Sygnaliści w pytaniach i odpowiedziach - wyjaśnienia MRPiPS

25 września 2024 r. wejdą w życie przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 2024 roku o ochronie sygnalistów, która implementuje dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Pracodawcy muszą przygotować procedury dotyczące zgłaszania naruszeń prawa przez osoby u nich zatrudnione bądź z nimi współpracujące. W celu prawidłowego wdrożenia nowych przepisów prezentujemy pytania i odpowiedzi w zakresie ochrony sygnalistów opublikowane przez Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej.

Kim jest sygnalista?

Sygnalistą jest osobą zgłaszającą naruszenie prawa, o których dowiedział się w związku z pracą. Sygnalistą może być każdy narażony na działania odwetowe po dokonaniu zgłoszenia.

Co odróżnia sygnalistę od innych zgłaszających np. składających zawiadomienie o przestępstwie?

Sygnalista uzyskuje informacje o naruszeniu w trakcie i w związku z pracą. Nie jest przypadkowym świadkiem zdarzenia.

Dlaczego ustawa o ochronie sygnalistów jest konieczna?

Decyzja osoby o zgłoszeniu naruszeniu pociąga za sobą ryzyko negatywnych konsekwencji ze strony pracodawcy. Taki pracownik jako strona ewidentnie słabsza może zostać pozbawiony awansu, podwyżki, nagrody, wreszcie pracodawca wskutek mobbingu może zmusić sygnalistę do złożenie wypowiedzenia umowy o pracy.

Ustawa ma na celu zapewnienie ochrony takim osobom.

Czy sygnalistą może być tylko pracownik?

Nie, ale przyjmuje się że będzie to zazwyczaj pracownik. Sygnalistą może być każdy. Każdy kto w związku z pełnionymi obowiązkami uzyskuje informacje o naruszeniu i zdecyduje się dokonać zgłoszenia.

Jak sygnalista może zgłosić naruszenie prawa?

Do odpowiedniej komórki we własnej organizacji/pracodawcy (zgłoszenie wewnętrzne), do organu publicznego (zgłoszenie zewnętrzne). Trzecia opcją jest ujawnienie publiczne, ale nie jest to preferowane rozwiązanie. Sygnalista w takim wypadku dokonuje publicznego ujawnienia nieprawidłowości w wyjątkowych sytuacjach.

Jakie obowiązki będzie miał pracodawca w związku z ustawą o ochronie sygnalistów?

Pracodawca będzie musiał opracować procedurę zgłoszeń wewnętrznych określającą zasady przyjmowania takich zgłoszeń i stworzyć kanały do ich przyjmowania.

Jaka ochrona przysługuje sygnaliście?

Sygnalista będzie mógł wystąpić z roszczeniem o zadośćuczynienie lub odszkodowanie. Ponadto osoby przyjmujące zgłoszenia są obowiązane zachować tożsamość sygnalisty w tajemnicy.

Kiedy wystąpią działania odwetowe?

Działania odwetowe to wszelkie działania zmierzające do pogorszenia statusu sygnalisty w związku z dokonaniem zgłoszenia. Musi wystąpić związek między zgłoszeniem a działaniem odwetowym.

Czy dokonanie zgłoszenie będzie obowiązkowe?

Nie, ustawa nie wprowadza obowiązku dokonywania zgłoszeń. Decyzja o zgłoszeniu naruszenia będzie własną decyzją każdego potencjalnego sygnalisty bez obowiązku wynikającego z prawa.

Czemu służy samo zgłoszenie naruszenie prawa?

Zgłoszenie naruszenia prawa ma pozwolić na podjęcie działań przed wystąpieniem skutków takiego naruszenia lub je maksymalnie zminimalizować. Dlatego konieczne jest stworzenie systemu ochrony sygnalistów. Każdy pracownik powinien mieć świadomość o możliwości zgłoszenia.

Więcej na ten temat znajdziesz w dedykowanej strefie poświęconej sygnalistom >>>

Źródło: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej