7-8/2024, data dodania: 21.06.2024 Jakim ubezpieczeniom podlega osoba prowadząca działalność gospodarczą i pobierająca stypendium doktoranckie
PROBLEM
Od 1 lipca 2024 r. prowadzę działalność gospodarczą (na podstawie wpisu do CEIDG). Od 1 października 2024 r. będę się kształciła w szkole doktorskiej prowadzonej przez jedną z uczelni w Łodzi. Będzie mi także wypłacane stypendium doktoranckie w kwocie wyższej niż ustawowe minimalne wynagrodzenie za pracę. Jakim obowiązkowym ubezpieczeniom powinnam podlegać z tego tytułu?
RADA
W związku z pobieraniem stypendium doktoranckiego będzie Pani objęta z tego tytułu obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i wypadkowym. Działalność gospodarcza będzie natomiast stanowiła tytuł tylko do ubezpieczenia zdrowotnego. Szczegóły w uzasadnieniu.
UZASADNIENIE
Osoby posiadające status doktoranta i otrzymujące stypendium doktoranckie mogą podejmować dodatkowe zatrudnienie - np. w formie działalności gospodarczej. W zależności od tego, czy miesięczne stypendium doktoranckie będzie wypłacane w kwocie minimalnego wynagrodzenia czy niższej, doktorant będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym z jednego albo z obu tytułów (tj. z racji pobierania stypendium doktoranckiego oraz np. z działalności gospodarczej).
Podleganie ubezpieczeniom społecznym przez doktorantów. Doktoranci, którzy rozpoczęli kształcenie w szkołach doktorskich najwcześniej w roku akademickim 2019/2020 i pobierają stypendium doktoranckie, podlegają:
-
obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu (art. 6 ust. 1 pkt 7b i art. 12 ust. 1 ustawy systemowej);
-
dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 2 ustawy systemowej);
-
obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, ale tylko wtedy, gdy nie mają innego tytułu do tego ubezpieczenia albo nie są zgłoszeni do ubezpieczenia zdrowotnego jako członkowie rodziny osoby ubezpieczonej (art. 66 ust. 1 pkt 20 i ust. 2 ustawy zdrowotnej) - obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego powstaje z dniem złożenia oświadczenia o niepodleganiu obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, nie wcześniej jednak niż z dniem rozpoczęcia pierwszego semestru kształcenia, a wygasa z dniem ukończenia kształcenia w szkole doktorskiej albo skreślenia z listy doktorantów.
Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych. W sytuacji gdy osoby otrzymujące stypendium doktoranckie posiadają również inne źródła zarobkowania, dochodzi do tzw. zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych, który trzeba prawidłowo rozstrzygnąć.
Tabela. Najczęściej spotykane zbiegi tytułów do ubezpieczeń w przypadku osoby pobierającej stypendium doktoranckie w szkole doktorskiej
| Doktorant otrzymujący stypendium doktoranckie w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę | ||
| Dodatkowy (poza stypendium) tytuł do ubezpieczeń | Ubezpieczenia społeczne | Ubezpieczenie zdrowotne |
| Prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej | Z tytułu pobierania stypendium:
Z tytułu działalności pozarolniczej:
| Brak podlegania ubezpieczeniu z tytułu pobierania stypendium. Z tytułu działalności pozarolniczej:
|
| Umowa o pracę | Ubezpieczenia obowiązkowe z tytułu zarówno stypendium, jak i ze stosunku pracy. | Brak podlegania ubezpieczeniu z tytułu pobierania stypendium. Z tytułu umowy o pracę:
|
| Umowa zlecenia | Z tytułu pobierania stypendium:
Z tytułu umowy zlecenia:
| Brak podlegania ubezpieczeniu z tytułu pobierania stypendium. Z tytułu umowy zlecenia:
|
| Doktorant otrzymujący stypendium doktoranckie w kwocie niższej od minimalnego wynagrodzenia za pracę | ||
| Dodatkowy (poza stypendium) tytuł do ubezpieczeń | Ubezpieczenia społeczne | Ubezpieczenie zdrowotne |
| Prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej | Zarówno z tytułu pobierania stypendium, jak i prowadzenia działalności gospodarczej:
| Brak podlegania ubezpieczeniu z tytułu pobierania stypendium. Z tytułu działalności pozarolniczej:
|
| Umowa o pracę | Ubezpieczenia obowiązkowe zarówno z tytułu stypendium, jak i ze stosunku pracy | Brak podlegania ubezpieczeniu z tytułu pobierania stypendium. Z tytułu umowy o pracę:
|
| Umowa zlecenia | Zarówno z tytułu pobierania stypendium, jak i z umowy zlecenia:
| Brak podlegania ubezpieczeniu z tytułu pobierania stypendium. Z tytułu umowy zlecenia:
|
Wskazane powyżej stanowisko zaprezentował ZUS w poradniku "Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne doktorantów" zamieszczonym na stronie internetowej www.zus.pl.
Jeżeli doktorant pobierający stypendium prowadzi jednocześnie działalność gospodarczą, obowiązkowo będzie objęty ubezpieczeniami społecznymi z tytułu pobierania stypendium. Natomiast z działalności może być objęty na swój wniosek dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Przy czym jeśli kwota stypendium, w przeliczeniu na okres miesiąca, będzie niższa od wynagrodzenia minimalnego (które od 1 lipca 2024 r. wynosi 4300 zł), obowiązkowe będą także ubezpieczenia społeczne z tytułu działalności gospodarczej (art. 9 ust. 1 i 1a ustawy systemowej).
Potwierdza to m.in. interpretacja ZUS z 25 marca 2024 r. (DI/100000/43/26/2024), zgodnie z którą:
ZUS
(...) każdorazowo, gdy doktorant otrzymuje stypendium w wysokości niższej od kwoty minimalnego wynagrodzenia to w przypadku posiadania jednocześnie innego tytułu do ubezpieczeń społecznych, jest objęty również z tego drugiego tytułu obowiązkiem ubezpieczeń społecznych.
Przykład
Od 1 października 2024 r. Jacek K. rozpocznie uczęszczanie do szkoły doktorskiej prowadzonej przez jedną z uczelni warszawskich. Dzięki temu będzie pobierał co miesiąc stypendium doktoranckie w wysokości 4800 zł. Dodatkowo od początku listopada zamierza zacząć prowadzenie działalności gospodarczej (w oparciu o wpis do CEIDG) w zakresie usług informatycznych.
W takiej sytuacji powinien podlegać:
-
jako doktorant:
- obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalno-rentowym i wypadkowemu oraz
- na zasadzie dobrowolności - ubezpieczeniu chorobowemu;
-
jako przedsiębiorca:
- obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Na swój wniosek z tytułu prowadzenia własnej działalności gospodarczej Jacek K. będzie mógł przystąpić do ubezpieczeń emerytalno-rentowych (jeśli o to zawnioskuje, wówczas powinien zgłosić się do obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego).
Podstawa prawna
art. 4 pkt 9, art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 6 ust. 1 pkt 7b, art. 9 ust. 1 i ust. 1a, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1, art. 18 ust. 1 i ust. 3, art. 20 ust. 1, art. 36 ust. 1 i ust. 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2024 r. poz. 497; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 863
art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, pkt 20, ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - j.t. Dz.U. z 2024 r. poz. 146; ost. zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 858
POWOŁANE INTERPRETACJE URZĘDOWE:
interpretacja ZUS z 25 marca 2024 r. (DI/100000/43/26/2024)
Mariusz Pigulski
ekspert i praktyk, zajmujący się od wielu lat prawem pracy i ubezpieczeń społecznych, autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowo-płacowej
