Gminy mają czas do 31 sierpnia 2024 r., aby dostosować rozliczenie VAT od inwestycji ekologicznych do nowego stanowiska - interpretacja ogólna MF

W 2023 r. TSUE wydał dwa wyroki, w których uznał, że czynności w zakresie instalacji systemów OZE oraz usuwania wyrobów i odpadów zawierających azbest wykonywane przez gminy nie stanowią działalności gospodarczej. Co oznacza, że gmina nie powinna naliczać VAT, ale nie może również odliczać podatku od tych inwestycji. 2 maja 2024 r. Minister Finansów wydał interpretację ogólną(PT1.8101.1.2023), w której potwierdził, że gminy które stosowały się do stanowiska MF nie muszą korygować rozliczeń. Ponadto mogą rozliczać VAT na dotychczasowych zasadach do końca sierpnia 2024 r.

MF w wydanej interpretacji podkreślił, że czynności w zakresie instalacji systemów OZE oraz usuwania wyrobów i odpadów zawierających azbest wykonywane przez gminy nie stanowią działalności gospodarczej, tylko gdy są spełnione warunki wskazane w orzeczeniach TSUE.

Kiedy gmina nie nalicza VAT od czynności w zakresie instalacji systemów OZE oraz usuwania wyrobów i odpadów zawierających azbest

Nie można automatycznie przyjmować, że czynności w zakresie instalacji systemów OZE oraz usuwania wyrobów i odpadów zawierających azbest nie podlegają VAT. MF, posiłkując się wskazówkami TSUE wskazał, że w następujących przypadkach nie możemy uznać, że gmina jest podatnikiem:

• czynności wykonywane przez gminę ograniczają się do realizacji - w ramach określonych programów - działań, które z założenia nie mają charakteru powtarzalnego (regularnego);
• gmina płaci faktycznemu wykonawcy określonych czynności (instalacja systemów OZE, usuwanie wyrobów i odpadów zawierających azbest) ceny rynkowe tych świadczeń, otrzymując przy tym od mieszkańców jedynie zwrot niewielkiej części kosztów albo oferując je mieszkańcom nieodpłatnie;
•  gmina odzyskuje jedynie niewielką część poniesionych przez siebie kosztów - w drodze otrzymywanych przez nią wkładów, a pozostała część jest finansowana ze środków publicznych; taka różnica między tymi kosztami a kwotami otrzymanymi w zamian za oferowane usługi może sugerować, że wkłady te należy raczej uznać za opłatę niż za wynagrodzenie za świadczenie; jest tak tym bardziej, gdy świadczenie wzajemne uiszczane przez usługobiorców nie istnieje; 
• odzyskiwane przez gminę kwoty (od mieszkańców oraz ze środków publicznych) są co do zasady niższe niż wydatki ponoszone przez nią na realizację wskazanych programów - gmina ponosi jedynie ryzyko strat, nie mając perspektywy zysku (taki stan nie odpowiada podejściu, jakie przyjąłby instalator systemów OZE, który przy ustalaniu swoich cen starałby się zawrzeć w nich swoje koszty i osiągnąć marżę zysku); 
• sposób finansowania realizowanych działań może stawiać przepływy pieniężne gmin w sytuacji strukturalnie deficytowej oraz stwarzać nietypowy dla podatników stopień niepewności - kwestia refundacji poniesionych wydatków ze środków publicznych pozostaje faktycznie otwarta do czasu podjęcia przez podmiot finansujący decyzji, co z reguły następuje po dokonaniu tych działań.

Wszystkie wymienione okoliczności powodują, że nie można działań prowadzonych przez gminy uznać za porównywalne z działalnością wykonywaną przez przedsiębiorców, która z założenia opiera się na dążeniu do osiągania dochodu.

W wydanej interpretacji czytamy:

Mając powyższe na względzie, badając, czy dana czynność wykonywana przez jednostkę samorządu terytorialnego w zakresie dostawy i instalacji systemów OZE czy też usuwania wyrobów i odpadów zawierających azbest stanowi działalność gospodarczą, należy brać pod uwagę wskazane w orzecznictwie TSUE przesłanki i ich występowanie w konkretnej sprawie. W szczególności należy zbadać, czy czynność ma charakter stały, czy jest wykonywana w zamian za wynagrodzenie (oraz w jakim stopniu ponoszona odpłatność stanowi rzeczywistą wartość otrzymywanych świadczeń), czy wiąże się z zatrudnieniem podwykonawców czy też jest wykonywana przez pracowników jednostki samorządu terytorialnego, jak również czy warunki realizacji danego świadczenia odbiegają od warunków, na jakich realizowane byłoby ono przez podmioty gospodarcze.

