przepisów nie daje na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi, więc ten problem będzie wymagał rozstrzygnięcia w drodze interpretacji przepisów. Z celowościowej wykładni można wnioskować, że organizacje non profit będą wyłączone z metody kasowej, nawet jeżeli prowadzą działalność gospodarczą. W przypadku organizacji non-profit działalność gospodarcza ma charakter dodatkowy, a zyski z tej działalności organizacja musi przeznaczyć na działania statutowe. Z drugiej strony w przypadku obowiązku płatności przelewem w transakcjach z przedsiębiorcami w ramach limitu 15 000 zł przyjmuje się, że obowiązek ten dotyczy również fundacji, izb gospodarczych czy innych podmiotów, które równocześnie figurują w rejestrze przedsiębiorców KRS. Osoby prawne takie jak fundacje, które widnieją w rejestrze przedsiębiorców KRS są w takich sytuacjach traktowane jako przedsiębiorcy, więc można przyjąć, że tak samo powinno być w przypadku stosowania metody kasowej.

Z pewnością osoby prowadzące tzw. działalność nierejestrową nie mogą być traktowane jako przedsiębiorcy, ponieważ przyjmuje się, że nie prowadzą one działalności gospodarczej. Problematyczne są też tzw. "osoby zagraniczne", których działalność nie jest regulowana przez Prawo przedsiębiorców. W tych przypadkach należy ostrożnie stosować metodę kasową, a w razie wątpliwości występować z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji.

Jasne natomiast jest, że metody kasowej podatnik nie zastosuje w transakcjach z osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej, w tym z rolnikami nieprowadzącymi działalności gospodarczej.

Metoda kasowa dotyczy wyłącznie transakcji udokumentowanych fakturami. Istotne znaczenie ma również to, żeby faktura była wystawiona w terminach określonych zgodnie z odrębnymi przepisami, czyli zgodnie z przepisami VAT. Fakturę zasadniczo wystawia się nie później niż 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru lub wykonano usługę. Przy czym faktury nie mogą być wystawiane wcześniej niż 60 dnia przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi. Ograniczenie terminu wcześniejszego wystawienia faktury do 60 dni przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi nie ma zastosowania, jeżeli faktura dokumentuje dostawę towarów lub świadczenie usług, o których mowa w art. 19a ust. 3, ust. 4 i ust. 5 pkt 4 ustawy VAT i zawiera informację, jakiego okresu rozliczeniowego dotyczy (art. 106i ust. 8 ustawy o VAT).

 

3. Sposób rozliczania przychodów w metodzie kasowej

3.1. Data powstania przychodu 

W przypadku metody kasowej rozliczania przychodów za datę powstania przychodu uważa się dzień uregulowania należności, nie późniejszy niż dzień:

• upływu 2 lat, licząc od dnia wystawienia faktury, albo

• likwidacji działalności gospodarczej.

Przez termin "uregulowanie", o którym mowa powyżej, należy rozumieć każdą dopuszczalną prawnie formę efektywnego spełnienia świadczenia skutkującego wygaśnięciem zobowiązania. Na powyższe rozumienie terminu "uregulowanie" wskazuje jego literalne brzmienie. Zgodnie ze "Słownikiem języka polskiego" PWN "uregulować" znaczy m.in. "uiścić jakąś należność". Z kolei "uiścić - uiszczać" oznacza "uregulować należność za coś". W konsekwencji należy uznać, że "uregulować", zgodnie z literalnym brzmieniem, oznacza spełnienie świadczenia skutkującego wywiązaniem się ze zobowiązania finansowego, a w konsekwencji - wygaśnięciem zobowiązania. Wychodząc z wykładni literalnej, należy przyjąć, że termin "uregulowanie" obejmuje wszelkie typy rozliczeń, takie jak: gotówka, czek gotówkowy, dowód wpłaty na rachunek bankowy, polecenie przelewu, polecenie zapłaty, czek rozrachunkowy, akredytywa, weksel własny, weksel trasowany, okresowe rozliczenia saldami, rozliczenia planowe, karta płatnicza, potrącenie (kompensata). 

