Przepisy wprowadzone od 1 stycznia 2024 r. pozwalają na przyspieszoną amortyzację wybudowanych we własnym zakresie budynków użytkowych i budowli, które znajdują się na obszarze gmin dotkniętych wysokim bezrobociem. W przypadku niektórych dofinansowań podatnicy mogą wybrać, czy stosować do nich zwolnienia, albo wyłączenia z opodatkowania czy też traktować jako przychód podatkowy. W zależności od dokonanego wyboru odpisy amortyzacyjne od składników nabytych z dofinansowania będą kosztem podatkowym albo będą wyłączone z kosztów.
Od 1 stycznia 2024 r. podatnicy będący mikro-, małymi lub średnimi przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy - Prawo przedsiębiorców (zobacz definicje) mogą indywidualnie ustalić stawki amortyzacyjne dla wytworzonych we własnym zakresie środków trwałych będących budynkami (lokalami) niemieszkalnymi i budowlami, zaliczonymi do grupy 1 i 2 KŚT, w przypadku gdy ten środek trwały znajduje się na obszarze gminy:
zlokalizowanej w powiecie, w którym przeciętna stopa bezrobocia wynosi co najmniej 120% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju, oraz
w której wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie jest mniejszy niż 100% wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin (art. 22j ust.7 updof, art. 16j ust. 7 updop).
Ta przyspieszona metoda amortyzacji dotyczy budynków i budowli wybudowanych we własnym zakresie. Nie dotyczy natomiast budynków i budowli nabytych.
Przykład
Podatnik nabył w 2024 r. budynek użytkowy na podstawie aktu notarialnego. Nie zastosuje do niego przyspieszonej amortyzacji z uwagi na położenie w gminie dotkniętej wysokim bezrobociem.
Mikroprzedsiębiorca - przedsiębiorca, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki:
Mały przedsiębiorca - przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki:
- i który nie jest mikroprzedsiębiorcą.
Średni przedsiębiorca - przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki:
- i który nie jest mikroprzedsiębiorcą ani małym przedsiębiorcą.
Duży przedsiębiorca - przedsiębiorca, który w dwóch ostatnich latach obrotowych spełnił łącznie następujące warunki, tj.:
zatrudniał średniorocznie 250 i więcej pracowników oraz
osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych przekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro.
Prawo do nowej indywidualnej stawki nie przysługuje podatnikom będącym dużymi przedsiębiorcami.
Przykład
Średnioroczne zatrudnienie w spółce akcyjnej wynosiło w 2022 r. i 2023 r. odpowiednio 251 i 270 osób. Roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych przekroczył u podatnika w 2022 r. i 2023 r. 50 mln euro. Taki podatnik nie będzie mógł w 2024 r. skorzystać z indywidualnej stawki amortyzacji budynku czy budowli, nawet jeżeli spełnia warunki związane z położeniem środka trwałego na obszarze gminy dotkniętej wysokim bezrobociem. Podatnik jest uznawany bowiem za dużego przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy - Prawo przedsiębiorców.
W przypadku gdy przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą krócej niż rok, jego przewidywany obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych, a także średnioroczne zatrudnienie określa się na podstawie danych za ostatni okres przez niego udokumentowany.
Prawo do przyspieszonej amortyzacji dotyczy budynków (lokali) użytkowych oraz budowli po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych danego podatnika, w przypadku gdy ten środek trwały znajduje się na obszarze gminy:
zlokalizowanej w powiecie, w którym przeciętna stopa bezrobocia wynosi co najmniej 120% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju, oraz
w której wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie jest mniejszy niż 100% wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin.
Oba te warunki należy spełnić łącznie.
