Ulgi w opłacaniu składek ZUS

Przepisy ustawy systemowej przewidują określone preferencje dla przedsiębiorców w zakresie należności z tytułu składek ZUS. Płatnicy składek mogą korzystać z szerokiego katalogu ulg składkowych, m.in. z odroczenia terminu płatności, rozłożenia na raty czy ze zwolnienia w opłacaniu składek, w tym od 1 listopada 2024 r. z nowej okresowej ulgi w postaci tzw. wakacji składkowych. W każdym przypadku podstawą do zastosowania danego rozwiązania będzie indywidualna sytuacja płatnika. Należy przy tym zwrócić uwagę, że korzystanie z ulgi ma zawsze dobrowolny charakter, a więc zależy od decyzji ubezpieczonego przedsiębiorcy.

Wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej zasadniczo zobowiązuje do objęcia osób prowadzących taką działalność ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym. Zasady podlegania tym ubezpieczeniom uzależnione są również od formy prowadzonej działalności (m.in. na podstawie ustawy - Prawo przedsiębiorców, w formie spółki cywilnej czy spółki prawa handlowego - art. 8 ust. 6 ustawy systemowej). Najniższą podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne deklarowaną przez przedsiębiorcę jest 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek (w 2024 r. - 4694,40 zł). Od tej zasady są wyjątki m.in. w postaci preferencyjnej podstawy wymiaru składek. Skorzystanie z możliwości obniżenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ma w każdym przypadku dobrowolny charakter. Ponadto z preferencji składkowych płatnik może korzystać w określonej kolejności. W celu ustabilizowania sytuacji przedsiębiorcy w okresie gorszej koniunktury gospodarczej może on wnioskować o odroczenie terminu płatności składek lub rozłożenie ich na raty. O ten rodzaj ulgi przedsiębiorca również wnioskuje samodzielnie. 

W niniejszym opracowaniu omawiamy najczęściej występujące ulgi w opłacaniu składek wraz z zasadami korzystania z nich. 

 

1. Działalność nierejestrowana (nieewidencjonowana)

Za działalność gospodarczą uznawana jest zorganizowana działalność zarobkowa wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły. Taką działalność można podjąć w dniu złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) albo po dokonaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej (art. 3 i art. 17 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców).

Nie każda działalność wykonywana przez osobę fizyczną ma status działalności gospodarczej. Takiej działalności nie stanowi działalność wykonywana przez osobę fizyczną (działalność nieewidencjonowana/nierejestrowana) po spełnieniu łącznie następujących warunków:

• której przychód należny (rozumie się przez niego kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont, a więc nie musi być faktycznie otrzymany) z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia (od 1 lipca 2024 r. - 3225 zł),

• która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej,

• której działalność nie jest prowadzona w ramach umowy spółki cywilnej,

• której działalność nie wymaga uzyskania koncesji, zezwolenia albo wpisu do rejestru działalności regulowanej (art. 5 ustawy - Prawo przedsiębiorców). 

Jak już wspomniano, wskazana działalność nie jest działalnością gospodarczą, a zatem podmiot ją wykonujący nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy - Prawo przedsiębiorców. Jednak może być on przedsiębiorcą w rozumieniu Kodeksu cywilnego, jeżeli spełnia wynikające z tych przepisów przesłanki. W takim przypadku będzie zobowiązany do przestrzegania przepisów adresowanych do przedsiębiorców, w tym przepisów wiążących przedsiębiorców w relacjach z konsumentami (z uzasadnienia do ustawy - Prawo przedsiębiorców). 

Wykonywanie działalności nieewidencjonowanej nie ma konsekwencji w zakresie obowiązku rejestracji czy ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w ZUS. Zatem osoba fizyczna nie podlega tym ubezpieczeniom w okresie, gdy prowadzona przez nią działalność spełnia ww. warunki. Konsekwencją tego jest brak prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego w tym okresie (zasiłków: chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego czy świadczenia rehabilitacyjnego). 

Zmiana tego stanu (uznanie działalności nieewidencjonowanej za działalność gospodarczą) nastąpi ze względu na:

• podjęcie swobodnej decyzji w tym zakresie - mimo spełnienia warunków do nierejestrowania działalność nabędzie status gospodarczej od dnia ustalonego we wniosku o wpis do CEIDG,

• przekroczenie w danym miesiącu przychodu z działalności i od dnia, w którym nastąpiło to przekroczenie (wniosek o wpis powinien zostać złożony w terminie 7 dni),

• podjęcie działalności w ramach spółki cywilnej, 

• wykonywanie działalności wymagającej uzyskania koncesji, zezwolenia albo wpisu do rejestru działalności regulowanej.

 

 

Należy zwrócić uwagę, że brak obowiązków związanych ze zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego nie oznacza braku obowiązków podatkowych takich osób. Przychody uzyskiwane z działalności nieewidencjonowanej są zaliczane do przychodów z innych źródeł (art. 20 ust. 1ba ustawy o pdof). 

 

2. Ulga na start

Ulga na start jest jednym z rodzajów ulgi w zakresie ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego) i ma dobrowolny charakter. Polega ona na niepodleganiu przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej (art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców). Przedsiębiorca może z niej skorzystać, jeżeli: 

• działalność gospodarczą podejmuje po raz pierwszy albo 

• ww. działalność podejmuje ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia oraz

• nie wykonuje działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

W przypadku gdy do rozpoczęcia działalności dochodzi w trakcie miesiąca, okres przypadający w takim miesiącu nie jest wliczany do 6-miesięcznego okresu obowiązywania ulgi. Jest on liczony dopiero od pierwszego dnia następnego miesiąca. Zatem może się zdarzyć, że przedsiębiorca będzie korzystał z tej preferencji prawie przez 7 miesięcy. 

 

 

Zgłoszenia do ulgi na start przedsiębiorca dokonuje na formularzu ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 05 40 - osoba niepodlegająca ubezpieczeniom społecznym i podlegająca ubezpieczeniu zdrowotnemu, zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców.

Prawo do ulgi przedsiębiorca nabywa z dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, co oznacza, że od tego dnia biegnie okres jej obowiązywania. Przedsiębiorca może zrezygnować z uprawnienia do ulgi, przez dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych jako osoba korzystająca z preferencyjnej podstawy wymiaru składek (nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę). W takim przypadku objęcie ubezpieczeniami następuje od dnia wskazanego przez przedsiębiorcę we wniosku, przy czym nie nastąpi to wcześniej niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych nastąpi w ciągu 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. Wówczas objęcie ubezpieczeniami nastąpi od pierwszego dnia ubezpieczenia. 

 

 

Z ulgi nie można korzystać wstecznie, lecz na bieżąco, pamiętając o ograniczeniu okresu jej obowiązywania, który rozpoczyna swój bieg od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Z omawianej preferencji nie skorzysta przedsiębiorca, który spełnia warunki określone w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zgodnie z tym przepisem rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu tej działalności, jeżeli spełnia jednocześnie następujące warunki:

• złoży w KRUS oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy tej działalności,

• jednocześnie nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym, obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego, lub w dziale specjalnym,

• nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym,

• nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,

• kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekracza w jego przypadku 4088 zł (za 2023 r.).