Przy tym ustawodawca wyraźnie przewidział, że na potrzeby metody kasowej rozliczania przychodów przez uregulowanie należności rozumie się również:

• częściowe uregulowanie należności,

• wpłaty na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych.

Odpowiednie zmiany doprecyzowujące te przepisy przewiduje również projekt rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie prowadzenia pkpir (numer z wykazu prac legislacyjnych 874, na dzień oddania numeru do druku projekt został przekazany do podpisu Ministrowi Finansów). Zgodnie z proponowanymi zmianami:
- w kolumnie 2 pkpir należy wpisać datę powstania przychodu zgodnie z metodą kasową;
- w kolumnie 3 pkpir należy wpisać numer faktury dokumentującej przychód rozliczany metodą kasową (zob. ust. 3 i 4 objaśnień do pkpir, stanowiących załącznik nr 1 do rozporządzenia w sprawie prowadzenia pkpir w brzmieniu przewidzianym przez projekt).
 

Jeżeli faktura zostanie wystawiona w roku podatkowym, w którym podatnik będzie stosował metodę kasową rozliczania przychodów, a uregulowanie należności nastąpi w roku podatkowym, w którym podatnik nie będzie stosował tej metody, do ustalenia daty powstania przychodu wynikającego z tej faktury podatnik przyjmie zasady ustalania tej daty stosowane w roku podatkowym, w którym faktura zostanie wystawiona (art. 14c ust. 8 updof).

Jeżeli faktura zostanie wystawiona w roku podatkowym, w którym podatnik nie będzie stosował metody kasowej rozliczania przychodów, a uregulowanie należności nastąpi w roku podatkowym, w którym podatnik będzie stosował tę metodę, do ustalenia daty powstania przychodu wynikającego z tej faktury podatnik przyjmie zasady ustalania tej daty stosowane w roku podatkowym, w którym faktura zostanie wystawiona (art. 14c ust. 9 updof).

Ustawodawca wprowadza definitywny termin powstania przychodu dla podatników stosujących metodę kasową, jeżeli należność nie zostanie uregulowana. Za datę powstania przychodu uważa się bowiem dzień uregulowania należności, nie późniejszy niż dzień:

• upływu 2 lat, licząc od dnia wystawienia faktury, albo

• likwidacji działalności gospodarczej.

3.2. Przychody wyłączone z metody kasowej 

Metoda kasowa rozliczania przychodów nie ma zastosowania do przychodów z odpłatnego zbycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych ujętych w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (art. 14c ust. 6 updof).

Metoda kasowa rozliczania przychodów nie ma również zastosowania do przychodów wynikających z transakcji między podatnikiem a podmiotem z nim powiązanym.

W rozumieniu art. 23m ust. 1 pkt 4 updof przez podmioty powiązane należy rozumieć:

1) podmioty, z których jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na co najmniej jeden inny podmiot, lub

2) podmioty, na które wywiera znaczący wpływ: 

• ten sam inny podmiot lub
• małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej jeden podmiot, lub

3) spółkę niebędącą osobą prawną i jej wspólnika, lub

4) spółkę komandytową i komandytowo-akcyjną i jej komplementariusza, lub

5) spółkę jawną będącą podatnikiem CIT i jej wspólnika, lub

4) podatnika i jego zagraniczny zakład.

Przez wywieranie znaczącego wpływu należy rozumieć:

1) posiadanie bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 5%: 

• udziałów w kapitale lub 
• praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub 
• udziałów lub praw do udziału w zyskach, stratach lub majątku, lub ich ekspektatywy, w tym jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych, lub

2) faktyczną zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, lub 

3) pozostawanie w związku małżeńskim albo występowanie pokrewieństwa lub powinowactwa do drugiego stopnia (art. 14c ust. 5 pkt 1 w zw. z art. 23m ust. 2 updof).

Metody kasowej nie można stosować także w relacjach z podmiotem mającym miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosujących szkodliwą konkurencję podatkową, lub zagranicznym zakładem położonym na terytorium lub w kraju stosujących szkodliwą konkurencję podatkową.

