Kwestia zwrotu wynagrodzenia za usługi księgowe lub żądanie obniżenia ceny. Kontrakt regulujący świadczenie usług księgowych nie jest umową rezultatu (o dzieło), lecz starannego działania. Wobec tego, co do zasady, nie przysługuje roszczenie o obniżenie ceny czy zwrot zapłaconego wynagrodzenia. W zakresie zwrotu wynagrodzenia można sobie wyobrazić sytuację, w której takie roszczenie byłoby zasadne, a mianowicie, gdyby umowa nie została w ogóle wykonana przez biuro rachunkowe, a jednocześnie klient nie dochodziłby od tego biura odszkodowania w postaci kwoty, którą poniósł na usługi innego biura księgującego ten sam okres. Jeśli biuro wyrządzi klientowi szkodę, to ma on możliwość wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym. Gdyby został przyjęty tok myślenia, w którym klient mógłby otrzymać odszkodowanie za wadliwe wykonanie usług księgowych (np. zapłata odsetek od podatków, koszt innego biura rachunkowego poniesiony w celu doprowadzenia ksiąg do stanu zgodnego z prawem) oraz zwrot zapłaty za usługi księgowe, to de facto oznaczałoby to, że księgowość uzyskał za darmo. 

Kwestia terminowości informacji o podatkach. Księgowy nie ponosi odpowiedzialności za osiągnięcie konkretnego rezultatu, lecz za staranne działanie. Jeśli klient nie wywiązywał się z umowy i nie przekazywał kompletnej dokumentacji terminowo i jest to powodem opóźnień w zakresie informacji o podatkach, to nie może dochodzić od biura rachunkowego zwrotu odsetek. Przepisy o wykonaniu zobowiązań wprost nakładają na kontrahenta obowiązek współdziałania, aby wykonanie zobowiązania było możliwe. Zatem klient złamał nie tylko postanowienia umowy, lecz także przepisy Kodeksu cywilnego. 

W wyroku z 27 listopada 2018 r., sygn. akt V ACa 861/17, Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził, że:

1. Narusza ustawowy obowiązek współdziałania z dłużnikiem przy wykonaniu zobowiązania (art. 354 § 2 k.c.), wierzyciel, który pomimo wielu działań podejmowanych przez dłużnika, opieszale wykonuje czynności nadzorcze nad realizacją kontraktu.

2. Dłużnik nie jest zobowiązany do zapłaty kary umownej w sytuacji, gdy niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest spowodowane okolicznościami, za które odpowiedzialność ponosi wierzyciel.

Kwestia doradztwa podatkowego. Jeśli biuro rachunkowe nie zobowiązało się do świadczenia usług z zakresu porad dotyczących optymalizacji podatków, to klient nie ma prawa dochodzić wykonania takich usług, zwłaszcza, że ich świadczenie przez biuro rachunkowe byłoby w tym przypadku naruszeniem prawa. Na biurze rachunkowym nie spoczywa żaden obowiązek informowania przy zawarciu umowy o świadczenie usług księgowych, że nie ma uprawnień do udzielania porad podatkowych. Obowiązek taki nie wynika z przepisów prawa ani z zasad współżycia społecznego. Klient biura rachunkowego jest przedsiębiorcą, obowiązują go podwyższone standardy staranności. Jeśli zależało mu na doradztwie podatkowym powinien ustalić tą kwestię przy zawarciu umowy i zaproponować odpowiednie w niej zapisy. Brak jego działania w tym zakresie nie uprawnia do twierdzenia, że właścicielka biura rachunkowego wprowadziła go w błąd lub wykorzystała to, że pozostaje on w błędzie. 

Kwestia reakcji na pismo od klienta. Nawet gdy żądania klienta są bezzasadne, nie można pozostawić jego pisma bez odpowiedzi. Należy wskazać w niej wprost, że biuro rachunkowe nie uznaje roszczenia, gdyż wykonało swoje zobowiązanie zgodnie z umową i należytą staranności, a opóźnienia w zakresie informacji o podatkach spowodowane były zachowaniem klienta, który nie dostarczał dokumentów terminowo. Z ostrożności o roszczeniu klienta lepiej od razu poinformować ubezpieczyciela, z informacją, że biuro nie uznaje roszczenia. 

Kwestia zeznania poprzedniej księgowej jako wniosek dowodowy. W razie ewentualnego procesu, gdyby właścicielka biura rachunkowego złożyła wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka (byłej księgowej klienta z poprzedniego biura) na fakt tego, jak wyglądała współpraca klienta z jego poprzednim biurem, sąd rozpoznający sprawę prawdopodobnie oddaliłby taki wniosek, z uwagi na to, że okoliczność ta nie wpływa bezpośrednio na wykonanie umowy przez autorkę pytania. Jednak można byłoby inaczej sformułować wniosek dowodowy, tj. zwrócić uwagę, że niemożność wysyłania w terminie informacji o wysokości podatków wynika m.in. ze stanu dokumentacji księgowej przekazanej przez klienta do nowego biura niepozwalającego na należyte wykonanie umowy przez autorkę pytania. Podczas opisywania tego stanu świadek równie dobrze mógłby opowiedzieć co spowodowało braki w dokumentacji księgowej. 

Marcin Szabłowski

adwokat