Zasady korzystania z "wakacji składkowych" od 1 listopada 2024 r. - odpowiedzi na 11 pytań Czytelników

Przedsiębiorcy opłacający składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności od 1 listopada 2024 r. mogą wnioskować o zwolnienie ze składek na te ubezpieczenia za jeden miesiąc kalendarzowy w roku kalendarzowym. Ulga dotyczy też Funduszu Pracy i Funduszu Solidarnościowego, jeżeli ubezpieczony jest zobowiązany do opłacania tej składki. Pierwsze wnioski o udzielenie ulgi za grudzień 2024 r. można składać od 1 listopada br.

W związku z wejściem w życie nowych regulacji pojawiają się wątpliwości dotyczące zasad ubiegania się o tzw. wakacje składkowe. Poniżej przedstawiamy odpowiedzi na pytania naszych Czytelników w tym zakresie.

(?) Na jaki dzień należy ustalić liczbę osób ubezpieczonych, żeby móc skorzystać z "wakacji składkowych"? Czy jest to liczba ubezpieczonych na dzień złożenia wniosku?

Z tzw. wakacji składkowych może skorzystać płatnik składek będący osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy - Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych (art. 17a ust. 1 ustawy systemowej). Jednym z warunków nabycia prawa do "wakacji składkowych" jest zgłaszanie przez wskazanego płatnika do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego nie więcej niż 10 ubezpieczonych (łącznie z płatnikiem składek) w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o to zwolnienie.

Przepisy nie wskazują, w jaki sposób ustalić tę liczbę. Zatem należy wziąć pod uwagę stan osób zgłaszanych do ww. ubezpieczeń w każdym dniu tego miesiąca - od pierwszego do ostatniego dnia. Nie ma znaczenia długość okresu podlegania przez osobę ubezpieczeniom w danym miesiącu, a więc może to być również 1 dzień. Taka osoba zostanie wliczona do limitu 10 zgłoszonych. Do tego limitu należy też wliczyć osoby:

• przebywające na zasiłku chorobowym, opiekuńczym, świadczeniu rehabilitacyjnym, 

• nieobecne w pracy z przyczyn zarówno usprawiedliwionych, jak i nieusprawiedliwionych, bez prawa do wynagrodzenia.

Do liczby ubezpieczonych nie należy zaliczać osób przebywających przez cały miesiąc na urlopie bezpłatnym, urlopie wychowawczym lub pobierających zasiłek macierzyński. 

(?) Czy z "wakacji składkowych" może skorzystać osoba będąca jedynym wspólnikiem sp. z o.o.?

Nie. Jedyny wspólnik spółki z o.o. nie może skorzystać ze zwolnienia w ramach "wakacji składkowych".

Nowelizacja ustawy systemowej wprowadzająca od 1 listopada 2024 r. tzw. wakacje składkowe określa podmioty uprawnione do skorzystania z tej ulgi. Są nimi płatnicy składek prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy - Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, wymienieni w art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej. Do tej grupy uprawnionych ustawodawca nie zaliczył: 

• twórcy i artysty;

• osoby prowadzącej działalność w zakresie wolnego zawodu:

- w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,

- z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych;

• wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;

• akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług;

• komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej;

• osoby prowadzącej publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe. 

Natomiast z ulgi skorzystają wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, jeżeli spełniają pozostałe warunki. 

(?) Czy z "wakacji składkowych" może skorzystać osoba rozliczająca się w ramach małego ZUS plus?

Tak. Osoba opłacająca składki na ubezpieczenia społeczne od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej (tzw. mały ZUS plus) ma prawo skorzystać z "wakacji składkowych". 

Mały ZUS plus to indywidualnie ustalona przez przedsiębiorcę prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (obliczana od dochodu). Z tego rozwiązania przedsiębiorca może skorzystać, jeżeli jego roczny przychód z tej działalności uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120 000 zł. Jeżeli działalność była prowadzona przez okres krótszy w danym roku kalendarzowym (jednak nie krótszy niż 60 dni, ponieważ wtedy nie ma prawa do tej preferencji), wskazaną kwotę ustala się proporcjonalnie do liczby dni prowadzenia działalności w danym roku kalendarzowym (art. 18c ust. 1 i ust. 7 ustawy systemowej). 

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie może być niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku i nie wyższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. Tak ustalona podstawa wymiaru składek obowiązuje przedsiębiorcę przez cały rok kalendarzowy. Przedsiębiorca może zadeklarować jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe kwotę wyższą niż ta, która obowiązuje go w ramach małego ZUS plus (art. 18c ust. 2 i ust. 8 ustawy systemowej).

Przedsiębiorca opłacający składki na ubezpieczenia społeczne od dochodu może wnioskować o zwolnienie z ich opłacania w ramach tzw. wakacji składkowych. Jeżeli spełni pozostałe warunki, składki zostaną zrefundowane do wysokości obowiązującej przedsiębiorcę najniższej podstawy wymiaru składek (i mieszczącej się w ww. limitach). 

