Wakacje składkowe dla przedsiębiorców - jak skorzystać z nowej ulgi

Od 1 listopada 2024 r. niektórzy płatnicy składek prowadzący działalność gospodarczą, w tym wspólnicy spółki cywilnej, będą mogli skorzystać z nowego zwolnienia w opłacaniu składek w ramach pomocy de minimis. Ten rodzaj ulgi obejmie tylko własne zobowiązania przedsiębiorcy wobec ZUS z tytułu obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe, a także dobrowolne chorobowe oraz FP i FS za jeden wybrany przez niego miesiąc kalendarzowy w danym roku. Składki te opłaci za płatnika budżet państwa. Jednocześnie w ten sposób sfinansowane składki powiększą kapitał na przyszłą emeryturę przedsiębiorcy. Skorzystanie ze zwolnienia nie wpłynie na sposób prowadzenia działalności w miesiącu objętym omawianą ulgą.

W okresie objęcia uprawnionego przedsiębiorcy nowym zwolnieniem składkowym nie zmieniają się zasady uzyskiwania przychodów z działalności ani ich opodatkowania, jak również podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w tym czasie. Nie jest to okres zawieszenia prowadzenia działalności, choć w tym okresie przedsiębiorca nie opłaca obowiązkowych składek. 

Kto jest uprawniony do wakacji składkowych

Uprawnionymi do zwolnienia w opłacaniu składek są:

• osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy - Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, zarejestrowaną w CEIDG, z wyjątkiem osób korzystających z ulgi na start na podstawie art. 18 ustawy - Prawo przedsiębiorców,

• wspólnicy spółki cywilnej opłacający składki na własne ubezpieczenia (art. 17a ust. 1 i ust. 3 ustawy systemowej w brzmieniu obowiązującym od 1 listopada 2024 r.)

- objęci obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi i dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. 

Jest to katalog zamknięty. To oznacza, że pozostałe osoby uważane przez ustawę systemową za prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą nie są uprawnione do zwolnienia składkowego. Są to m.in. twórca i artysta, osoba prowadząca działalność w zakresie wolnego zawodu, wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. oraz wspólnicy spółki jawnej, komandytowej czy partnerskiej. 

Z wakacji składkowych nie skorzystają również co prawda uprawnieni przedsiębiorcy, ale zgłoszeni wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego.

Jakie są warunki skorzystania z wakacji składkowych

Nowa ulga dotyczy:

• należnych składek na własne obowiązkowe ubezpieczenia przedsiębiorcy:

  • emerytalne, 

  • rentowe,

  • wypadkowe;

• należnej składki na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli ubezpieczony dobrowolnie podlegał temu ubezpieczeniu przynajmniej przez jeden dzień w miesiącu złożenia wniosku o wakacje składkowe oraz w miesiącu go poprzedzającym;

• funduszy pozaubezpieczeniowych, tj. Funduszu Pracy i Funduszu Solidarnościowego - jeżeli przedsiębiorca opłaca składki na te fundusze. 

Zwolnienie ze składek przysługuje na wniosek przedsiębiorcy, który składa do ZUS. Wymagane jest przy tym spełnienie następujących warunków:

• w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku zgłaszał do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego nie więcej niż 10 ubezpieczonych (do liczby tej wliczany jest przedsiębiorca, pracownicy, zleceniobiorcy i osoby współpracujące, a wyłączyć z niej należy, zgodnie z informacją ZUS, osoby pobierające zasiłek macierzyński, przebywające na urlopach wychowawczych i bezpłatnych - przy ustalaniu tej liczby istotne jest podleganie ubezpieczeniu wypadkowemu). Zatem nie ma znaczenia wymiar zatrudnienia ani wysokość przychodu stanowiącego podstawę oskładkowania;

• w ostatnich 2 latach kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku nie osiągnął przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej lub co najmniej w jednym roku z 2 ostatnich lat kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku osiągnął roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro (równowartość polskiej waluty przeliczana jest według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu roboczym roku kalendarzowego poprzedzającego rok złożenia wniosku). ZUS ma możliwość zweryfikować wysokość przychodów uzyskanych przez przedsiębiorcę w ramach wymiany informacji z KAS. Jeżeli przedsiębiorca wykorzystał przysługujący mu limit pomocy de minimis, nie przysługuje mu ulga składkowa;

• jako ubezpieczony w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku oraz w okresie od początku roku kalendarzowego złożenia wniosku do dnia złożenia tego wniosku nie wykonywał pozarolniczej działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku kalendarzowym rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej;

• w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku jako ubezpieczony podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej przynajmniej przez 1 dzień.

Od kiedy i w jakiej wysokości składki podlegają sfinansowaniu w ramach wakacji składkowych

W 2024 r. przedsiębiorca będzie mógł skorzystać z nowej ulgi tylko raz - w grudniu 2024 r. (zwolnienie będzie dotyczyło składek za listopad 2024 r.) i pod warunkiem, że wniosek zostanie złożony w listopadzie 2024 r. W przypadku złożenia wniosku w grudniu 2024 r. przedsiębiorca spełniający warunki do przyznania ulgi będzie mógł z niej skorzystać w odniesieniu do składek za styczeń 2025 r. 