Prawo do opłacania preferencyjnych składek w ramach omawianej ulgi przysługuje przedsiębiorcy kontynuującemu działalność gospodarczą po raz kolejny po upływie co najmniej 60 miesięcy jej wykonywania. Okres obowiązywania ulgi (trwający 24 miesiące) rozpoczyna się od dnia zgłoszenia przedsiębiorcy do ubezpieczeń. 

Zaprzestanie wykonywania działalności nie zawiesza okresu trwania omawianej preferencji. Zatem podjęcie działalności ponownie po przerwie nie wydłuży czasu jej obowiązywania.

 

 

Przedsiębiorca może zrezygnować z ulgi na start. Dokonuje wówczas zgłoszenia do ubezpieczeń jako osoba opłacająca preferencyjne składki (od podstawy wymiaru nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę). Zgłoszenie będzie miało skutek od dnia jego dokonania, nie wcześniej jednak, niż wniosek został złożony. Nie ma możliwości przystąpienia wstecz do kolejnej preferencji składkowej. Jednak w przypadku pomyłki i wyboru preferencyjnych składek zamiast ulgi na start przedsiębiorca ma prawo dokonać korekty zgłoszenia.

Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z 18 lipca 2023 r. (III USKP 58/22):

SN

(…) gdy przed upływem terminu płatności pierwszej składki na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorca objęty zakresem zastosowania art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców orientuje się, że błędnie zgłosił się do ubezpieczeń społecznych i wbrew swojej woli zrezygnował w ten sposób z ulgi na start (a nie zamierzał od razu podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z preferencyjną podstawą obliczania składek na nie), dopuszczalne jest dokonanie korekty tego zgłoszenia. W konsekwencji takiej korekty przedsiębiorca wchodzący na rynek będzie mógł - w zamian za rezygnację z ochrony ubezpieczeniowej - korzystać najpierw ulgi na start, a po upływie 6 miesięcy z podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom przy preferencyjnej wysokości składki.

Podobnie uznał Sąd Okręgowy w Sieradzu w wyroku z 12 maja 2021 r. (IV U 246/21):

SO

(…) tzw. ulga na start ma charakter dobrowolny a więc jej wykorzystanie zależy od woli przedsiębiorcy. Z treści uzasadnienia projektu ustawy Prawo przedsiębiorców wynika, że ustawodawca wprowadzając ulgę na start kierował się interesem początkujących przedsiębiorców, dla których obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne był wyjątkowo dotkliwy, gdyż składki z tytułu ubezpieczeń społecznych należało uiszczać nawet mimo braku uzyskania jakiegokolwiek dochodu. Z konstrukcji art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców wynika, że zasadą jest niepodleganie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez przedsiębiorcę przez pierwsze 6 miesięcy prowadzenia tej działalności. Skoro podleganie ubezpieczeniom poddano woli ubezpieczonego i wolę tę można jednoznacznie ustalić, a jednocześnie z dokumentów składanych organowi rentowemu wynika zarówno zgłoszenie się do ubezpieczenia jak też chęć skorzystania z "ulgi na start" i nie zachodzi prawdopodobieństwo instrumentalnego wykorzystania sytemu ubezpieczeń społecznych, to możliwe jest uznanie, że taka osoba nie zgłosiła się do ubezpieczeń społecznych, mimo formalnego dokonania zgłoszenia z kodem 0570.

Konsekwencją wyboru ulgi na start jest brak świadczeń z ubezpieczenia chorobowego w tym okresie. 

Natomiast korzystanie z tej ulgi nie zmienia obowiązku i zasad ustalania wysokości i opłacania przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenie zdrowotne. W tym zakresie przepisy nie przewidują żadnych ulg.

 

3. Preferencyjne składki ZUS

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem osób prowadzących działalność nierejestrowaną (na podstawie art. 18 ustawy - Prawo przedsiębiorców), mogą opłacać składki na ubezpieczenia społeczne, tj. emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, od preferencyjnej, bo obniżonej do nie mniej niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym roku, podstawy wymiaru tych składek (art. 18a ustawy systemowej). Skorzystanie z tego rodzaju ulgi przedsiębiorca deklaruje w dokumencie zgłoszenia do ubezpieczeń w ZUS z kodem tytułu ubezpieczenia:

• 05 70 - dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą niemającej ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, lub

• 05 72 - dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą mającej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Przedsiębiorcy, którzy mają ustalone prawo do emerytury, podlegają dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, a zatem omawiana ulga ich nie dotyczy (art. 9 ust. 5 ustawy systemowej). 

Przedsiębiorca, który chce skorzystać z tej preferencji, może opłacać składki na wskazane ubezpieczenia również od podstawy wymiaru wyższej niż 30% obowiązującej minimalnej płacy (do 31 grudnia 2024 r. - 1290 zł), jednak niższej niż 60% przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia (do 31 grudnia 2024 r. - 4694,40 zł). 

W wyroku z 26 lutego 2020 r. (III AUa 595/19) Sąd Apelacyjny w Gdańsku stwierdził, że:

SA

(…) dla ubezpieczonych będących osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność (art. 6 ust. 1 pkt 5) w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych zawsze stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Tak określona minimalna podstawa wymiaru, pozwalająca osobom rozpoczynającym działalność gospodarczą zmniejszyć ich obciążenia publiczno-prawne, jest więc z mocy prawa stosowana do tej kategorii przedsiębiorców. Nie ogranicza to jednak im możliwości skorzystania z wyższej podstawy wymiaru składek. Od osoby prowadzącej działalność gospodarczą zależy, czy skorzysta z prawa do opłacania składek od minimalnej podstawy 30%, czy też będzie je opłacać od zadeklarowanej wyższej podstawy (nieprzekraczającej jednak dla osób, które ubezpieczeniu chorobowemu podlegają dobrowolnie, miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 10 ustawy). Podstawę wymiaru składek stanowi bowiem zadeklarowana kwota, a ustawa określa tylko jej minimalny wymiar.

Z tej preferencji uprawnione osoby mogą korzystać na następujących warunkach, które muszą zostać spełnione łącznie:

• okres korzystania z preferencji trwa przez pierwsze 24 miesiące kalendarzowe i liczony jest od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej. Tak jak w przypadku ulgi na start z małego ZUS można korzystać przez pełne miesiące kalendarzowe (pismo ZUS z 15 marca 2006 r., znak: FUn 0201-30/05), co oznacza, że rozpoczęcie wykonywania działalności w trakcie miesiąca uruchomi 24-miesięczny limit dopiero od kolejnego miesiąca kalendarzowego;

• przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie prowadził takiej działalności, a jeżeli ją prowadził - nie miało to miejsca w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przypadających przed tym dniem; 

• przedsiębiorca przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym nie wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzących w zakres wykonywanej działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy (chodzi tu o czynności wchodzące w zakres prowadzonej działalności zarówno całkowicie, jak i częściowo pokrywające się z powierzonymi w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy - art. 18a ust. 1-2 ustawy systemowej). 

W interpretacji indywidualnej z 22 lipca 2020 r. (DI/100000/43/410/2020) ZUS weryfikował przypadek przejścia ubezpieczonego przedsiębiorcy z najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (ustalanej od 60% przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia na dany rok) ze względu na niespełnianie warunku niewykonywania pracy na rzecz byłego pracodawcy do preferencyjnej podstawy składkowej. Wnioskodawca nie prowadził pozarolniczej działalności w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej oraz wskazał, że kończy współpracę z byłym pracodawcą w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, a także że nie będzie z nim współpracował w żadnej innej formie. W powołanej interpretacji ZUS stwierdził, że:

ZUS

(…) gdy wykonywana praca w ramach prowadzonej działalności ma zupełnie inny charakter, niż zakres czynności wykonywanych w okresie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę - osoba prowadząca działalność maże skorzystać z preferencyjnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Bez znaczenia pozostaje okoliczność braku samodzielności podczas wypełniania obowiązków. Należy pamiętać, że warunek nie wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy dotyczy nie tylko pierwszego dnia prowadzenia działalności, ale całego 24-miesięcznego okresu. Oznacza to, że od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy (także wtedy, gdy moment ten wystąpi np. po upływie kilku miesięcy od rozpoczęcia prowadzenia działalności) następuje utrata prawa do deklarowania do podstawy wymiaru kwoty nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

(…) od dnia zaprzestania wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy, osoba ta ponownie ma prawo do opłacania składek od niższej podstawy wymiaru. Pamiętać jedynie należy, iż prawo do opłacania składek od podstawy wymiaru w wysokości nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia przysługuje w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej przez tę osobę. Zatem w sytuacji gdy osoba rozpoczynająca prowadzenie działalności gospodarczej wykonuje w jej ramach czynności na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywała w ramach stosunku pracy, zaprzestaje współpracy z byłym pracodawcą np. po upływie kilku miesięcy, przysługuje jej od tego dnia prawo do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w oparciu o art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do upływu 24 miesięcy od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej.

Pracą na rzecz byłego pracodawcy nie jest odbywanie stażu, bez którego nie jest możliwe uzyskanie uprawnień do wykonywania zawodu. W takim przypadku skorzystanie z preferencji składkowej w postaci małego ZUS jest możliwe. Tak, w kontekście odbywania przez lekarza indywidualnej praktyki lekarskiej w ramach działalności gospodarczej na rzecz podmiotu, w którym wcześniej był zatrudniony jako stażysta, uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 6 lutego 2024 r. (I USKP 56/23):

SN

Staż podyplomowy lekarza jest obowiązkowy - art. 15 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, dotyczy to także lekarza dentysty (zob. art. 15 ust. 4 tej ustawy). Bez jego odbycia nie jest możliwe wykonywanie zawodu lekarza i lekarza dentysty. Ta instytucja, podobnie jak aplikacja adwokacka czy radcowska, stanowi obowiązkową i przewidzianą ustawą ścieżkę rozwoju zawodowego prowadzącego do uzyskania uprawnień do wykonywania zawodu lekarza. W tym wypadku tylko pozornie występuje zbieżność między czynnościami wykonywanymi na podstawie umowy o pracę i w ramach działalności gospodarczej. Te pierwsze, w trakcie stażu, nakierowane sią na zdobycie umiejętności w zawodzie przez praktykę pozwalającą na samodzielność w zawodzie lekarza, te drugie to typowe działania związane z prowadzeniem działalności gospodarczej nakierowanej na osiągnięcie zysku. Zasadą jest, że lekarz-stażysta, obowiązkowo zatrudniony na podstawie umowy o pracę (art. 15 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty), jest uprawniony do wykonywania zawodu wyłącznie w miejscu odbywania stażu podyplomowego (art. 15 ust. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty), co ujawnia opisaną wyżej istotę czynności lekarza-stażysty, którą jest nauka (także przez praktykę) zawodu pod nadzorem specjalisty. (…) czynności wykonywane w trakcie wymaganego ustawą obowiązkowego stażu lekarskiego (na podstawie umowy o pracę) w celu uzyskania uprawnień do wykonywania zawodu lekarza nie są tymi samymi czynnościami, jakie wykonywane są po uzyskaniu uprawnień w ramach działalności gospodarczej lekarza prowadzącego własny gabinet, choćby pokrywały się one rodzajowo. Celem zawartej umowy o pracę (na stażu) jest uzyskanie przez praktykę i zajęcia teoretyczne umiejętności i uprawnień do samodzielnego wykonywania zawodu lekarza i temu są podporządkowane obowiązki i czynności lekarza stażysty. Nie chodzi tu zatem o różnice między sposobem świadczenia pracy poporządkowanej oraz sposobem prowadzenia działalności gospodarczej, ale o różnice wynikające z celu i charakterystyki wymuszonej ustawowo umowy o pracę.

W tym zakresie istnieją też inne, przeciwne poglądy i takie, które nie rozstrzygają jednoznacznie tego problemu.

W postanowieniu z 14 listopada 2023 r. (I USKP 49/23) Sąd Najwyższy opowiedział się za wykładnią wskazaną w wyroku SN z 12 lutego 2013 r. (II UK 184/12) oraz uchwale SN z 10 kwietnia 2013 r. (II UZP 2/13), a obecnie to stanowisko zostało podtrzymane w powołanym wyżej wyroku z 6 lutego 2024 r.. Sąd Najwyższy stwierdził, że argumenty o niesamodzielnym wykonywaniu czynności aplikanta adwokackiego (radcowskiego) i koniecznym etapie odbycia tej aplikacji w karierze zawodowej są w pełni adekwatne do oceny sytuacji prawnej lekarza (lekarza dentysty) w czasie stażu podyplomowego (zawodowego) oraz świadczenia przez niego czynności opieki zdrowotnej w ramach prowadzenia działalności gospodarczej. 

 

 

Opłacanie składek od preferencyjnej podstawy wymiaru jest dla przedsiębiorcy dobrowolne. W przypadku gdy zdecyduje o opłacaniu niższych zobowiązań składkowych, ma prawo wykorzystać cały przysługujący okres tej preferencji lub go skrócić. Nie musi też korzystać z tej ulgi w sposób ciągły przez 24 miesiące od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności (wyrok SA w Lublinie z 16 listopada 2022 r., III AUa 486/22). Należy jednak zwrócić uwagę, że okres trwania omawianej ulgi zasadniczo nie podlega zawieszeniu. Zatem w przypadku gdy przedsiębiorca od dnia rozpoczęcia działalności będzie opłacał składki na ogólnych zasadach, ulgowy okres 24 miesięcy i tak rozpoczyna swój bieg od tego dnia. Może go przerwać wyłącznie zakończenie prowadzenia działalności przed upływem 24 miesięcy od jej rozpoczęcia. Takiego skutku nie odniesie zawieszenie działalności ani zbieg z innym tytułem do ubezpieczeń, ponieważ okres przysługującej ulgi i tak upływa. 

 

W art. 18a ustawy systemowej, regulującym zasady korzystania z omawianej ulgi, brak jest odniesienia do przepisów tej ustawy umożliwiających dokonanie pomniejszenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie tymi ubezpieczeniami lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca (art. 18 ust. 9 ustawy systemowej). Mimo to przedsiębiorca może również preferencyjną podstawę wymiaru składek pomniejszyć ze względu na te okoliczności.

Należy przypomnieć, że zgodnie z ww. przepisem w takim przypadku kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu. Za najniższą podstawę wymiaru składek uważana jest:

• kwota 60% przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia (tzw. ogólne zasady),

• kwota 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę (tzw. preferencyjne składki),

• indywidualnie ustalona podstawa wymiaru składek (tzw. mały ZUS plus). 

Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z 11 lipca 2019 r. (III UZP 1/19, OSNP 2020/1/7), w której stwierdził, że proporcjonalnemu zmniejszeniu ulega kwota najniższej podstawy wymiaru składek bez względu na jej wysokość zadeklarowaną przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność (art. 18 ust. 9 i 10 oraz art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej). 

 

 

Konsekwencją wyboru najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (w tym do dobrowolnego chorobowego) są niskie świadczenia z ubezpieczenia chorobowego w tym okresie (zasiłków: chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego czy świadczenia rehabilitacyjnego).

Natomiast opłacanie preferencyjnych składek na ubezpieczenia społeczne nie zmienia obowiązku oraz zasad ustalania wysokości i opłacania przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenie zdrowotne. W tym zakresie przepisy nie przewidują żadnych ulg.

 

4. Mały ZUS plus

Mały ZUS plus jest kolejną preferencją znajdującą się w grupie ulg składkowych dla osób wykonujących pozarolniczą działalność gospodarczą. Nie można z niej korzystać w pierwszym roku prowadzenia działalności. Omawiana ulga przysługuje, jeżeli przedsiębiorca korzystał z ulgi na start lub preferencyjnych składek przez okres 36 miesięcy w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych wykonywania działalności. Tak jak pozostałe, omówione wcześniej rozwiązania w zakresie ubezpieczeń społecznych dla tej grupy ubezpieczonych, również to ma dobrowolny charakter. Jednak może z niego skorzystać ten przedsiębiorca, którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej (w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych) uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył 120 000 zł. Jest to kwota obejmująca okres od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. W przypadku rozpoczęcia, zakończenia lub zawieszenia prowadzenia działalności w ciągu poprzedniego roku kalendarzowego ww. kwotę należy ustalić proporcjonalnie do liczby dni kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym.

 

 

W przypadku spełnienia warunku rocznego przychodu podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego jest ustalana od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Zatem podstawa wymiaru składek może osiągać wysokość:

• nie niższą niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku, lub

• nie wyższą niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego na dany rok. 

Ubezpieczony przedsiębiorca przekazuje informację o przychodzie i dochodzie do celów wykazania spełnienia warunku korzystania z omawianej preferencji i wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym w dokumentach rozliczeniowych ZUS:

• w deklaracji rozliczeniowej - jeżeli rozlicza składki wyłącznie na własne ubezpieczenia, lub

• w imiennym raporcie miesięcznym - jeżeli rozlicza składki również za innych ubezpieczonych. 

Wymienione dokumenty płatnik składa za styczeń danego roku kalendarzowego lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia lub wznowienia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym.

Z omawianej preferencji w danym roku przedsiębiorca może skorzystać, przekazując zgłoszenie do ubezpieczeń w ZUS (ZUA) w terminie do końca stycznia z kodem tytułu ubezpieczenia 05 90 - osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą niemająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od przychodu.

Podstawa wymiaru składek na dany rok kalendarzowy z tytułu korzystania z małego ZUS plus ustalana jest w następujący sposób:

• Pmd = (Rd x 30) : liczba dni kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym,

• Pws = Pmd x 0,5

gdzie:

• Pmd - przeciętny miesięczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym,

• Rd - roczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym (należy powiększyć go o kwoty składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonego przedsiębiorcy oraz osób z nim współpracujących, jeżeli składki te zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodu),

• Pws - podstawa wymiaru składek.

 

 

 

Ponieważ ulga jest opcjonalna, ubezpieczony przedsiębiorca może z niej zrezygnować. Rezygnacja oznacza utratę prawa do ulgi, począwszy od miesiąca, w którym doszło do rezygnacji, i do końca danego roku kalendarzowego. W tym okresie podstawę wymiaru składek ubezpieczony ustala na ogólnych zasadach, tj. od podstawy nie niższej od 60% przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia na dany rok.

Z omawianej ulgi nie skorzystają osoby, które: 

• w poprzednim roku kalendarzowym były opodatkowane zryczałtowanym podatkiem dochodowym opłacanym w formie karty podatkowej i korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT, tj. u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł, a w przypadku podatników rozpoczynających wykonywanie czynności w trakcie roku podatkowego - ustalonej proporcjonalnie tej kwoty (bez podatku); jeżeli do osób tych w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy o:

- zryczałtowanym podatku dochodowym w formie karty podatkowej i które to osoby nie korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie ww. przepisów ustawy o VAT, to rocznym przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskanym w poprzednim roku kalendarzowym jest wartość sprzedaży (odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług na terytorium kraju, eksportu towarów oraz wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów podlegającej opodatkowaniu tym podatkiem, bez kwoty tego podatku), natomiast rocznym dochodem jest roczny przychód pomnożony przez współczynnik 0,5;

- ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych, to rocznym dochodem jest roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej pomnożony przez współczynnik 0,5;

• spełniają warunki do korzystania z preferencyjnych zasad opłacania składek na ubezpieczenia społeczne (od kwoty nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę); 

• w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych;

• w poprzednim roku kalendarzowym również prowadziły pozarolniczą działalność jako: 

- twórca i artysta, osoba prowadząca działalność w zakresie wolnego zawodu, w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,

- wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnik spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej,

- akcjonariusz prostej spółki akcyjnej wnoszący do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług,

- komplementariusz w spółce komandytowo-akcyjnej,

- osoba prowadząca publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów ustawy - Prawo oświatowe;

• wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, dla którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej pozarolniczej działalności gospodarczej;

• ustalały podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe według zasad dla małego ZUS plus przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (do ww. limitów podlega wliczeniu jako pełny miesiąc każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio ustalała podstawę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe według tych zasad lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej 1 dzień kalendarzowy). 

Konsekwencją wyboru małego ZUS plus (w tym ubezpieczenia chorobowego) mogą być niskie świadczenia z ubezpieczenia chorobowego w tym okresie (zasiłków: chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego czy świadczenia rehabilitacyjnego).

Korzystanie z małego ZUS plus nie zmienia obowiązku i zasad ustalania wysokości i opłacania przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenie zdrowotne. W tym zakresie przepisy nie przewidują żadnych ulg. 

Należy przy tym wskazać na rozbieżności dotyczące okresu, po upływie którego przedsiębiorca może ponownie korzystać z ulgi mały ZUS plus. ZUS uważa, że przedsiębiorca może wnioskować o ulgę dopiero po upływie 3 lat. W związku z tym odmawiał udzielenia ulgi od 1 stycznia 2024 r. w sytuacji, gdy przedsiębiorca korzystał z małego ZUS plus w pełnych latach 2019-2021. Zdaniem ZUS składki w ramach tej preferencji można opłacać dopiero od 1 stycznia 2025 r. W tej sprawie odmienne stanowisko prezentuje Rzecznik MŚP, który składał do ZUS wnioski o wydanie decyzji administracyjnych i następnie składał odwołania do sądów pracy i ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z 27 czerwca 2024 r. (VI U 147/24) uznał, że intencją ustawodawcy była możliwość skorzystania z ww. ulgi w okresie każdych kolejnych okresów 5-letnich. Ponadto z zasady przyjaznej interpretacji przepisów (art. 11 ustawy - Prawo przedsiębiorców) wynika obowiązek rozstrzygania wątpliwości na korzyść przedsiębiorców.