Co istotne, dofinansowanie w zakresie nowego zwolnienia przysługuje za cały miesiąc nawet w przypadku, gdy przedsiębiorca jest uprawniony do proporcjonalnego zmniejszenia składek za ten miesiąc (art. 18d ustawy systemowej). 

(?) Czy "wakacje składkowe" stanowią pomoc de minimis - jakie oświadczenie należy złożyć w tym zakresie?

Tak. Zwolnienie z opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy oraz Fundusz Solidarnościowy w ramach tzw. wakacji składkowych stanowi pomoc de minimis. Zatem może ono zostać przyznane temu płatnikowi składek, który dysponuje limitem tej pomocy co najmniej w wysokości kwoty składek na ubezpieczenia społeczne objętych zwolnieniem we wskazanym miesiącu kalendarzowym.

Udzielenie przez ZUS ulgi w formie "wakacji składkowych" jest pomocą publiczną dla wnioskującego o nią płatnika składek wykonującego działalność gospodarczą. Wniosek o udzielenie tej ulgi powinien zawierać, oprócz danych identyfikacyjnych płatnika, miesiąca, za który ubiega się o tę ulgę, oraz oświadczenia o spełnieniu pozostałych warunków kwalifikujących go do "wakacji składkowych", również: 

• zaświadczenia o pomocy de minimis i pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, jaką otrzymał w okresie 3 lat poprzedzających dzień złożenia wniosku, albo oświadczenie o wielkości tej pomocy otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenie o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie,

• informacje niezbędne do udzielenia pomocy de minimis, dotyczące przedsiębiorcy i prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz wielkości i przeznaczenia pomocy publicznej otrzymanej w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikowalnych, na których pokrycie ma być przeznaczona pomoc de minimis (art. 37 ust. 1 pkt 2 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej). 

Limit pomocy de minimis został od 1 stycznia 2024 r. podwyższony z 200 000 euro do 300 000 euro w okresie 3 lat (art. 3 rozporządzenia Komisji (UE) 2023/2831 z 13 grudnia 2023 r.). Ta zmiana daje więc możliwość skorzystania ze zwolnienia w opłacaniu składek ZUS większej liczbie podmiotów, które ze względu na poprzedni, niższy limit pomocy publicznej nie mogłyby skorzystać z tej ulgi. 

(?) Czy zwolnienie ze składek ZUS w okresie "wakacji składkowych" obejmuje także Fundusz Pracy?

Tak. Zwolnieniem w ramach "wakacji składkowych" objęte są również składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy, jeżeli ubezpieczony przedsiębiorca jest zobowiązany do ich opłacania. 

Nowelizacja ustawy systemowej wprowadzająca ww. zwolnienie ze składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne obejmuje też refundację składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. W przypadku tych składek mają bowiem odpowiednie zastosowanie przepisy ustawy systemowej o "wakacjach składkowych". Należy przypomnieć, że obowiązek opłacania tej składki powstaje w przypadku przedsiębiorców opłacających składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru wynoszącej przynajmniej kwotę minimalnego wynagrodzenia (od 1 lipca 2024 r. - 4300 zł, a od 1 stycznia 2025 r. - 4666 zł). 

(?) Czy "wakacje składkowe" dotyczą także ubezpieczenia chorobowego? Jaki jest wymagany okres podlegania temu ubezpieczeniu?

Tak. W ramach "wakacji składkowych" uprawniony płatnik składek może ubiegać się również o zwolnienie w zakresie dobrowolnej składki chorobowej. Warunkiem uzyskania tej ulgi jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu przynajmniej przez 1 dzień w miesiącu złożenia wniosku o "wakacje składkowe" oraz w miesiącu go poprzedzającym.

Pomimo dobrowolnego charakteru ubezpieczenia chorobowego składka na to ubezpieczenie również podlega zwolnieniu w ramach "wakacji składkowych". Warunki zastosowania zwolnienia z opłacania ww. składki są takie same jak w przypadku obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne, tzn. że zwolnienie obejmuje składkę chorobową ustaloną od najniższej wysokości podstawy obowiązującej płatnika składek. Zatem przy zadeklarowaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wyższej wysokości niż najniższa podstawa refundacji będzie podlegała również najniższa składka chorobowa, do której opłacania zobowiązany jest płatnik składek. 

(?) Od stycznia 2022 r. w ramach działalności wykonuję pracę na rzecz byłego pracodawcy i płacę składki ZUS na zasadach ogólnych. Czy mogę skorzystać z "wakacji składkowych" za grudzień 2024 r. czy za styczeń 2025 r.? 

Jeżeli w ramach działalności przedsiębiorca nie wykonuje na rzecz byłego pracodawcy czynności wchodzących uprzednio w zakres zadań wynikających z zawartego z nim stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, może skorzystać z "wakacji składkowych". W przeciwnym wypadku płatnik będzie pozbawiony tej możliwości. 