Listę krajów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową określa rozporządzenie Ministra Finansów z 28 marca 2019 r. w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych - Dz.U. z 2019 r. poz. 599 (zob. "Lista rajów podatkowych" - na www.inforlex/ewydania.pl).

3.3. Ewidencja przychodów rozliczanych metodą kasową

Podatnicy, którzy wybiorą metodę kasową, mają obowiązek prowadzić ewidencję faktur dokumentujących przychody rozliczane tą metodą. Ewidencja ta musi zawierać datę wystawienia faktury, numer faktury, kwotę należności wynikającą z faktury oraz datę uregulowania należności (art. 24a ust. 1da updof). Przedsiębiorstwo w spadku ma obowiązek kontynuować po zmarłym przedsiębiorcy prowadzenie ewidencji faktur (art. 24a ust. 1db updof). Przepisy nie przewidują urzędowego wzoru takiej ewidencji. Podatnik musi sporządzić ją samodzielnie. Ewidencję może prowadzić papierowo albo elektronicznie. 

4. Sposób rozliczania kosztów uzyskania przychodów w metodzie kasowej

Wybór metody kasowej ma wpływ nie tylko na sposób rozliczania przychodów, ale również kosztów uzyskania przychodów. Podatnik, który zdecyduje się na stosowanie metody kasowej, musi rozliczać koszty podatkowe w roku podatkowym, w którym ureguluje zobowiązanie wynikające z transakcji zawartej z innym przedsiębiorcą, nie wcześniej jednak niż w dacie poniesienia kosztu (art. 22 ust. 4a updof). Zasada to ma zastosowanie do podatników prowadzących działalność gospodarczą opodatkowanych według skali podatkowej, podatkiem liniowym albo IP BOX. Z uwagi na brak kosztów podatkowych nie zastosują jej podatnicy opodatkowani ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. 

Metodą kasową nie są objęte koszty dotyczące wynagrodzeń pracowniczych czy też umów zlecenia, o dzieło rozliczanych w działalności wykonywanej osobiście. Metoda kasowa dotyczy wyłącznie kosztów poniesionych na rzecz przedsiębiorców.

Metody kasowej nie stosuje się również do odpisów amortyzacyjnych. To oznacza, że podatnik stosujący taką metodę ma prawo rozliczyć odpisy amortyzacyjne, bez względu na datę zapłaty za nabycie środka trwałego.

Przy metodzie kasowej ważne jest zastrzeżenie, że podatnik rozlicza koszt podatkowy w roku podatkowym, w którym uregulował zobowiązanie z transakcji zawartej z innym przedsiębiorcą, nie wcześniej jednak niż w dacie poniesienia kosztu. Odpowiednie zmiany doprecyzowujące te przepisy przewiduje również wspomniany wcześniej projekt rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie prowadzenia pkpir. Zgodnie z proponowanymi zmianami:
- w kolumnie 2 pkpir należy wpisać datę potrącenia kosztu zgodnie z metodą kasową;
- w kolumnie 3 pkpir należy wpisać numer faktury lub innego dokumentu dokumentującego poniesienie kosztu rozliczanego metodą kasową (zob. ust. 3 i 4 objaśnień do pkpir, stanowiących załącznik nr 1 do rozporządzenia w sprawie pkpir w brzmieniu przewidzianym przez ten projekt).
W przypadku prowadzenia pkpir za dzień poniesienia kosztu uważa się dzień wystawienia faktury (rachunku) lub innego dowodu stanowiącego podstawę do zaksięgowania (ujęcia) kosztu. W praktyce oznacza to, że podatnik nie może rozliczyć kosztów dopóki nie otrzyma dowodu księgowego, nawet jeżeli wcześniej dokona już płatności.

 

W metodzie kasowej również:

• częściowe uregulowanie należności,

• wpłaty na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych

- mogą być rozliczane w kosztach podatkowych.

 

Jeżeli uregulowanie zobowiązania nastąpi po likwidacji pozarolniczej działalności gospodarczej albo zmianie formy opodatkowania na ryczałt ewidencjonowany lub podatek tonażowy, koszty uzyskania przychodów podatnik stosujący metodę kasową musi potrącić w ostatnim okresie rozliczeniowym przed likwidacją pozarolniczej działalności gospodarczej lub zmianą formy opodatkowania (art. 22 ust. 4b updof).