 

5. Wakacje składkowe

Od 1 listopada 2024 r. przepisy ustawy systemowej umożliwią płatnikom składek skorzystanie z nowej preferencji - zwolnienia z obowiązku opłacania składek na własne obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe za wskazany przez płatnika we wniosku 1 miesiąc kalendarzowy w danym roku kalendarzowym. Obowiązek opłacenia składek przejmie budżet państwa, co oznacza, że składki zostaną wliczone do przyszłego świadczenia emerytalno-rentowego. W czasie korzystania z tego zwolnienia nie zmieniają się też dotychczasowe zasady prowadzenia firmy przez przedsiębiorcę. 

Ponadto korzystanie z nowej preferencji nie zmienia obowiązku i zasad ustalania wysokości i opłacania przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenie zdrowotne. W tym zakresie przepisy nie przewidują żadnych ulg. Należy jednak wziąć pod uwagę, że składki na ubezpieczenia społeczne i fundusze pozaubezpieczeniowe sfinansowane w tej sytuacji przez budżet państwa nie stanowią kosztów dla przedsiębiorcy. 

5.1. Osoby uprawnione do ulgi

Do grupy osób uprawnionych do nowej ulgi w opłacaniu składek należą:

• osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy - Prawo przedsiębiorców, lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem osób korzystających z ulgi na start (które korzystają ze zwolnienia z opłacania składek na podstawie art. 18 ustawy - Prawo przedsiębiorców), a także 

• wspólnicy spółki cywilnej opłacający składki na własne ubezpieczenia. 

5.2. Warunki korzystania z ulgi

Zwolnienie dotyczy należnych składek na własne obowiązkowe ubezpieczenia płatnika, tj. emerytalne, rentowe i wypadkowe, a także chorobowe, jeżeli ubezpieczony dobrowolnie podlegał temu ubezpieczeniu w miesiącu złożenia wniosku oraz w miesiącu go poprzedzającym przynajmniej przez 1 dzień, oraz składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. Podstawą do udzielenia tego zwolnienia jest wniosek płatnika składek i spełnienie łącznie następujących warunków:

• wielkość przedsiębiorcy - w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku płatnik miał zgłoszonych do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego nie więcej niż 10 ubezpieczonych (m.in. pracowników, zleceniobiorców, osób współpracujących);

• uzyskiwanie przychodu - w ostatnich 2 latach kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku nie osiągnął przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej lub w co najmniej jednym roku z 2 ostatnich lat kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku osiągnął roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro (równowartość przelicza się według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu roboczym roku kalendarzowego poprzedzającego rok złożenia wniosku); zgodnie z uzasadnieniem do ustawy wprowadzającej nową ulgę wielkość osiąganego przychodu ma charakter "całościowy", a więc nie podlega proporcjonalnemu ustaleniu ze względu na liczbę dni, w których pozarolnicza działalność gospodarcza była faktycznie prowadzona. Uzyskanie zwolnienia oznacza uzyskanie pomocy publicznej (de minimis). Zatem będą tu stosowane zasady i procedury określone w szczególności w ustawie z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej. Oznacza to, że osoby nieposiadające odpowiedniego limitu pomocy de minimis nie będą mogły skorzystać z nowej preferencji. Ponadto w celu weryfikacji wysokości przychodów wnioskodawcy możliwa będzie wymiana informacji pomiędzy ZUS a KAS;

• działalność na rzecz byłego pracodawcy - jako ubezpieczony w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku oraz w okresie od początku roku kalendarzowego złożenia wniosku do dnia złożenia tego wniosku nie wykonywał pozarolniczej działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku kalendarzowym rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej;

 

 

• podleganie ubezpieczeniom społecznym przed złożeniem wniosku - w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku jako ubezpieczony podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

5.3. Wysokość przysługującego zwolnienia

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za miesiąc kalendarzowy objęty zwolnieniem z opłacenia składek stanowi najniższa obowiązująca danego ubezpieczonego podstawa wymiaru składek. W przypadku gdy płatnik zadeklarował podstawę wymiaru wyższą niż ustalana na ogólnych zasadach (na podstawie art. 18 ust. 8 ustawy systemowej), podstawa wymiaru składek zostanie obniżona w miesiącu kalendarzowym korzystania z "wakacji składkowych" do wysokości 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Natomiast podstawa wymiaru składek przysługująca osobom korzystającym z małego ZUS plus zostanie ustalona zgodnie z zasadami wynikającymi z przepisów regulujących prawo do tej ulgi, nawet jeżeli płatnik zadeklarował wyższą kwotę. 

Tabela. Wysokość składek ZUS podlegających zwolnieniu w ramach "wakacji składkowych" w 2024 r.

Sposób ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (zgodnie z przepisami ustawy systemowej)	Wysokość podstawy wymiaru składek podlegających zwolnieniu*	Wysokość składek podlegających zwolnieniu
art. 18 ust. 8 - zasady ogólne (nie mniej niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 ustawy systemowej na dany rok kalendarzowy)	4694,40 zł	Rodzaj ubezpieczenia: emerytalne: 916,35 zł rentowe: 375,55 zł wypadkowe: 78,40 zł chorobowe: 115,01 zł FP i FS: 115,01 zł Suma składek:  z ubezpieczeniem chorobowym: 1600,32 zł bez ubezpieczenia chorobowego: 1485,31 zł
art. 18a ust. 1 - podstawa wymiaru nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia i niższa od 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 ustawy systemowej na dany rok kalendarzowy)	1290 zł i < 4694,40 zł	Rodzaj ubezpieczenia (przy założeniu podstawy wymiaru wynoszącej 1290 zł): emerytalne: 251,81 zł rentowe: 103,20 zł wypadkowe: 21,54 zł chorobowe: 31,61 zł FP i FS (jeżeli podstawa stanowi przynajmniej kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę) Suma składek:  z ubezpieczeniem chorobowym: 408,16 zł bez ubezpieczenia chorobowego: 376,55 zł
art. 18c ust. 1 i 2 - mały ZUS plus (podstawa wymiaru składek nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku i nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy)	nie niższa niż 1290 zł i nie wyższa niż 4694,40 zł	Rodzaj ubezpieczenia (przy założeniu podstawy wymiaru wynoszącej 1290 zł): emerytalne: 251,81 zł rentowe: 103,20 zł wypadkowe: 21,54 zł chorobowe: 31,61 zł FP i FS (jeżeli podstawa stanowi przynajmniej kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę) Suma składek:  z ubezpieczeniem chorobowym: 408,16 zł bez ubezpieczenia chorobowego: 376,55 zł

* Przy ustalaniu podstawy wymiaru składek podlegających zwolnieniu nie ma zastosowania art. 18 ust. 9 i 10 ustawy systemowej dotyczące odpowiednio:

• proporcjonalnego zmniejszenia najniższej podstawy wymiaru składek za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, oraz 

• zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku.

