Czy bezpłatnie wykonana przez biuro rachunkowe usługa zwalnia od odpowiedzialności za błędy

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

W przedmiotowej sytuacji nie można twierdzić, że usługa była nieodpłatna. Klient zobowiązał się bowiem do tego, że nowo powstała spółka zawrze umowę o księgowość. Nie ma to jednak większego znaczenia, gdyż nawet nieodpłatność świadczonej usługi nie zwalniałaby z odpowiedzialności odszkodowawczej.

Standard staranności obowiązujący w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą

Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności. Oznacza to, że w przedmiotowej sprawie księgową obowiązywały podwyższone standardy staranności. Nie ma przy tym znaczenia, czy dana sprawa była nietypowa i w związku z tym łatwiej można było popełnić błąd. Potwierdza to wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 12 marca 2021 r. (sygn. akt V AGa 360/19), w którym wyjaśnia się, że:

Odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania dłużnik ponosi już przy najlżejszym stopniu winy nieumyślnej, gdy nie dochowa staranności od niego wymaganej (art. 472 k.c.), co w stosunkach profesjonalnych oznacza należytą staranność określaną przy uwzględnieniu zawodowego charakteru działalności gospodarczej dłużnika (art. 355 § 2 k.c.).

W przedmiotowej sprawie klient uprzedził księgową, jak ważne dla niego jest założenie spółki w ciągu trzech tygodni. Okres ten to bardzo bezpieczny przedział czasu na założenie spółki przez S24, przyjmując, że wszystkie dokumenty są wypełnione prawidłowo. Mając tę wiedzę, Autorka pytania zobowiązała się do wyświadczenia tej usługi. Nie ma znaczenia przy tym, że klient wiedział, że księgowa nie jest prawnikiem. Reguły dotyczące podwyższonej staranności przy świadczeniu usług w ramach działalności gospodarczej nie zwalniają z odpowiedzialności podmiotu, który nie posiada określonych kwalifikacji zawodowych.

Ważne (!)

W praktyce dosyć często można zaobserwować postępowanie przedsiębiorców, którzy zlecają usługi prawne księgowym, nawet gdy zagadnienie nie jest łatwe, a popełnienie ewentualnego błędu wiąże się ze znacznymi konsekwencjami. Jeśli księgowa podejmuje się ich wykonania, to nie ma znaczenia, że nie jest prawnikiem. Ponosi odpowiedzialność jak przedsiębiorca.

Ubezpieczenie OC a usługa rejestracji spółki

Obowiązkowe ubezpieczenie OC biur rachunkowych, jak również dodatkowe ubezpieczenia np. w zakresie czynności doradztwa podatkowego, nie obejmują swoim zakresem rejestracji spółek, tj. świadczenia usług prawnych. Zatem w takiej sytuacji podmiot świadczący usługę ponosi pełną odpowiedzialność swoim majątkiem.

Odszkodowanie za utracone korzyści

Z powodu opóźnionej rejestracji spółki klient niewątpliwie mógłby dochodzić odszkodowania w postaci straty, np. wpłaty z tytułu opłaty sądowej, w zakresie, w którym nie podlega zwrotowi w przypadku błędnie złożonego wniosku. W rozpatrywanej sprawie mamy jeszcze do czynienia z sytuacją, gdzie z powodu opóźnionej rejestracji nie otrzymał przyrzeczonej kwoty wskazanej w akcie notarialnym. Gdyby rejestracja w ciągu trzech tygodni była jedynym warunkiem lub pozostałe warunki wypłaty zostałyby już spełnione, to mamy do czynienia ze szkodą w postaci utraconych korzyści. Potwierdza to wyrok Sądu Najwyższego z 27 sierpnia 2021 r. (sygn. akt I CSKP 161/21), w którym dodatkowo wskazuje się warunki zaistnienia utraconych korzyści.

Szkoda w postaci utraconych korzyści musi być natomiast przez poszkodowanego wykazana z tak dużym prawdopodobieństwem, aby uzasadniała w świetle doświadczenia życiowego przyjęcie, że utrata korzyści rzeczywiście nastąpiła, jako typowe następstwo zdarzeń w zaistniałym układzie stosunków i warunków oraz zwyczajnym biegu rzeczy. Poziom prawdopodobieństwa fikcyjnego przebiegu zdarzeń musi być tak wysoki, że nakazuje w świetle osiągnięć wiedzy i przy uwzględnieniu zasad doświadczenia życiowego wykluczyć możliwe alternatywne modele i uznać, że wypadki najpewniej potoczyłyby się według przyjętej hipotezy. Ze względu na cel tworzenia alternatywnego świata zdarzeń hipotetycznych musi on w maksymalnym stopniu odtwarzać rzeczywistość w całej jej złożoności. Jeżeli wyłączenie zdarzenia szkodzącego powoduje, że prawdopodobieństwo uzyskania korzyści przez poszkodowanego jest większe niż inny hipotetyczny przebieg zdarzeń, szkodę można uznać za utraconą korzyść, w przeciwnym razie ma ona charakter ewentualny i jako taka nie podlega naprawieniu.

Podstawa prawna:

• art. 355, art. 361 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2339

• § 1 i 2 rozporządzenia Ministra Finansów z 6 listopada 2014 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorców wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych - Dz.U. z 2014 r. poz.1616

POWOŁANE WYROKI SĄDÓW:

• wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 12 marca 2021 r. (sygn. akt V AGa 360/19)
• wyrok Sądu Najwyższego z 27 sierpnia 2021 r. (sygn. akt I CSKP 161/21)

Marcin Szabłowski

adwokat