Jednym z warunków ubiegania się o zwolnienie w ramach "wakacji składkowych" jest to, aby ubezpieczony w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku oraz w okresie od początku roku kalendarzowego złożenia wniosku do dnia złożenia tego wniosku nie wykonywał pozarolniczej działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy. Chodzi o pracodawcę, na rzecz którego w roku kalendarzowym rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w poprzednim roku kalendarzowym przedsiębiorca w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy wykonywał czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej (art. 17a ust. 1 pkt 3 ustawy systemowej). 

(?) Czy przedsiębiorca może skorzystać z "wakacji składkowych", jeśli w ramach działalności gospodarczej (którą rozpoczął w 2006 r.) wykonywał usługi w latach 2023-2024 na rzecz pracodawcy, u którego był zatrudniony w 2006 r.? W ramach działalności gospodarczej przedsiębiorca świadczy również usługi na rzecz innych podmiotów.

Nie. W tym przypadku przedsiębiorca nie będzie uprawniony do zwolnienia ze składek w ramach "wakacji składkowych", ponieważ nie spełnił podstawowego warunku niewykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy, u którego w ramach stosunku pracy wykonywał czynności objęte przedmiotem tej działalności w roku kalendarzowym jej rozpoczęcia.

Prawo do ww. ulgi przysługuje, jeżeli ubezpieczony w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku o zwolnienie ze składek oraz w okresie od początku roku kalendarzowego złożenia wniosku do dnia złożenia tego wniosku nie wykonywał działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, u którego w roku kalendarzowym rozpoczęcia tej działalności lub w poprzednim roku kalendarzowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy wykonywał czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej (art. 17a ust. 1 pkt 3 ustawy systemowej).

Nie ma przy tym znaczenia, że w ramach działalności gospodarczej przedsiębiorca świadczy usługi nie tylko na rzecz byłego pracodawcy, ale także dla innych podmiotów.

(?) W jaki sposób z "wakacji składkowych" mogą skorzystać osoby, które opłacają składki ZUS od zadeklarowanej podstawy wymiaru wyższej niż najniższa je obowiązująca?

Zwolnienie z opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe (jeżeli przedsiębiorca przystąpił do tego ubezpieczenia) w ramach "wakacji składkowych" dotyczy wyłącznie najniższej obowiązującej przedsiębiorcę podstawy wymiaru tych składek. Zatem w sytuacji gdy deklaruje on wyższą podstawę niż najniższa, czyli ponad:

• 60% przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia (zasady ogólne), 

• 30% minimalnego wynagrodzenia (mały ZUS lub składki preferencyjne),

• podstawę ustaloną od dochodu (mały ZUS plus),

zwolnienie obejmuje wyłącznie ww. najniższą podstawę właściwą dla przedsiębiorcy.

Nie ma możliwości rozliczenia nadwyżki składek na ubezpieczenia społeczne oraz FP i FS ponad obowiązującą takiego przedsiębiorcę najniższą podstawę wymiaru tych składek. 

(?) Do końca listopada 2024 r. korzystam z ulgi na start. Od grudnia br. będę opłacać składki na zasadzie małego ZUS plus. Czy mogę korzystać z "wakacji składkowych" i kiedy należy złożyć wniosek?

Tak. Przedsiębiorca, który w trakcie roku zmienia zasady ustalania podstawy wymiaru składek ZUS z tytułu prowadzonej działalności, również może skorzystać z "wakacji składkowych". W tej sytuacji składki zostaną zrefundowane od najniższej podstawy obowiązującej ubezpieczonego w miesiącu, za który ubiega się o zwolnienie. Wniosek należy złożyć na ogólnych zasadach, czyli w miesiącu poprzedzającym miesiąc kalendarzowy, który ma być objęty zwolnieniem.

Nowe regulacje ustawy systemowej nie wyłączają z prawa do ubiegania się o zwolnienie ze składek na ubezpieczenia społeczne w ramach tzw. wakacji składkowych przedsiębiorców, którzy w trakcie roku zmieniają zasady ustalania podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia. Osoby te, tak jak ubezpieczeni prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą, opłacający składki od tej samej podstawy wymiaru np. przez cały rok, mogą korzystać z nowego zwolnienia, jeżeli spełniają pozostałe warunki.

(?) Czy z "wakacji składkowych" można skorzystać za grudzień 2024 r. i styczeń 2025 r., skoro zwolnienie to przysługuje raz w ciągu roku?

Zwolnienie w ramach "wakacji składkowych" przysługuje za jeden miesiąc kalendarzowy w roku kalendarzowym (czyli za miesiące od stycznia do grudnia danego roku). Zatem możliwe jest wnioskowanie o to zwolnienie zarówno za grudzień 2024 r., jak i styczeń 2025 r., ponieważ miesiące te dotyczą odpowiednio 2024 r. i 2025 r. 

Alicja Kozłowska

specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, praktyk z wieloletnim doświadczeniem