Za przeciętną stopę bezrobocia w powiecie i przeciętną stopę bezrobocia w kraju przyjmuje się stopy ogłoszone w obwieszczeniu wydanym w tym zakresie przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w roku bezpośrednio poprzedzającym rok, w którym:
nastąpi uprawomocnienie się decyzji o pozwoleniu na budowę albo
upłynie termin na wniesienie sprzeciwu wobec dokonanego zgłoszenia budowy albo zostanie wydane zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia takiego sprzeciwu, albo
Przeciętna stopa bezrobocia w kraju, według stanu na 30 czerwca 2023 r., wyniosła 5,1%. Przeciętną stopę bezrobocia na obszarze powiatów według stanu na 30 czerwca 2023 r. ujęto w tabeli stanowiącej załącznik do obwieszczenia Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 28 września 2023 r. w sprawie przeciętnej stopy bezrobocia w kraju oraz na obszarze powiatów - M.P. z 2023 r. poz. 1058.
Indywidualną stawkę amortyzacji można zastosować, jeżeli gmina jest zlokalizowana w powiecie, w którym przeciętna stopa bezrobocia wynosi co najmniej 120% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju. Przy stopie krajowej 5,1% 120% tej stopy wynosi 6,12% (120% × 5,1%). W 2024 r. indywidualną stawkę amortyzacji można zatem zastosować w gminach zlokalizowanych w powiatach, w których stopa bezrobocia wynosi 6,2% i więcej (stopę bezrobocia podaje się w wielkościach z jednym miejscem po przecinku).
Przykład
Stopa bezrobocia w powiecie myślenickim wynosi 3,2%. Jest ona niższa od stopy krajowej 5,1%. To oznacza, że w przypadku gmin położonych w powiecie myślenickim podatnicy nie skorzystają z indywidualnych stawek amortyzacyjnych przewidzianych dla środków trwałych położonych w gminach zagrożonych wysokim bezrobociem.
Wskaźnik dochodów podatkowych ogłasza Minister Finansów w Dzienniku "Monitor Polski" w terminie do 31 grudnia każdego roku. Na 2024 r. wartość wskaźnika dochodów została ogłoszona w obwieszczeniu Ministra Finansów z 5 grudnia 2023 r. w sprawie wartości wskaźnika dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie i wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin na rok 2024 - M.P. z 2023 r. poz. 1359. Wartość wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin, o którym mowa w art. 22j ust. 11 updof i art. 16j ust. 11 updop, na 2024 r. wynosi 2246,66 zł.
Przykład
Wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie Gromadka (kod gminy 02 01 03 2) wynosi 3661,51 zł. Jest to dochód większy niż przeciętny wskaźnik krajowy wynoszący 2246,66 zł. W takiej gminie podatnicy nie mogą skorzystać z przyspieszonej amortyzacji indywidualnej w stosunku do budynków i budowli z grup 1 i 2 KŚT.
Jeszcze raz podkreślmy, że warunki dotyczące wskaźników bezrobocia i dochodu podatkowego na mieszkańca gminy należy spełnić łącznie.
Przykład
Gmina Baboszewo (kod 14 20 03 2) położona jest w powiecie płońskim. Dochód podatkowy na mieszkańca gminy w 2024 r. wynosi 1148,52 zł. Jest on mniejszy niż 2246,66 zł. Stopa bezrobocia w powiecie płońskim wynosi 10%. Jest ona większa niż 120% krajowej stopy bezrobocia. W takiej gminie podatnicy mogą skorzystać z przyspieszonej amortyzacji indywidualnej w stosunku do wytworzonych we własnym zakresie budynków (lokali) użytkowych i budowli z grup 1 i 2 KŚT.
Spełnienie warunków dotyczących powyższych wskaźników ustala się na miesiąc, w którym wystąpiło jedno z następujących zdarzeń:
nastąpi uprawomocnienie się decyzji o pozwoleniu na budowę, albo
upłynie termin na wniesienie sprzeciwu wobec dokonanego zgłoszenia budowy albo zostanie wydane zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia takiego sprzeciwu, albo
Przykład
Uprawomocnienie się decyzji o pozwoleniu na budowę nastąpiło w grudniu 2024 r. W styczniu 2025 r. podatnik wprowadził budynek do ewidencji środków trwałych. To, czy gmina spełnia warunki do zastosowania indywidualnej stawki amortyzacji w gminach dotkniętych wysokim bezrobociem, ustalamy na grudzień 2024 r. Musimy więc ustalić, czy wartość:
- wskaźnika bezrobocia wynosi w powiecie co najmniej 6,2%,
- wskaźnik dochodów podatkowych na mieszkańca gminy jest niższy niż 2246,66 zł.
Okres amortyzacji zależy od stopy bezrobocia w danej gminie. Jeżeli środek trwały znajduje się na obszarze gminy zlokalizowanej w powiecie, w którym przeciętna stopa bezrobocia wynosi:
od 120% do 170% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju - okres amortyzacji dla tego środka trwałego nie może być krótszy niż 10 lat,
powyżej 170% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju - okres amortyzacji dla tego środka trwałego nie może być krótszy niż 5 lat.
W gminach, które mieszczą się w pierwszym przedziale bezrobocia (120%-170%), stawka amortyzacji wynosi 10%, przy przekroczeniu progu 170% krajowej stopy bezrobocia stawka wynosi już 20%. Jest to wyraźna korzyść, ponieważ stawka liniowa amortyzacji budynków i lokali niemieszkalnych wynosi 2,5%, a budowli zasadniczo 4,5%.
Przykład
Podatnik ma siedzibę w gminie Konarzyny (kod 22 02 05 2), powiat chojnicki. Uprawomocnienie się decyzji o pozwoleniu na budowę budynku użytkowego nastąpiło w marcu 2024 r. Stopa bezrobocia w powiecie chojnickim wynosi 8,3%. Mieści się ona w przedziale od 120% do 170% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju. Dochód podatkowy na mieszkańca w tej gminie wynosi 1700,47 zł. Gmina spełnia warunki do zastosowania skróconej amortyzacji dla tego budynku. Podatnik, wprowadzając budynek do ewidencji środków trwałych, może zastosować stawkę 10% (10 lat amortyzacji). Liniowa stawka amortyzacji wynosi dla tego typu budynków 2,5%, czyli amortyzacja trwa wtedy 40 lat.
Przykład
Podatnik ma siedzibę w gminie Baboszewo (kod 14 20 03 2), powiat płoński. Uprawomocnienie się decyzji o pozwoleniu na budowę budynku użytkowego nastąpiło w marcu 2024 r. Stopa bezrobocia w powiecie płońskim wynosi 10%. Mieści się ona w przedziale powyżej 170% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju. Dochód podatkowy na mieszkańca w tej gminie wynosi 1148,52 zł. Gmina spełnia warunki do zastosowania skróconej amortyzacji dla tego budynku. Podatnik, wprowadzając budynek do ewidencji środków trwałych, może zastosować stawkę 20% (5 lat amortyzacji). Liniowa stawka amortyzacji wynosi dla tego typu budynków 2,5%, czyli amortyzacja trwa 40 lat.
Dokonywaną w ten sposób amortyzację należy uwzględnić w pomocy de minimis.
Nowe przepisy weszły w życie 1 stycznia 2024 r. i mają zastosowanie do nowych środków trwałych, czyli do budynków (lokali) niemieszkalnych i budowli, w stosunku do których po 31 grudnia 2023 r.:
Przykład
Uprawomocnienie się decyzji o pozwoleniu na budowę budynku użytkowego nastąpiło w grudniu 2023 r. Podatnik wprowadził budynek do ewidencji środków trwałych w styczniu 2024 r. Nie może zastosować wobec niego przyspieszonej amortyzacji dla budynków położonych na obszarze gmin dotkniętych wysokim bezrobociem. Liniowa stawka amortyzacji wynosi dla tego budynku 2,5%, czyli amortyzacja trwa 40 lat.
W obu podatkach dochodowych (PIT, CIT) wprowadzono możliwość rezygnacji z określonych zwolnień podatkowych w przypadku pozyskiwania dofinansowania zewnętrznego. Konsekwentnie w obu podatkach wprowadzono również odpowiednie rozwiązania co do amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych finansowanych z tych dofinansowań.
Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 129 updof wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych są dotacje otrzymane z budżetu państwa lub budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Od 1 stycznia 2024 r. podatnik może nie stosować tego zwolnienia w odniesieniu do tych dotacji, jeżeli do upływu terminu złożenia zeznania rocznego za rok podatkowy, w którym je otrzymał, złoży właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego sporządzone na piśmie oświadczenie o rezygnacji ze stosowania tego zwolnienia w odniesieniu do wskazanych w nim dotacji (art. 21 ust. 42a updof). Jeżeli podatnik uzna taką dotację za przychód opodatkowany, to będzie miał prawo zaliczyć do kosztów wydatki sfinansowane z tej dotacji, w tym odpisy amortyzacyjne od środków trwałych czy wartości niematerialnych i prawnych sfinansowanych z dotacji.
Przykład
Podatnik otrzymał w styczniu 2024 r. z budżetu gminy dofinansowanie do zakupu nowego urządzenia o wartości 19 000 zł. Dotacja może korzystać ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 129 updof. Wartość dofinansowania wynosiła 15 000 zł. Zgodnie z nowymi przepisami podatnik ma do wyboru dwa rozwiązania:
Podatnik może przyjąć, że otrzymane dofinansowanie jest zwolnione od podatku dochodowego. W takim przypadku do kosztów uzyskania przychodów zaliczy tylko część wydatku na nabycie urządzenia, tj. kwotę 4000 zł (19 000 zł - 15 000 zł). Zakładamy, że podatnik dokonał jednorazowego odpisu amortyzacyjnego w kwocie 19 000 zł w miesiącu nabycia urządzenia, tj. w styczniu 2024 r., z czego do kosztów uzyskania przychodu zaliczył kwotę 4000 zł. Taką kwotę wpisał do pkpir na koniec stycznia tytułem odpisu amortyzacyjnego.
Lp. | Data zdarzenia gospodarczego | Nr dowodu księgowego | Opis zdarzenia gospodarczego | Pozostałe wydatki | Razem wydatki (12 + 13) | |||
zł | gr | zł | gr | |||||
1 | 2 | 3 | 6 | 13 | 14 | |||
42 | 31.01.2024 | Ewidencja środków trwałych | Amortyzacja | 4 000 | 00 | 4 000 | 00 | |
2. Uznanie dofinansowania za przychód
Podatnik może przyjąć, że otrzymane dofinansowanie stanowi dla niego przychód opodatkowany podatkiem dochodowym. Wymaga to zawiadomienia urzędu skarbowego w terminie do 30 kwietnia 2025 r. o rezygnacji ze zwolnienia. W takim przypadku podatnik do pozostałych przychodów zaliczy kwotę 15 000 zł tytułem otrzymanego dofinansowania, a do kosztów jednorazowy odpis amortyzacyjny w pełnej wysokości, tj. 19 000 zł.
Przychody
Lp. | Data zdarzenia gospodarczego | Nr dowodu księgowego | Opis zdarzenia gospodarczego | Pozostałe przychody | Razem przychód (7 + 8) | ||
zł | gr | zł | gr | ||||
1 | 2 | 3 | 6 | 8 | 9 | ||
14 | 20.01.2024 | Umowa | Dofinansowanie | 15 000 | 00 | 15 000 | 00 |
Koszty
Lp. | Data zdarzenia gospodarczego | Nr dowodu księgowego | Opis zdarzenia gospodarczego | Pozostałe wydatki | Razem wydatki (12 + 13) | |||
zł | gr | zł | gr | |||||
1 | 2 | 3 | 6 | 13 | 14 | |||
42 | 31.01.2024 | Ewidencja środków trwałych | Odpis amortyzacyjny | 19 000 | 00 | 19 000 | 00 | |
Co do zasady przychodem z działalności gospodarczej nie są kwoty otrzymane od agencji wykonawczych, jeżeli agencje te otrzymały środki na ten cel z budżetu państwa (art. 14 ust. 3 pkt 9 updof). Agencja wykonawcza jest państwową osobą prawną tworzoną na podstawie odrębnej ustawy w celu realizacji zadań państwa. W Polsce status agencji wykonawczej posiadają:
Od 1 stycznia 2024 r. podatnik może zaliczyć do przychodów z działalności gospodarczej dotacje, subwencje, dopłaty, inne nieodpłatne świadczenia lub kwoty otrzymane od agencji wykonawczych, jeżeli do upływu terminu złożenia zeznania rocznego za rok podatkowy, w którym otrzymał dofinansowanie, złoży właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego sporządzone na piśmie oświadczenie o zaliczeniu określonych dotacji, subwencji, dopłat, innych nieodpłatnych świadczeń lub kwot otrzymanych od agencji wykonawczych do przychodów. W powyższym przypadku do kosztów stanowiących odpisy amortyzacyjne od środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych sfinansowanych z przychodów, których dotyczy to oświadczenie, przepisu art. 23 ust. 1 pkt 45 updof nie stosuje się (art. 14 ust. 9 updof). To oznacza, że zaliczając dofinansowanie do przychodów, podatnik ma prawo zaliczyć do kosztów odpisy amortyzacyjne w pełnej wysokości, również od części sfinansowanej z dotacji od agencji.