5.4. Wniosek o zwolnienie ze składek ZUS

Nowe przepisy określają elementy wniosku płatnika o nową preferencję (będzie to formularz RWS, który ZUS udostępni od 1 listopada 2024 r.). Jest to katalog zamknięty składowych. Płatnik może złożyć wniosek wyłącznie za pomocą profilu informacyjnego utworzonego w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez ZUS (PUE ZUS), w formie dokumentu elektronicznego, który powinien zawierać: 

• dane płatnika składek, w tym: imię i nazwisko, numery NIP i PESEL, a jeżeli nie nadano tych numerów lub jednego z nich - serię i numer dowodu osobistego albo paszportu,

• wskazanie miesiąca kalendarzowego, w którym płatnik składek zamierza skorzystać ze zwolnienia z opłacenia składek,

• oświadczenia, że na dzień złożenia wniosku płatnik składek spełnia warunki w zakresie wysokości przychodu i nie wykonywał pozarolniczej działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, dla którego w roku kalendarzowym rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej - składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń,

• zaświadczenia o pomocy de minimis i pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, jaką otrzymał w okresie 3 lat poprzedzających dzień złożenia wniosku, albo oświadczenie o wielkości tej pomocy otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenie o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie;

• informacje niezbędne do udzielenia pomocy de minimis, dotyczące tego przedsiębiorcy i prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz wielkości i przeznaczenia pomocy publicznej otrzymanej w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikowanych, na których pokrycie ma być przeznaczona pomoc de minimis, o których mowa w art. 37 ust. 1 pkt 2 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz.U. z 2023 r. poz. 702).

ZUS pozostawi wniosek bez rozpoznania w przypadku, gdy:

• zostanie złożony w innym terminie niż w miesiącu poprzedzającym miesiąc kalendarzowy, który ma być objęty zwolnieniem, lub

• zostanie nierozpatrzony do dnia zgonu wnioskodawcy. 

Wniosek rozstrzygnięty przez ZUS jest wiążący dla wnioskodawcy - nie może on wycofać wniosku ani dokonać jego korekty. 

ZUS będzie mógł przeprowadzać czynności kontrolne co do prawidłowości i rzetelności danych, informacji i oświadczeń przekazanych przez wnioskodawcę do celów uzyskania nowego zwolnienia z opłacania składek. 

5.5. Przyznanie zwolnienia ze składek ZUS i decyzja odmowna

W sprawie zwolnienia ze składek ZUS w ramach "wakacji składkowych" może wydać: 

• rozstrzygnięcie - jeżeli w całości uwzględni wniosek płatnika o "wakacje składkowe", informując o tym płatnika składek za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, lub

• decyzję, od której wnioskodawcy przysługuje odwołanie za pośrednictwem ZUS do sądu okręgowego - sądu pracy i ubezpieczeń społecznych właściwego według miejsca zamieszkania odwołującego w ciągu 1 miesiąca od dnia doręczenia decyzji, w przypadku:

- rozstrzygnięcia, które nie uwzględnia w całości wniosku lub uwzględnia ten wniosek w części,

- stwierdzenia w związku z przeprowadzonym postępowaniem wyjaśniającym lub kontrolą, że płatnik składek nie spełnia warunków uprawniających do ulgi, w tym w zakresie pomocy de minimis.

Do terminu dokonania rozstrzygnięcia przez ZUS będą miały zastosowanie zasady wynikające z art. 35 Kodeksu postępowania administracyjnego w zw. z art. 123 ustawy systemowej. Zatem sprawa będzie podlegała rozstrzygnięciu przez organ rentowy bez zbędnej zwłoki (uzasadnienie do nowelizacji ustawy zmieniającej ustawę systemową). 

Wydawane przez ZUS w sprawie omawianej preferencji decyzje, postanowienia, zawiadomienia, wezwania, informacje i inne pisma ZUS sporządza i doręcza wnioskodawcy w postaci elektronicznej na profilu informacyjnym. Informację o umieszczeniu na profilu informacyjnym ww. dokumentów ZUS przesyła na wskazany na profilu informacyjnym adres elektroniczny lub numer telefonu. 

5.6. Dokumentacja rozliczeniowa za okres korzystania ze zwolnienia

Osoba korzystająca z omawianej nowej ulgi przekazuje do ZUS za miesiąc kalendarzowy objęty zwolnieniem: 

• deklarację rozliczeniową,

• imienny raport miesięczny z informacją o składkach finansowanych przez budżet państwa za osobę opłacającą składki za siebie,

• imienny raport miesięczny z informacją o składkach finansowanych przez osobę opłacającą składki za siebie,

• w przypadku zgłaszania do ubezpieczeń innych ubezpieczonych ‒ imienne raporty za tych ubezpieczonych.

W przypadku niewywiązania się z tego obowiązku deklaracje rozliczeniowe oraz imienne raporty miesięczne zostaną, według ogólnych zasad, sporządzone lub skorygowane przez ZUS. 

Korzystanie z nowej preferencji wymaga zastosowania nowego kodu ubezpieczeniowego i modyfikacji formularzy rozliczeniowych. Wymusza to zmianę rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z 20 grudnia 2020 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych, informacji o zawartych umowach o dzieło oraz innych dokumentów. Obecnie trwają prace nad wprowadzeniem zmian w tym zakresie. 

W przypadku nieotrzymania ulgi przedsiębiorca wysyła dokumenty rozliczeniowe za dany miesiąc według ogólnych zasad, czyli z uwzględnieniem obowiązującej go podstawy składkowej i wysokości tych składek oraz je opłaca. Złożenie odwołania od decyzji nie zmienia tych zasad. Dopiero w przypadku korzystnego dla płatnika rozstrzygnięcia przez sąd płatnik będzie uprawniony do złożenia korekty dokumentów i odzyskania nadpłaty. 

 

6. Zwolnienie z opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne

Składka na ubezpieczenie zdrowotne zasadniczo opłacana jest z każdej aktywności zawodowej odrębnie. Zatem przedsiębiorca zatrudniony dodatkowo np. w ramach stosunku pracy składkę opłaca z każdej z tych aktywności. Nie rozstrzyga się tu zbiegu tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego. Podobnie jeżeli ubezpieczony prowadzi więcej niż jedną pozarolniczą działalność gospodarczą, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od sumy dochodów z tych działalności i musi przyjmować przynajmniej minimalną podstawę (stanowiącą minimalne wynagrodzenie obowiązujące w pierwszym miesiącu roku składkowego, tj. 1 lutego). Także w przypadku uzyskiwania przychodów z więcej niż jednego rodzaju działalności gospodarczej składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana odrębnie od każdego rodzaju działalności. Zwolnienie z opłacania składki zdrowotnej dotyczy:

1) osoby prowadzącej działalność pozarolniczą lub osoby współpracującej z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, lub przepisów o ubezpieczeniach społecznych lub ubezpieczeniu społecznym rolników; 

2) osoby prowadzącej działalność pozarolniczą, korzystającej z ulgi na start, lub osoby z nią współpracującej, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców

- której świadczenie emerytalne lub rentowe nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia l(od 1 lipca 2024 r. - 4300 zł) lub są one osobami zaliczonymi do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, w przypadku gdy:

a) uzyskuje dodatkowe przychody z ww. działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury (od 1 marca 2024 r. do 28 lutego 2025 r. - 890,48 zł: 1780,96 zł x 50%) lub

b) opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej:

- której zasiłek macierzyński nie przekracza miesięcznie kwoty świadczenia rodzicielskiego;