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (a także wypadkowe, dobrowolne chorobowe i fundusze pozaubezpieczeniowe) za miesiąc kalendarzowy objęty ulgą stanowi najniższa obowiązująca przedsiębiorcę podstawa wymiaru tych składek. Jeżeli została przez niego zadeklarowana wyższa podstawa składkowa niż ustalana na ogólnych zasadach, budżet państwa sfinansuje składki obliczone od najniższej obowiązującej przedsiębiorcę podstawy wymiaru. Zatem za miesiąc kalendarzowy, w którym przedsiębiorca korzysta z wakacji składkowych: 

• podstawa wymiaru składek zostanie obniżona do wysokości 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego - jeżeli jest to dla niego najniższa obowiązująca podstawa, a zadeklarował wyższą,

• w przypadku opłacania składek preferencyjnych lub w ramach małego ZUS plus podstawa zostanie ustalona zgodnie zasadami wynikającymi z przepisów regulujących prawo do tych preferencji, nawet jeżeli przedsiębiorca zadeklarował wyższą kwotę. 

Zatem przedsiębiorca, który zadeklaruje w miesiącu objętym zwolnieniem wyższą podstawę wymiaru składek niż obowiązująca go najniższa, nadwyżki ponad tę kwotę nie może wykazać i rozliczyć należne od niej składki na ogólnych zasadach z właściwym dla niego kodem tytułu ubezpieczenia. 

Przy ustalaniu podstawy wymiaru składek podlegających zwolnieniu w ramach wakacji składkowych nie stosuje się art. 18 ust. 9 i 10 ustawy systemowej, tj. nie dokonuje się:

• proporcjonalnego zmniejszenia najniższej podstawy wymiaru składek za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, oraz 

• zmniejszenia najniższej podstawy wymiaru składek w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku.

Tabela. Wysokość składek ZUS podlegających zwolnieniu w ramach wakacji składkowych w 2024 r.

Jakie dane wykazać we wniosku o wakacje składkowe

Przepisy nowelizujące ustawę systemową określają elementy wniosku o wakacje składkowe. ZUS udostępni przedsiębiorcom od 1 listopada 2024 r. w celu wnioskowania o ulgę formularz RWS. Wniosek będzie można złożyć wyłącznie za pomocą profilu informacyjnego utworzonego w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez ZUS, w formie dokumentu elektronicznego. Może go złożyć w imieniu płatnika również jego pełnomocnik. Wniosek będzie zawierał:

• dane płatnika składek, w tym: imię i nazwisko, numer NIP i numer PESEL, a jeżeli nie nadano tych numerów lub jednego z nich - serię i numer dowodu osobistego albo paszportu,

• wskazanie miesiąca kalendarzowego, w którym płatnik składek zamierza skorzystać ze zwolnienia z opłacenia składek,

• oświadczenia, że na dzień złożenia wniosku płatnik składek spełnia warunki w zakresie wysokości przychodu i nie wykonywał pozarolniczej działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku kalendarzowym rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej - składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń,

• zaświadczenia o pomocy de minimis i pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, jaką otrzymał w okresie 3 lat poprzedzających dzień złożenia wniosku, albo oświadczenie o wielkości tej pomocy otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenie o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie,

• informacje niezbędne do udzielenia pomocy de minimis, dotyczące tego przedsiębiorcy i prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz wielkości i przeznaczenia pomocy publicznej otrzymanej w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikowalnych, na których pokrycie ma być przeznaczona pomoc de minimis, o których mowa w art. 37 ust. 1 pkt 2 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej. 

ZUS nie rozpatrzy wniosku przedsiębiorcy, jeżeli zostanie złożony w innym terminie niż w miesiącu poprzedzającym miesiąc kalendarzowy, który ma być objęty zwolnieniem, lub zostanie nierozpatrzony do dnia zgonu wnioskodawcy. 

W jaki sposób ZUS poinformuje płatnika o przyznaniu wakacji składkowych 

ZUS, przyznając przedsiębiorcy ulgę w ramach wakacji składkowych, wyda: 

• rozstrzygnięcie (bez zbędnej zwłoki - automatycznie, nie wymaga decyzji) - jeżeli w całości uwzględni wniosek płatnika o wakacje składkowe, o czym informuje płatnika składek za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, lub

• decyzję - w przypadku rozstrzygnięcia, które nie uwzględnia w całości wniosku lub uwzględnia ten wniosek w części, albo stwierdzenia w związku z przeprowadzonym postępowaniem wyjaśniającym bądź kontrolą, że płatnik składek nie spełnia warunków uprawniających do ulgi, w tym zakresie pomocy de minimis. 

Od decyzji przedsiębiorca może się odwołać za pośrednictwem ZUS do sądu okręgowego - sądu pracy i ubezpieczeń społecznych właściwego według miejsca zamieszkania wnioskodawcy w ciągu 1 miesiąca od dnia doręczenia decyzji. 