Przykład
Podatnik otrzymał w styczniu 2024 r. z PARP dofinansowanie do zakupu nowych komputerów. Podatnik kupił trzy komputery o wartości początkowej 12 000 złotych każdy. Wartość dofinansowania wynosiła 8400 zł do każdego komputera. Razem dofinansowanie wyniosło 25 200 zł (8400 zł × 3). Podatnik jako tzw. mały podatnik dokonał jednorazowych odpisów amortyzacyjnych od nabytych komputerów w styczniu 2024 r. Wartość dokonanych odpisów wynosi 36 000 zł (12 000 zł × 3). Zgodnie z nowymi przepisami podatnik ma do wyboru dwa rozwiązania:
Podatnik może przyjąć, że otrzymane dofinansowanie z PARP nie stanowi dla niego przychodu. W takim przypadku do kosztów uzyskania przychodów zaliczy tylko część odpisów amortyzacyjnych od wartości, która nie została sfinansowana z dotacji. Będzie to kwota 10 800 zł (36 000 zł - 25 200 zł).
Lp. | Data zdarzenia gospodarczego | Nr dowodu księgowego | Opis zdarzenia gospodarczego | Pozostałe wydatki | Razem wydatki (12 + 13) | |||
zł | gr | zł | gr | |||||
1 | 2 | 3 | 6 | 13 | 14 | |||
42 | 31.01.2024 | Ewidencja środków trwałych | Odpisy amortyzacyjne | 10 800 | 00 | 10 800 | 00 | |
2. Uznanie dofinansowania za przychód
Podatnik może przyjąć, że otrzymane dofinansowanie stanowi dla niego przychód. Wymaga to zawiadomienia urzędu skarbowego w terminie do 30 kwietnia 2025 r. o zaliczeniu dotacji do przychodów. W takim przypadku podatnik do pozostałych przychodów zaliczy kwotę 25 200 zł, a do kosztów odpisy amortyzacyjne w pełnej wysokości, tj. 36 000 zł.
Przychody
Lp. | Data zdarzenia gospodarczego | Nr dowodu księgowego | Opis zdarzenia gospodarczego | Pozostałe przychody | Razem przychód (7 + 8) | ||
zł | gr | zł | gr | ||||
1 | 2 | 3 | 6 | 8 | 9 | ||
14 | 20.01.2024 | Umowa z PARP | Dofinansowanie | 25 200 | 00 | 25 200 | 00 |
Koszty
Lp. | Data zdarzenia gospodarczego | Nr dowodu księgowego | Opis zdarzenia gospodarczego | Pozostałe wydatki | Razem wydatki (12 + 13) | |||
zł | gr | zł | gr | |||||
1 | 2 | 3 | 6 | 13 | 14 | |||
42 | 31.01.2024 | Ewidencja środków trwałych | Odpisy amortyzacyjne | 36 000 | 00 | 36 000 | 00 | |
Podobne do opisanych wcześniej rozwiązania wprowadzono również od 1 stycznia 2024 r. w podatku CIT. Przypominamy, że wolne od podatku dochodowego od osób prawnych są m.in.:
Od 1 stycznia 2024 r. podatnik może nie stosować tych zwolnień w odniesieniu do określonych dotacji, subwencji, dopłat, innych nieodpłatnych świadczeń lub kwot otrzymanych od agencji rządowych lub agencji wykonawczych, jeżeli do upływu terminu złożenia zeznania za rok podatkowy, w którym je otrzymał, złoży właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego sporządzone na piśmie oświadczenie o rezygnacji ze stosowania tych zwolnień w odniesieniu do wskazanych w nim dotacji, subwencji, dopłat, innych nieodpłatnych świadczeń lub kwot otrzymanych od agencji rządowych lub agencji wykonawczych. Zaliczając dofinansowanie do przychodów, podatnik ma prawo zaliczyć do kosztów odpisy amortyzacyjne w pełnej wysokości, również od części sfinansowanej z dofinansowania (art. 17 ust. 1g updop).