Oceny takiej należy dokonać przy uwzględnieniu wszystkich występujących w danej sprawie okoliczności.

Czy gmina musi skorygować rozliczenie VAT

MF potwierdził, że w przypadku gdy gmina uzna wykonywane przez siebie czynności za niepodlegające VAT może dokonać korekty dotychczasowego rozliczenia, ale nie musi. Decyzja zależy od gminy.

MF przypomniał, że jednostka samorządu terytorialnego dokonując korekty podatku należnego jest jednocześnie zobowiązana do stosownego skorygowania podatku naliczonego uprzednio odliczonego od podatku należnego, zawartego we wszystkich wydatkach związanych z realizacją tych programów. 

Korekta podatku naliczonego powinna dotyczyć zarówno wydatków bezpośrednio związanych z tymi czynnościami (np. zakup od podmiotu zewnętrznego instalacji OZE czy usług usuwania azbestu), jak też wydatków związanych z nimi pośrednio (np. związanymi z kosztami obsługi tych programów) - w całości lub w części, w jakiej dotyczyły realizacji przedmiotowych czynności.

Dokonanie korekt podatku należnego oraz podatku naliczonego w związku z uznaniem czynności w zakresie dostawy i instalacji systemów OZE albo usuwania wyrobów i odpadów zawierających azbest powoduje również konieczność weryfikacji tzw. prewspółczynnika, na podstawie którego, zgodnie z art. 86 ust. 2a ustawy o VAT, obliczany jest podatek naliczony związany z działalnością gospodarczą w przypadku, gdy podatnik nabywa towary i usługi wykorzystywane zarówno do celów wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza.

Korekty podatku naliczonego mogą mieć również wpływ na ewentualną konieczność korygowania przez jednostki samorządu terytorialnego rozliczeń z instytucjami finansującymi instalację systemów OZE oraz usuwanie wyrobów i odpadów zawierających azbest ze stosownych programów.

Od kiedy gminy muszą stosować nowy sposób rozliczeń inwestycji 

Gminy, które do tej pory naliczają VAT od wykonywanych czynności, jednocześnie odliczając podatek otrzymały czas na zmianę rozliczeń. W piśmie MF czytamy:

Realizacja przedmiotowych czynności w ramach wskazanych programów ze swej natury może być procesem długotrwałym, zaś niektóre umowy na dostawę i instalację systemów OZE oraz usuwanie wyrobów i odpadów zawierających azbest mogą być obecnie na różnym etapie realizacji.

Może to utrudniać szybką zmianę sposobu dokonywanych dotąd rozliczeń podatku VAT w odniesieniu do wskazanych czynności. Tym samym jednostkom samorządu terytorialnego należy zapewnić niezbędny czas w celu dostosowania rozliczeń VAT zgodnie z niniejszą interpretacją. W związku z tym jednostki samorządu terytorialnego powinny dostosować rozliczenia VAT w odniesieniu do wskazanych czynności w okresie 3 miesięcy od końca miesiąca w którym opublikowano niniejszą interpretację.

W przypadku stosowania przez jednostki samorządu terytorialnego za ww. trzymiesięczny okres opodatkowania VAT przedmiotowych czynności - finansowanych ze środków publicznych, jak i z wpłat pochodzących od właścicieli nieruchomości - z jednoczesnym odpowiednim skorzystaniem z prawa do odliczenia podatku naliczonego, taki sposób rozliczenia VAT nie powinien być kwestionowany.

Oznacza to, że gminy mają czas do końca sierpnia 2024 r. na zmianę rozliczeń. Od 1 września, gdy uznają że wykonywane przez nie czynności nie podlegają VAT nie mogą naliczać podatku i jednocześnie odliczać podatku od wydatków związanych z tymi inwestycjami.

Źródło:

Interpretacja ogólna Ministra Finansów z 2 maja 2024 r. w sprawie opodatkowania VAT czynności wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego polegających na instalacji systemów odnawialnych źródeł energii oraz usuwaniu azbestu. (sygn. PT1.8101.1.2023) - opublikowana na stronie eureka.gov.pl 

oprac. Joanna Dmowska