- będącej pracownikiem, którego miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tego tytułu jest nie wyższa niż minimalne wynagrodzenie obowiązujące 1 stycznia danego roku (1 stycznia 2024 r. - 4242 zł), w przypadku gdy osoba ta uzyskuje dodatkowe przychody z ww. działalności lub współpracy przy niej w wysokości nie wyższej niż 50% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego 1 stycznia danego roku (2121 zł), oraz opłaca od tych przychodów podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych zgodnie z przepisami ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

 

7. Odroczenie terminu płatności składek ZUS i rozłożenie ich na raty. Umorzenie należności z tytułu składek

Przepisy ustawy systemowej przewidują, w przypadku wystąpienia pewnych okoliczności, możliwość odroczenia przez płatnika składek (w tym: osobę prowadzącą pozarolniczą działalność, która zaprzestała prowadzenia działalności, inną osobę zobowiązaną do opłacenia należności składkowych na podstawie prawomocnej decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności, np. spadkobiercę, małżonka odpowiadającego z majątku wspólnego, ubezpieczonego, który ponosi odpowiedzialność za zadłużenie składkowe), terminu płatności należności z tytułu składek ubezpieczeniowych lub rozłożenia ich na raty. Chodzi tu o składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkową opłatę. 

Do należności składkowych, których płatność może podlegać odroczeniu lub rozłożeniu na raty, należą:

• za osoby zatrudnione: 

- składki na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, zdrowotne, FP i FS, FGŚP, FEP;

• za przedsiębiorcę: 

- składki na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, wypadkowe, zdrowotne, FP i FS, FEP.

Przepisy ustawy systemowej nie zastrzegają, że muszą to być tylko należności za przyszłe okresy, których termin zapłaty jeszcze nie minął. Zatem należy uznać, że rozwiązanie to obejmuje również należności wcześniej odroczone lub rozłożone na raty, w tym opłatę prolongacyjną, których termin płatności jeszcze nie minął. Z tej instytucji może skorzystać przedsiębiorca, który ma trudności z terminową zapłatą należności składkowych: 

• ze względów gospodarczych lub 

• z innych powodów 

- uznanych przez ZUS za wystarczające do przyznania ulgi (przy czym jest to decyzja uznaniowa organu rentowego). Przepisy ustawy systemowej nie precyzują tych dwóch grup przyczyn. 

Jednak można w tym zakresie posiłkować się wyrokiem NSA z 14 stycznia 2021 r. (I GSK 1605/20), w którym sąd zdefiniował ważne względy społeczne lub gospodarcze w rozumieniu ustawy o finansach publicznych. Za takie uznał sytuacje, gdy z powodu nadzwyczajnych przypadków losowych lub szczególnego splotu okoliczności dłużnik nie jest w stanie uregulować zaległości, przy czym nie można ich utożsamiać z subiektywnym przekonaniem dłużnika. 

Taką okolicznością nie jest ryzyko gospodarcze podejmowane przez przedsiębiorcę. Przypomniał o tym m.in. WSA w Białymstoku w wyroku z 15 maja 2019 r. (I SA/Bk 125/19) i WSA w Warszawie w wyroku z 23 maja 2006 r. (II SA/Wa 971/06), w którym uznał, że:

WSA

Ryzyko związane z prowadzoną na własny rachunek działalnością gospodarczą ponosi zawsze zobowiązany, który winien poszukiwać możliwości rozwiązania swojej sytuacji finansowej i płatniczej bez udziału państwa. Trudności związane z uzyskiwaniem dochodów z prowadzonej działalności gospodarczej nie są równoznaczne z niemożnością zapłaty zaległych zobowiązań i nie mogą stanowić automatycznie podstawy do umorzenia zobowiązań.

 

 

Za względy gospodarcze można jednak uznać np. brak możliwości płatniczych kontrahentów, utratę klientów, niekorzystną sytuację gospodarczą w danej branży czy klęskę żywiołową. 

 

Do innych powodów, które mogą zostać wskazane we wniosku o odroczenie terminu płatności składek lub ich rozłożenie na raty, należą np. wypadek losowy, choroba, nabyta niepełnosprawność. 

O ułatwienie w regulowaniu zobowiązań wobec ZUS w postaci odroczenia terminu płatności należności składkowych przedsiębiorca wnioskuje do ZUS na formularzu RSO, natomiast o rozłożenie na raty należności składkowych - na formularzu RSR (wniosek można złożyć w formie elektronicznej lub papierowej, podczas osobistej rozmowy z pracownikiem ZUS, który sporządza na tę okoliczność protokół, lub podczas rozmowy telefonicznej). Tego rodzaju pomoc może mieć charakter pomocy de minimis lub pomocy indywidualnej przeznaczonej na naprawę szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia. 

Aby udowodnić okoliczność lub okoliczności wskazane we wniosku, przedsiębiorca powinien je udokumentować. Pomocna w tym zakresie może być dokumentacja księgowa (w zależności od formy opodatkowania, np. wyciąg z księgi przychodów i rozchodów, sprawozdanie finansowe, rozliczenia roczne podatku), oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym oraz o sytuacji materialnej osoby fizycznej prowadzącej pełną księgowość lub nieprowadzącej pełnej księgowości. Ponadto należy złożyć zaświadczenia o otrzymanej pomocy de minimis lub jej nieotrzymaniu, oświadczenia o otrzymaniu lub nieotrzymaniu pomocy indywidualnej na naprawę szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub nadzwyczajne zdarzenia. Przyjmuje się, że wniosek o odroczenie terminu płatności składek należy złożyć przed upływem ostatniego dnia terminu płatności składki (wyrok NSA z 12 maja 2023 r., I GSK 1843/19). Płatnik może złożyć wniosek osobiście w placówce ZUS, elektronicznie lub za pomocą operatora publicznego. Złożenie wniosku po ww. terminie powoduje pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia. Ponadto płatnik ubiegający się o tę ulgę nie powinien mieć zaległości wobec ZUS. 

ZUS rozpatrzy wniosek bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu 2 miesięcy. 

Wzór wniosku o odroczenie terminu płatności składek (formularz)

Wzór wniosku o rozłożenie na raty należności z tytułu składek (formularz)

Pozytywna decyzja ZUS, w której organ uznaje za uzasadnione przyczyny wskazane przez przedsiębiorcę we wniosku o odroczenie terminu płatności składek czy rozłożenie na raty, wyrażona jest w umowie o układ ratalny (w czasie trwania umowy możliwa jest renegocjacja jej warunków w przypadku zmiany sytuacji płatnika składek). Natomiast odmowa odroczenia terminu płatności należności składkowych czy rozłożenia ich na raty wymaga wydania przez ZUS decyzji administracyjnej, od której przysługuje odwołanie. Potwierdził to m.in. NSA w wyroku z 16 czerwca 2011 r. (II GSK 661/10).