Przykład
Podatnik CIT otrzymał w styczniu 2024 r. z PARP dofinansowanie do zakupu nowych komputerów. Kupił trzy komputery o wartości początkowej 12 000 złotych każdy. Wartość dofinansowania wynosiła 8400 zł do każdego komputera. Razem dofinansowanie wyniosło 25 200 zł (8400 zł × 3). Podatnik jako tzw. mały podatnik dokonał jednorazowych odpisów amortyzacyjnych nabytych w styczniu 2024 r. komputerów. Wartość dokonanych odpisów wynosi 36 000 zł (12 000 zł × 3). Zgodnie z nowymi przepisami podatnik ma do wyboru dwa rozwiązania:
Wyłączenie dofinansowania z przychodów. Podatnik może przyjąć, że otrzymane dofinansowanie z PARP jest zwolnione od podatku CIT. W takim przypadku do kosztów uzyskania przychodów zaliczy tylko część odpisów amortyzacyjnych, od wartości, która nie została sfinansowana z dotacji. Będzie to kwota 10 800 zł (36 000 zł - 25 200 zł).
Uznanie dofinansowania za przychód. Podatnik CIT może przyjąć, że otrzymane dofinansowanie stanowi dla niego przychód opodatkowany. Wymaga to zawiadomienia urzędu skarbowego w terminie do 31 marca 2025 r. (zakładając, że rok podatkowy podatnika pokrywa się z rokiem kalendarzowym) o zaliczeniu dotacji do przychodów. W takim przypadku podatnik do pozostałych przychodów zaliczy kwotę 25 200 zł, a do kosztów odpisy amortyzacyjne w pełnej wysokości, tj. 36 000 zł.
Wprowadzone od 1 stycznia 2024 r. przepisy podatkowe spowodowały, że podatnicy mają możliwość dwojakiego sposobu rozliczenia podatkowego dotacji otrzymanych na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, wykorzystywanych w działalności gospodarczej i podlegających amortyzacji. Chociaż wybór/lub rezygnacja z możliwości stosowania nowych przepisów podatkowych wpływa jedynie na sposób podatkowego ujmowania przychodów i kosztów, to ewidencja księgowa powinna "pomóc" prawidłowo je ustalać.
Rozliczanie w księgach rachunkowych dotacji w jednostce, która stosuje zwolnienie dotacji od podatku dochodowego
Jeżeli otrzymane przez jednostkę środki pieniężne w formie dotacji na zakup środka trwałego podlegającego amortyzacji stanowią przychód wolny od podatku, to odpisy amortyzacyjne ustalone z tytułu zużycia tego środka trwałego, w części w której zostały pokryte dotacją, nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Z punktu widzenia ustawy o rachunkowości należy - zgodnie z art. 41 ust 1 uor - wszelkie otrzymane środki pieniężne na sfinansowanie nabycia lub wytworzenia środków trwałych, w tym także środków trwałych w budowie oraz prac rozwojowych, jeżeli stosownie do innych ustaw nie zwiększają one kapitałów (funduszy) własnych, ująć jako rozliczenia międzyokresowe przychodów. Kwoty zaliczone do rozliczeń międzyokresowych przychodów następnie zwiększają stopniowo pozostałe przychody operacyjne, równolegle do odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środków trwałych lub kosztów prac rozwojowych sfinansowanych z tych źródeł. W celu uwzględnienia przepisów podatkowych w praktyce tworzy się analitykę do konta zespołu 4 "Amortyzacja", dzieląc je na stanowiące koszty uzyskania przychodów (w tej części, w jakiej aktywo trwałe zostało sfinansowane z innych źródeł niż dotacja), i niestanowiące kosztów uzyskania przychodów (w tej części, w jakiej zostało sfinansowane z dotacji). Podobnie jest w przypadku rozliczania kwot ujętych na koncie 84 "Rozliczenia międzyokresowe przychodów". Stanowią one tylko przychód w rozumieniu ustawy o rachunkowości, ale nie jest to przychódpodatkowy. W tym celu wydziela się analitykę do konta 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne" dla przychodów niestanowiących przychodów podatkowych/zwolnionych z podatku dochodowego.