W przypadku kosztów uzyskania przychodów przepisy dotyczące metody kasowej nie przewidują wyłączenia ze stosowania tej metody w odniesieniu do transakcji z podmiotami powiązanymi lub podmiotami z krajów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową. Gdyby takie wyłączenie zostało wprowadzone koszty wynikające z transakcji z takimi podmiotami byłyby podatkowo rozliczane korzystniej niż w przypadku transakcji z pozostałymi podmiotami. Podatnik, który wybierze metodę kasową mógłby je zaliczać do kosztów uzyskania przychodów, nawet gdyby nie zostały opłacone, podczas gdy koszty wynikające z transakcji z podatnikiem niepowiązanym lub z kraju stosującego szkodliwą konkurencję podatkową mógłby zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów dopiero po ich opłaceniu. 

4.1.Spis z natury

W spisie z natury trzeba będzie ujmować towary i materiały, które zostały już otrzymane przez podatnika, ale ich zakup nie jest zaliczony do kosztów podatkowych z uwagi na stosowanie metody kasowej. Jednak wartość spisu trzeba będzie pomniejszać o wartość towarów, które nie zostały zaliczone do kosztów zgodnie z metodą kasową. Ten obowiązek potwierdza treść § 26 ust. 5 rozporządzenia w sprawie prowadzenia pkpir znowelizowana wspomnianym wcześniej projektem rozporządzenia zmieniającego MF.

5. Ulga na złe długi a metoda kasowa 

Zasadniczo ulga na złe długi nie ma zastosowania do należności wynikających z transakcji rozliczanych metodą kasową oraz do kosztów uzyskania przychodów rozliczanych tą metodą. Ulga ta znajdzie jednak zastosowanie w przypadku przychodu, który należy rozliczyć w dniu upływu 2 lat od daty wystawienia faktury albo w dacie likwidacji działalności gospodarczej. W takim przypadku nie stosujemy warunku, który pozwala zastosować ulgę na złe długi, jeżeli od daty wystawienia faktury (rachunku) lub zawarcia umowy dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym została wystawiona faktura (rachunek) lub została zawarta umowa. Zmniejszenia podstawy obliczenia podatku lub zwiększenia straty podatnik (wierzyciel) dokona odpowiednio:

• przy obliczeniu zaliczki za okres, w którym ustali przychód z uwagi na upływ dwuletniego okresu albo likwidację działalności, lub 

• w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym ustali przychód z uwagi na upływ dwuletniego terminu albo likwidację działalności gospodarczej.

6. Rozliczanie przychodów metodą kasową przez podatników opodatkowanych ryczałtem ewidencjonowanym 

Z metody kasowej może również skorzystać indywidualny przedsiębiorca opodatkowany ryczałtem ewidencjonowanym, w tym rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej. Jest to możliwe, jeżeli łącznie spełni następujące warunki:

• przychody z prowadzonej przez niego samodzielnie działalności gospodarczej w roku bezpośrednio poprzedzającym rok podatkowy nie przekroczą kwoty 1 000 000 zł; w przypadku przedsiębiorstwa w spadku w przychodach będzie się również uwzględniało przychody z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie przez zmarłego przedsiębiorcę, 

• złoży właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego sporządzone na piśmie oświadczenie o wyborze metody kasowej. Trzeba to będzie zrobić w terminie do 20 lutego roku podatkowego. W przypadku podatnika rozpoczynającego prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego oświadczenie trzeba będzie złożyć w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu rozpoczęcia działalności gospodarczej, a jeżeli rozpoczęcie działalności gospodarczej nastąpi w grudniu roku podatkowego - w terminie do końca roku podatkowego (art. 6 ust. 1g uzpd).

