Kontrolę zwolnienia lekarskiego co do prawidłowości jego wykorzystywania zgodnie z celem zwolnienia może przeprowadzić płatnik składek, który jest uprawniony do wypłaty zasiłków (zgłasza do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych). Płatnik składek może też wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie tej kontroli przez ZUS (art. 61 ust. 1 i art. 68 ustawy zasiłkowej). Zatem jeżeli ze względu na odległość wyjazd do ubezpieczonego nie ma uzasadnienia z powodów finansowych (np. pracodawca nie prowadzi działalności w stosunkowo bliskim sąsiedztwie miejsca pobytu ubezpieczonego), to mogą Państwo zawnioskować do ZUS o przeprowadzenie kontroli zwolnienia lekarskiego (w tym celu można skorzystać z formularza OL-2 Wniosek pracodawcy o kontrolę zaświadczenia lekarskiego). 

Prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich podlega kontroli przez lekarzy orzeczników ZUS. W tym celu mają oni prawo przeprowadzić badanie lekarskie ubezpieczonego, które może odbyć się w wyznaczonym miejscu albo w miejscu jego pobytu. Ponadto do uprawnień lekarza orzecznika należy m.in. kierowanie ubezpieczonego na badanie specjalistyczne, a także zażądanie od wystawiającego zaświadczenie lekarskie udostępnienia dokumentacji medycznej dotyczącej ubezpieczonego, stanowiącej podstawę wydania zaświadczenia lekarskiego, lub udzielenia wyjaśnień i informacji w sprawie. 

Ubezpieczony ma obowiązek udostępnić posiadaną dokumentację medyczną lekarzowi przeprowadzającemu badanie (art. 59 ust. 1-4 ustawy zasiłkowej). Problem może pojawić się w sytuacji, gdy zwolnienie jest na tyle krótkie, że ZUS nie zdąży podjąć czynności pozwalających na przeprowadzenie kontroli. W tym przypadku nie można uznać, że zwolnienie jest wykorzystywane przez ubezpieczonego niewłaściwie, a zatem należy się spodziewać, że ZUS go nie zakwestionuje. Oznacza to dla płatnika składek uprawnionego do wypłaty zasiłku konieczność ustalenia do niego prawa, a następnie wypłaty tego świadczenia. 

Zagraniczne zaświadczenie lekarskie. Dokumentem niezbędnym do przyznania i wypłaty zasiłku chorobowego za okres niezdolności do pracy orzeczonej za granicą jest przetłumaczone na język polski zaświadczenie lekarskie wystawione w zagranicznym zakładzie leczniczym lub przez zagranicznego lekarza:

• zawierające nazwę zagranicznego zakładu leczniczego lub imię i nazwisko zagranicznego lekarza, opatrzone datą wystawienia i podpisem,

• określające początkową i końcową datę tej niezdolności.

Obowiązek tłumaczenia przez ubezpieczonego zaświadczeń lekarskich w językach urzędowych obcych państw nie powstaje w przypadku zaświadczeń wystawionych na terytorium państw członkowskich UE, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o EOG lub Konfederacji Szwajcarskiej, a także państw stron umów międzynarodowych w zakresie zabezpieczenia społecznego, których stroną jest Polska (§ 5 i 6 rozporządzenia w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego). 

W przypadku zaświadczenia lekarskiego wystawionego dla Państwa pracownika nie ma konieczności jego tłumaczenia, ponieważ Polska zawarła z Ukrainą umowę międzynarodową w zakresie zabezpieczenia społecznego. Tłumaczenia dokonają Państwo we własnym zakresie lub zrobi to ZUS, jeżeli nie są Państwo płatnikami zasiłków. Do zaświadczeń lekarskich, co prawda, nie mają zastosowania wszystkie polskie regulacje dotyczące danych zawartych w tym zaświadczeniu, jednak do wypłaty świadczeń chorobowych zaświadczenie to powinno zawierać niezbędne elementy pozwalające na ustalenie do nich prawa według prawa krajowego. W przypadku wątpliwości płatnika co do treści zaświadczenia lekarskiego może on wystąpić z tym do ZUS. 

Zgodnie z zawartą przez Polskę umową z Ukrainą świadczenia w razie choroby i macierzyństwa są przyznawane i wypłacane zgodnie z ustawodawstwem i na koszt tej umawiającej się strony, na której terytorium osoba jest ubezpieczona (art. 11 umowy między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o zabezpieczeniu społecznym). Świadczenia te są wypłacane za granicą w przypadku, gdy przewiduje to stosowane ustawodawstwo. Zatem Państwa pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego z polskiego systemu zabezpieczenia społecznego i postępowanie w sprawie jego przyznania odbywa się na podstawie polskich przepisów. 

Wstrzymanie wypłaty zasiłku chorobowego. Wypłata zasiłku zostanie wstrzymana m.in. w okolicznościach uzasadniających ustanie prawa do zasiłku lub gdy okaże się, że prawo do zasiłku nie istniało. W tej sprawie ZUS wyda decyzję.

Jeżeli świadczenie zostanie pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub m.in. w wyniku umyślnego przestępstwa, nadużycia alkoholu, wykonywania pracy w czasie zwolnienia lekarskiego, w przypadku uniemożliwienia badania przez lekarza orzecznika lub niedostarczenia przez ubezpieczonego posiadanych wyników badań (wówczas zaświadczenie lekarskie traci ważność od dnia następującego po tym terminie), to wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej (art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej). 

Alicja Kozłowska

specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, praktyk