Przykład
Spółka otrzymała w marcu 2024 r. dotację w wysokości 84 000 zł na zakup środka trwałego. W kwietniu 2024 r. wprowadzono do ewidencji sfinansowany z tej dotacji środek trwały o wartości początkowej 120 000 zł, który zaczęto amortyzować od maja 2024 r. stawką 10% rocznie. Miesięczny odpis amortyzacyjny zatem to 1000 zł (120 000 zł × 10% / 12 miesięcy). Dotacja stanowi 70% wartości początkowej i odpisu amortyzacyjnego. Spółka stosuje zwolnienie podatkowe dla otrzymanej dotacji.
Ewidencja w księgach rachunkowych
Wn konto 13-1 "Bieżący rachunek bankowy" 84 000 zł
Ma konto 84 "Rozliczenia międzyokresowe przychodów" 84 000 zł
2. OT - przyjęcie środka trwałego do używania
Wn konto 01 "Środki trwałe" 120 000 zł
Ma konto 08 "Środki trwałe w budowie" 120 000 zł
3. PK - miesięczny odpis amortyzacyjny
Wn konto 40-1/1 "Amortyzacja - koszt uzyskania przychodu " 300 zł
Wn konto 40-1/2 "Amortyzacja - nie stanowiąca kosztu uzyskania przychodu " 700 zł
Ma konto 07-1 "Odpisy umorzeniowe środków trwałych" 1 000 zł
4. PK - rozliczenie otrzymanej dotacji równolegle do odpisów amortyzacyjnych
Wn konto 84 "Rozliczenia międzyokresowe przychodów" 700 zł
Ma konto 76-0/1 "Pozostałe przychody operacyjne - przychody nie stanowiące przychodu podatkowego" 700 zł
Rozliczanie w księgach rachunkowych dotacji w jednostce, która nie stosuje zwolnienia dotacji od podatku dochodowego
Jeżeli jednostka zdecyduje się na niestosowanie zwolnienia dotacji od podatku dochodowego, wówczas otrzymane przez jednostkę środki pieniężne w formie dotacji na zakup środka trwałego podlegającego amortyzacji stanowią przychód podatkowy, a odpisy amortyzacyjne ustalone z tytułu zużycia tego środka trwałego, w całości (a więc i w tej części, która została pokryta dotacją) stanowi koszt uzyskania przychodów. Dla potrzeb rachunkowości nadal ewidencja dotacji będzie odbywała się przez konto 84 "Rozliczenia międzyokresowe kosztów". Ponieważ przychód podatkowy powstaje w momencie otrzymania dotacji, to wskazane jest wprowadzić dla celów podatkowych konto pozabilansowe w tym zakresie (można je nazwać np. konto 98/1 "Dotacje, do których nie stosuje się zwolnienia od podatku dochodowego" lub "Dotacje stanowiące przychód podatkowy"). Rozliczając amortyzację, jeśli stawka będzie taka sama w rachunkowości i w podatku dochodowym, to wartość obliczonej kwoty amortyzacji będzie jednocześnie kosztem podatkowym i rachunkowym. Nie będzie zatem w tym zakresie różnicy, jeśli chodzi o rozliczanie kwot ujętych na koncie 84 "Rozliczenia międzyokresowe przychodów". Jednak odpisywanie kwot równolegle do odpisów amortyzacyjnych w pozostałe przychody operacyjne nadal będzie tylko przychodem w rachunkowości, gdyż podatkowo cała kwota zostaje opodatkowana w momencie jej otrzymania.