Powyższe warunki powodują, że w praktyce z metody kasowej może skorzystać ograniczona grupa podatników opodatkowanych ryczałtem. Są to podatnicy prowadzący indywidualną działalność gospodarczą na mniejszą skalę, których przychody z samodzielnie prowadzonej działalności gospodarczej nie przekroczą w poprzednim roku kwoty 1 000 000 zł. Z metody kasowej nie skorzystają ryczałtowcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą w formie spółek osobowych (np. spółki cywilnej, jawnej). 

Metoda kasowa dotyczy wyłącznie transakcji pomiędzy przedsiębiorcami (B2B), tj. podatnik rozpozna przychód w sposób kasowy, gdy stroną transakcji jest inny przedsiębiorca. 

Metody kasowej ryczałtowiec nie zastosuje w transakcjach z osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej. Tak samo jak u podatników prowadzących pkpir, również u ryczałtowców kasowy PIT dotyczy wyłącznie transakcji udokumentowanych fakturami wystawionymi w terminach przewidzianych w przepisach VAT. 

Ryczałtowcy, którzy wybiorą metodę kasową, mają obowiązek prowadzić ewidencję faktur dokumentujących przychody rozliczane tą metodą. Ewidencja ta musi zawierać datę wystawienia faktury, numer faktury, kwotę należności wynikającą z faktury oraz datę uregulowania należności. Przedsiębiorstwo w spadku ma obowiązek kontynuować po zmarłym przedsiębiorcy prowadzenie ewidencji faktur (art. 15 ust. 11a i 11b uzpd).

6.1. Data powstania przychodu 

W przypadku metody kasowej rozliczania przychodów za datę powstania przychodu uważa się dzień uregulowania należności, nie późniejszy niż dzień:

• upływu 2 lat, licząc od dnia wystawienia faktury, albo

• likwidacji działalności gospodarczej.

Przy tym ustawodawca wyraźnie przewidział, że na potrzeby metody kasowej rozliczania przychodów przez uregulowanie należności rozumie się również:

• częściowe uregulowanie należności,

• wpłaty na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych. 

Jeżeli faktura zostanie wystawiona w roku podatkowym, w którym podatnik będzie stosował metodę kasową rozliczania przychodów, a uregulowanie należności nastąpi w roku podatkowym, w którym podatnik nie będzie stosować tej metody, do ustalenia daty powstania przychodu wynikającego z tej faktury podatnik przyjmie zasady ustalania tej daty stosowane w roku podatkowym, w którym faktura zostanie wystawiona.

Jeżeli faktura zostanie wystawiona w roku podatkowym, w którym podatnik nie będzie stosował metody kasowej rozliczania przychodów, a uregulowanie należności nastąpi w roku podatkowym, w którym podatnik będzie stosował tę metodę, do ustalenia daty powstania przychodu wynikającego z tej faktury podatnik przyjmie zasady ustalania tej daty stosowane w roku podatkowym, w którym faktura zostanie wystawiona.

Ustawodawca wprowadza definitywny termin powstania przychodu dla podatników stosujących metodę kasową, jeżeli należność nie została uregulowana. Za datę powstania przychodu uważa się bowiem dzień uregulowania należności, nie późniejszy niż dzień:

• upływu 2 lat, licząc od dnia wystawienia faktury, albo

• likwidacji działalności gospodarczej.

6.2. Przychody wyłączone z metody kasowej 

Tak jak u podatników rozliczających się na podstawie pkpir, metoda kasowa rozliczania przychodów również u ryczałtowców nie ma zastosowania do przychodów:

• z odpłatnego zbycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych ujętych w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

• wynikających z transakcji między podatnikiem a podmiotem powiązanym z podatnikiem w rozumieniu art. 23m ust. 1 pkt 4 updof,

• wynikających z transakcji między podatnikiem a podmiotem mającym miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosujących szkodliwą konkurencję podatkową, lub zagranicznym zakładem położonym na terytorium lub w kraju stosujących szkodliwą konkurencję podatkową, określonych w tych przepisach.