 

Stanowiska ZUS co do tego, że odmowa rozłożenia należności na raty na podstawie art. 29 ustawy systemowej nie jest decyzją administracyjną i płatnik nie może się odwołać od rozstrzygnięcia ZUS, lecz może zakwestionować sposób rozpatrzenia wniosku lub złożyć kolejny wniosek (informacja opublikowana na stronie www.zus.pl), nie podzielił też WSA w Poznaniu w wyroku z 20 stycznia 2009 r. (I SA/Po 1477/08). Sąd uznał, że powołany art. 29 ustawy systemowej stanowi o rozłożeniu na raty i odroczeniu terminu płatności należności z tytułu składek ZUS w formie umowy, przy czym nie zastrzega tej formy do odmowy rozłożenia należności na raty lub odroczenia terminu płatności. Jeżeli ZUS odmawia stronie ulgi, jest zobowiązany do wydania decyzji administracyjnej i poprzedzenia jej postępowaniem administracyjnym na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, który na mocy art. 123 ustawy systemowej ma zastosowanie w sprawach nieuregulowanych w ustawie systemowej. Poprzez niewydanie decyzji i brak pouczenia ZUS uniemożliwia zakwestionowanie powyższej decyzji i takim działaniem może spowodować konsekwencje, które również mogą mieć wpływ na wynik postępowania np. w sprawie o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.

ZUS powinien więc przede wszystkim rozpoznać wniosek o rozłożenie na raty zaległości w opłacie składek ubezpieczeniowych w trybie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego i wydać w tym zakresie stosowną decyzję, która będzie podlegała kontroli. Ponadto przy ponownym rozpatrzeniu sprawy ZUS powinien uwzględnić całość zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a następnie na tej podstawie dokonać oceny poszczególnych dowodów i ustalić w ten sposób stan faktyczny. W razie konieczności powinien wezwać stronę do wykazania swoich twierdzeń. Musi to znaleźć swoje odbicie w uzasadnieniu decyzji, w którym organ ma obowiązek wyjaśnić podstawę prawną decyzji z przytoczeniem przepisów prawa oraz odnieść się do wszystkich dowodów występujących w sprawie, zarówno do tych, na których się oparł, jak i do tych, którym odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, podając przy tym przyczyny ich nieuwzględnienia. Uzasadnienie powinno zawierać pełną analizę i ocenę występujących w sprawie faktów, nawet gdyby fakty te nie znalazły uznania u organu rozstrzygającego sprawę. Powinno ono również zawierać umotywowaną ocenę stanu faktycznego w świetle obowiązującego prawa, a także wskazywać, jaki związek zachodzi między tą oceną a treścią rozstrzygnięcia.

 

 

W przypadku zarówno odroczenia terminu płatności składek, jak i rozłożenia ich na raty odsetki za zwłokę nie są naliczane, począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie tych ulg. ZUS ustala wówczas zamiast odsetek opłatę prolongacyjną na zasadach i w wysokości przewidzianej w ustawie - Ordynacja podatkowa dla podatków stanowiących dochód budżetu państwa. 

Stawka opłaty prolongacyjnej jest równa obniżonej stawce odsetek za zwłokę. Wysokość tej opłaty obliczana jest przy zastosowaniu stawki opłaty prolongacyjnej obowiązującej w dniu zawarcia umowy o odroczenie terminu płatności składek. Opłata prolongacyjna wpłacana jest przez płatnika w terminach płatności składek ustalonych w umowie z ZUS. W razie niedotrzymania tego terminu należność składkowa powinna zostać spłacona w ciągu 14 dni od ustalonego terminu płatności, a jeżeli nastąpi to później - dodatkowo wraz z odsetkami. Opłata prolongacyjna nie zostanie ustalona, jeżeli przyczyną zawarcia umowy były klęska żywiołowa lub wypadek losowy. Natomiast w sytuacji gdy dłużnik nie spłaci w terminie rat ustalonych przez ZUS, pozostała kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi na zasadach określonych w ustawie - Ordynacja podatkowa.

W przypadku odroczenia terminu płatności należności z tytułu składek lub rozłożenia należności na raty uznaje się, że płatnik składek nie ma zadłużenia z tytułu należności składkowych, jeżeli:

• opłaca należności z tytułu składek w terminach i w wysokości ustalonych w umowie o układ ratalny oraz

• nie ma zadłużenia z tytułu należności składkowych nieobjętych umową o układ ratalny.

 

W sytuacji gdy płatnik składek jest zadłużony i nie ma możliwości opłacenia zaległych składek ZUS, może ubiegać się o umorzenie należności z tytułu składek ZUS w całości lub części.

Wniosek w tym zakresie może złożyć:

• płatnik składek oraz były płatnik składek (np. przedsiębiorca),

• osoba, na którą przeniesiono odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek (np. spadkobierca, wspólnik lub następca prawny),

• małżonek, który odpowiada z majątku wspólnego za zadłużenie współmałżonka,

• pełnomocnik dłużnika.

Należności z tytułu składek mogą być umorzone tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności.

Całkowita nieściągalność zachodzi m.in. wtedy, gdy:

• dłużnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie;

• sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z uwagi np. na brak majątku, który umożliwia przeprowadzenie takiego postępowania;

• nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy - Ordynacja podatkowa;

• nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym;

• wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym;

• nie nastąpiło zaspokojenie należności w umorzonym postępowaniu upadłościowym;

• naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję

i jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

Umorzenie składek powoduje także umorzenie odsetek za zwłokę, kosztów upomnienia i dodatkowej opłaty.

Należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności - gdy płatnik znajduje się w trudnej sytuacji finansowej i rodzinnej. Ma to miejsce w szczególności, jeśli płatnik udowodni, że:

• opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych,

• poniósł straty materialne w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujące, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności,

• istnienie przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny pozbawia zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu potrzebnego do opłacenia należności.

 

8. Pomoc publiczna

Niektóre rodzaje ulg stanowią pomoc publiczną - np. pomoc de minimis, o czym była mowa. Jest to rodzaj wsparcia państwa dla przedsiębiorców.

Należy tu wymienić: odroczenie terminu płatności składek, rozłożenie na raty, umorzenie należności z tytułu składek oraz wakacje składkowe.

Pomoc de minimis została uregulowana w rozporządzeniu Komisji Europejskiej.

Dana ulga lub umorzenie będą uznane za pomocą publiczną, jeżeli zostaną spełnione następujące warunki:

1) będą udzielone ze środków publicznych (budżet państwa, budżet jednostki samorządu terytorialnego, agencji rządowej itp.),

2) będą stanowiły korzyść ekonomiczną dla przedsiębiorcy, 

3) będą miały charakter selektywny (czyli będą dotyczyły konkretnego przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw),

4) będą zakłócały lub groziły zakłóceniem konkurencji oraz będą wpływały negatywnie na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej.

Dla określenia, czy pomoc, o którą występuje przedsiębiorca, będzie stanowiła pomoc de minimis, należy ustalić, czy łączna wartość pomocy de minimis dla tego przedsiębiorcy nie przekracza 300 000 euro za okres minionych 3 lat (liczonych w sposób ciągły, uwzględniając okres od dnia przyznania pomocy, tj. rozumianych jako 3 x 365 dni).

W każdym przypadku udzielenia pomocy de minimis ZUS wyda zaświadczenie o udzieleniu tej pomocy w dniu:

•  zawarcia umowy o udzielenie ulgi lub zawarcia aneksu do tej umowy,

• wydania decyzji o umorzeniu należności z tytułu składek.

ZUS nie udzieli ulgi, jeśli spowodowałoby to przekroczenie ustalonych progów de minimis. W takiej sytuacji wniosek o udzielenie ulgi zostanie pozostawiony bez rozpoznania, o czym przedsiębiorca zostanie poinformowany.

 

Alicja Kozłowska

specjalista za zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, praktyk z wieloletnim doświadczeniem