Przykład
Spółka otrzymała w marcu 2024 r. dotację w wysokości 84 000 zł na zakup środka trwałego. W kwietniu 2024 r. wprowadzono do ewidencji sfinansowany z tej dotacji środek trwały o wartości początkowej 120 000 zł, który zaczęto amortyzować od maja 2024 r. stawką 10% rocznie. Miesięczny odpis amortyzacyjny zatem to 1000 zł (120 000 zł × 10% / 12 miesięcy). Dotacja stanowi 70% wartości początkowej i odpisu amortyzacyjnego. Spółka nie stosuje zwolnienia podatkowego dla otrzymanej dotacji.
Ewidencja w księgach rachunkowych
Wn konto 13-1 "Bieżący rachunek bankowy" 84 000 zł
Ma konto 84 "Rozliczenia międzyokresowe przychodów" 84 000 zł
oraz jednocześnie ujęcie kwoty otrzymanej dotacji w ewidencji pozabilansowej jako przychody podatkowe
Ma konto pozabilansowe 98/1 "Dotacje do których nie stosuje się zwolnienia od podatku dochodowego" lub "Dotacje stanowiące przychód podatkowy" 84 000 zł
2. OT - przyjęcie środka trwałego do używania
Wn konto 01 "Środki trwałe" 120 000 zł
Ma konto 08 "Środki trwałe w budowie" 120 000 zł
3. PK - miesięczny odpis amortyzacyjny
Wn konto 40-1 "Amortyzacja" 1 000 zł
Ma konto 07-1 "Odpisy umorzeniowe środków trwałych" 1 000 zł
4. PK - rozliczenie otrzymanej dotacji równolegle do odpisów amortyzacyjnych
Wn konto 84 "Rozliczenia międzyokresowe przychodów" 700 zł
Ma konto 76-0/1 "Pozostałe przychody operacyjne - przychody nie stanowiące przychodu podatkowego" 700 zł
Od 1 stycznia 2024 r. podatnicy będący MŚP mogą indywidualnie ustalić stawki amortyzacyjne dla wytworzonych we własnym zakresie budynków (lokali) niemieszkalnymi i budowlami, zaliczonych do grupy 1 i 2 KŚT, w przypadku gdy ten środek trwały znajduje się na obszarze gminy dotkniętej bezrobociem i gdzie mieszkańcy osiągają niskie dochody.
wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie jest mniejszy niż 100% wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin.
3. W gminach, które mieszczą się w przedziale bezrobocia (120%-170%), stawka amortyzacji wynosi 10%, przy przekroczeniu progu 170% krajowej stopy bezrobocia stawka wynosi już 20%.
4. Dokonywaną przyspieszoną amortyzację budynków i budowli w gminach o wysokim bezrobociu należy uwzględnić w pomocy de minimis.
5. Od 1 stycznia 2024 r. podatnik CIT i PIT może nie stosować zwolnień/wyłączeń podatkowych w odniesieniu do określonych dotacji, subwencji, dopłat, innych nieodpłatnych świadczeń lub kwot otrzymanych od agencji rządowych lub agencji wykonawczych, jeżeli do upływu terminu złożenia zeznania za rok podatkowy, w którym je otrzymał, złoży naczelnikowi US oświadczenie o rezygnacji ze stosowania tych zwolnień/wyłączeń w odniesieniu do wskazanych w nim dotacji, subwencji, dopłat, innych nieodpłatnych świadczeń lub kwot otrzymanych od agencji rządowych lub agencji wykonawczych.
6. Podatnik, zaliczając do przychodów dofinansowanie, w stosunku do którego zrezygnowano ze zwolnienia/wyłączenia z podatku /wyłączenia z przychodów może zaliczyć w całości do kosztów odpisy amortyzacyjne od środków trwałych sfinansowanych z tego dofinansowania.
Podstawa prawna
Grzegorz Ziółkowski
doradca podatkowy, autor licznych publikacji z dziedziny podatków oraz komentarza do PIT wydanego przez INFOR PL
Paweł Muż
ekonomista, redaktor MONITORA księgowego