6.3. Ulga na złe długi a metoda kasowa u podatników opodatkowanych ryczałtem ewidencjonowanym 

Co do zasady ulga na złe długi nie ma zastosowania do należności wynikających z transakcji rozliczanych przez ryczałtowców metodą kasową. Ulga ta znajdzie jednak zastosowanie w przypadku przychodu, który należy rozliczyć w dniu upływu 2 lat od daty wystawienia faktury albo w dacie likwidacji działalności gospodarczej. W takim przypadku nie stosujemy warunku, który pozwala zastosować ulgę na złe długi, jeżeli od daty wystawienia faktury (rachunku) lub zawarcia umowy dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym została wystawiona faktura (rachunek) lub została zawarta umowa. Zmniejszenia przychodu ryczałtowiec powinien dokonać:

• przy obliczeniu ryczałtu za okres, w którym ustali przychód z uwagi na upływ dwuletniego okresu albo likwidację działalności, lub 

• w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym ustali przychód z uwagi na upływ dwuletniego terminu albo likwidację działalności gospodarczej (art. 11 ust. 20 i 21 uzpd oraz art. 21 ust. 3f uzpd).

7. Stosowanie kasowego PIT na przełomie 2024 r. i 2025 r.

Przepisy dotyczące metody kasowej wchodzą w życie 1 stycznia 2025 r. Metoda kasowa ma zastosowanie do:

1. przychodów udokumentowanych fakturami wystawionymi, w terminach określonych zgodnie z przepisami VAT, po 31 grudnia 2024 r., jeżeli przychody te nie zostały zaliczone do przychodów przed dniem 1 stycznia 2025 r. (art. 5 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 nowelizacji).

2. kosztów uzyskania przychodów poniesionych po 31 grudnia 2024 r., jeżeli koszty te nie zostały potrącone przed 1 stycznia 2025 r. (art. 5 ust. 1 pkt 2 nowelizacji).

W przypadku wpłat lub należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, pobranych lub zarachowanych przed 1 stycznia 2025 r., udokumentowanych fakturami wystawionymi, w terminach określonych zgodnie z przepisami VAT, po dniu 31 grudnia 2024 r., przychód powstaje w dniu wystawienia tych faktur, jeżeli:

- w dniu ich wystawienia podatnik stosuje metodę kasową rozliczania przychodów, oraz

- pobrane wpłaty lub zarachowane należności nie zostały zaliczone do przychodów przed dniem 1 stycznia 2025 r. (art. 5 ust. 3 nowelizacji).

W przypadku gdy podatnik stosujący metodę kasową dokona przed dniem 1 stycznia 2025 r. wpłat na poczet dostaw towarów i usług , które zostaną wykonane po dniu 31 grudnia 2024 r., koszty uzyskania przychodów z tytułu tych wpłat są potrącane najwcześniej w dniu poniesienia kosztu, przypadającym po dniu 31 grudnia 2024 r. (art. 5 ust. 4 nowelizacji).

 Podsumowanie

1. Z metody kasowej może skorzystać podatnik osiągający przychody z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie, jeżeli w roku bezpośrednio poprzedzającym rok podatkowy, na który zdecyduje się wybrać tę metodę, nie przekroczą one kwoty 1 000 000 zł.

2. Z metody kasowej nie mogą korzystać podatnicy, którzy prowadzą działalność gospodarczą w formie spółek osobowych. 

3. Metody kasowej nie mogą stosować podatnicy prowadzący księgi rachunkowe.

4. Metoda kasowa dotyczy wyłącznie transakcji pomiędzy przedsiębiorcami (B2B). Nie może być ona stosowana w transakcjach z konsumentami (B2C).

5. Wyboru kasowej metody w PIT indywidualny przedsiębiorca, który jest czynnym podatnikiem VAT, może dokonać niezależnie od tego, czy stosuje kasową metodę w VAT. Podatnik może zatem korzystać z kasowej metody w PIT, nie korzystając z kasowej metody w VAT i odwrotnie. Może również korzystać z obu tych metod jednocześnie.

6. Podatnicy, którzy wybiorą metodę kasową, mają obowiązek prowadzić ewidencję faktur dokumentujących przychody rozliczane tą metodą.

 

Grzegorz Ziółkowski

doradca podatkowy, autor licznych publikacji z dziedziny podatków oraz komentarza do PIT wydanego przez INFOR PL