Wniosek rozstrzygnięty przez ZUS jest wiążący dla przedsiębiorcy, wskutek czego wniosek nie podlega wycofaniu ani korekcie. 

Wydawane przez ZUS w sprawie wakacji składkowych decyzje, postanowienia, zawiadomienia, wezwania, informacje i inne pisma ZUS sporządzi i doręczy wnioskodawcy w postaci elektronicznej na profilu informacyjnym. Informację o umieszczeniu na profilu informacyjnym ww. dokumentów ZUS przesyła na wskazany przez przedsiębiorcę na jego profilu informacyjnym adres elektroniczny lub numer telefonu. 

Jaką dokumentację składa przedsiębiorca za okres korzystania z wakacji składkowych

Za miesiąc kalendarzowy objęty zwolnieniem przedsiębiorca nadal ma obowiązek przekazania dokumentów rozliczeniowych obejmujących:

• deklarację rozliczeniową,
• imienny raport miesięczny z informacją o składkach finansowanych przez budżet państwa za osobę opłacającą składki za siebie,
• imienny raport miesięczny z informacją o składkach finansowanych przez osobę opłacającą składki za siebie,
• w przypadku zgłaszania do ubezpieczeń innych ubezpieczonych ‒ imienne raporty za tych ubezpieczonych.

Od 1 listopada 2024 r. wraz z wejściem w życie nowego zwolnienia z opłacania składek ZUS w ramach wakacji składkowych zmieniły się kody ubezpieczeniowe dla przedsiębiorców uprawnionych do tej ulgi. Przygotowując dokumentację rozliczeniową począwszy od grudnia 2024 r. jako okresu rozliczeniowego, a składanych od stycznia 2025 r., należy użyć, w zależności od obowiązującej przedsiębiorcę podstawy wymiaru składek, następujących kodów:

• 05 14 - osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą zwolniona z opłacania składek, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi 60% kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego,

• 05 74 - osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą zwolniona z opłacania składek, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia,

• 05 90 - osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą niemająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od dochodu,

• 05 94 - osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą zwolniona z opłacania składek, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od dochodu.

W przypadku niewywiązania się z obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych (deklaracji i raportów) dokumenty te (z wyjątkiem imiennych raportów składanych za inne osoby zgłoszone do ubezpieczeń) zostaną sporządzone (lub skorygowane) przez ZUS. 

Jeżeli ZUS nie przyzna przedsiębiorcy zwolnienia z opłacania składek za dany miesiąc, sporządzi on dokumenty rozliczeniowe według ogólnych zasad i opłaca należne składki. Nie zwalnia przedsiębiorcy z tego obowiązku złożenie odwołania od niekorzystnej decyzji ZUS. Dopiero w przypadku zmiany tej decyzji powstanie możliwość skorygowania dokumentów i odzyskania nadpłaconych składek. 

Co z prawem do świadczeń chorobowych i emerytalno-rentowych po skorzystaniu z wakacji składkowych

Zwolnienie z opłacania składek w ramach wakacji składkowych nie odbiera przedsiębiorcy podlegającemu dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu prawa do świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa. Ten okres jest okresem składkowym uwzględnianym w podstawie wymiaru wskazane świadczenia. Jeżeli jednak przedsiębiorca deklarował wyższą podstawę niż obowiązująca go najniższa, zasiłek zostanie ustalony z uwzględnieniem najniższej podstawy. 

Analogicznie składki, których przedsiębiorca nie opłacił w związku z uzyskaniem wakacji składkowych, powiększają jego kapitał na poczet przyszłych świadczeń emerytalno-rentowych. 

Czy zwolnienie ze składek w ramach wakacji składkowych jest przychodem przedsiębiorcy

Składki finansowane z budżetu państwa w ramach wakacji składkowych stanowią dla przedsiębiorcy przychód zwolniony z podatku (dla każdej formy opodatkowania, z której korzysta przedsiębiorca, rozliczając przychody z działalności). 

Podsumowanie

1. Przedsiębiorcy, a także wspólnicy spółki cywilnej mają prawo do wakacji składkowych po spełnieniu ustawowych warunków.

2. Po raz pierwszy ulgą objęte są składki na ubezpieczenia społeczne, FP i FS za grudzień 2024 r.

3. Podstawą do udzielenia ulgi jest wniosek RWS, który można złożyć wyłącznie w formie elektronicznej.

4. Płatnicy składek za miesiąc objęty wakacjami składkowymi nadal mają obowiązek składania dokumentów rozliczeniowych do ZUS, z zastosowaniem nowych kodów tytułu ubezpieczenia.

5. W przypadku odmowy prawa do ulgi ZUS wyda decyzję, od której płatnik może się odwołać do sądu.

6. Składki sfinansowane z budżetu państwa stanowią dla przedsiębiorcy przychód niepodlegający opodatkowaniu bez względu na formę opodatkowania.

Alicja Kozłowska

specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, praktyk