Opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych - rozliczenie podatkowe z uwzględnieniem stanowiska MF z 28 marca 2024 r.

Od 1 stycznia 2024 r. część sprzedawców ma obowiązek pobierać opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. W opracowaniu omawiamy ten obowiązek oraz podatkowe skutki pobierania takich opłat wraz z ich ewidencją księgową. W opracowaniu uwzględniono stanowisko MF z 28 marca 2024 r. W pierwszej wersji raportu Mk redakcja i autor przedstawiali inne stanowisko w przedmiocie przychodów i kosztów podatkowych.

1. Obowiązek poboru opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych

Na podstawie art. 3b ust. 1 ustawy z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (dalej jako ustawa) od 1 stycznia 2024 r. przedsiębiorcy prowadzący jednostki handlu detalicznego, hurtowego oraz jednostki gastronomiczne, w których są oferowane określone przepisami produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (zob. tabelę), będące opakowaniami lub napoje lub żywność pakowane przez tego przedsiębiorcę w te produkty, obowiązani są do pobierania opłaty od użytkownika końcowego nabywającego te produkty lub napoje lub żywność w tych produktach. Obowiązek ten obciąża również przedsiębiorców pakujących i oferujących - za pomocą urządzenia vendingowego, w tym umieszczonego także w miejscach innych niż jednostki handlu detalicznego, jednostki handlu hurtowego lub jednostki gastronomiczne - napoje lub żywność w produktach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (zob. art. 3b ust. 2 ustawy). 

Wysokość opłaty określona została przepisami rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z 7 grudnia 2023 r. w sprawie stawek opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będących opakowaniami (Dz.U. z 2023 r. poz. 2679). Wynosi ona:

1. 0,20 zł - w przypadku kubków na napoje, w tym ich pokrywek i wieczek, 
2. 0,25 zł - w przypadku pojemników na żywność.

Pobieranie opłat. Pobrane opłaty, o których mowa, obowiązani przedsiębiorcy wnoszą na odrębny rachunek bankowy prowadzony przez marszałka województwa właściwego ze względu na miejsce jej pobrania, w terminie do 15 marca roku następującego po roku kalendarzowym, w którym została pobrana (zob. art. 3d ustawy). 

W przypadku gdy obowiązani do tego przedsiębiorcy nie wnieśli opłaty albo wnieśli niższą od należnej, marszałek województwa określa, w drodze decyzji, wysokość zaległości z tytułu tej opłaty, stosując stawkę opłaty z roku kalendarzowego, w którym dany przedsiębiorca był obowiązany do pobrania opłaty (zob. art. 3e ust. 1 ustawy). 

W przypadku niewykonania tej decyzji marszałek województwa ustala, w drodze decyzji, dodatkową opłatę w wysokości odpowiadającej 50% kwoty niewniesionej opłaty (zob. art. 3e ust. 2 ustawy). Terminy uiszczenia zaległości z tytułu opłaty oraz uiszczenia dodatkowej opłaty wynoszą 14 dni od dnia, w którym decyzje ustalające ich wysokość stały się ostateczne (zob. art. 3e ust. 3 ustawy).

Prowadzenie ewidencji. Obowiązani do pobierania przedmiotowej opłaty przedsiębiorcy mają również obowiązek prowadzenia ewidencji liczby nabytych i wydanych użytkownikom końcowym podlegających opłacie produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych w danym roku kalendarzowym. Ewidencję można prowadzić w postaci papierowej albo elektronicznej (zob. art. 3h ust. 1 ustawy). Przedsiębiorcy prowadzący więcej niż jedną jednostkę handlu detalicznego, jednostkę handlu hurtowego lub jednostkę gastronomiczną mają obowiązek prowadzić tę ewidencję oddzielnie dla poszczególnych jednostek (zob. art. 3h ust. 2 ustawy). Informacje zawarte w przedmiotowych ewidencjach przedsiębiorcy obowiązani są przechowywać przez pięć lat, licząc od końca roku kalendarzowego, którego informacje dotyczą (zob. art. 3h ust. 4 ustawy).

Składanie rocznych sprawozdań. Ponadto obowiązani do pobierania przedmiotowej opłaty przedsiębiorcy obowiązani są składać roczne sprawozdania zawierające informacje, o których mowa w art. 73 ust. 2 pkt 3a ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach, na zasadach i w trybie określonym w ustawie o odpadach (zob. art. 3h ust. 3 ustawy). Sprawozdania takie obejmują między innymi dane o liczbie nabytych i wydanych przez tych przedsiębiorców użytkownikom końcowym (odpłatnie lub nieodpłatnie) podlegających opłacie produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych.

2. Opłata za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych a VAT

Podstawą opodatkowania podatkiem VAT jest co do zasady wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej (zob. art. 29a ust. 1 ustawy o VAT). Jak przy tym stanowi art. 29a ust. 6 pkt 1 ustawy o VAT, podstawa opodatkowania obejmuje podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku VAT.

Opłaty te stanowią zatem element podstawy opodatkowania z tytułu dokonywania dostaw towarów lub świadczenia usług, których dotyczą, a więc powinny być wkalkulowywane w ich cenę i opodatkowywane VAT według właściwej dla nich stawki. 

Prowadzi to do wniosku, że opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych nie powinny być wykazywane jako odrębna pozycja na fakturach i paragonach, lecz w treści tych dokumentów powinny być wkalkulowywane w cenę produktów, których dotyczą. W przypadku produktów sprzedawanych w podlegających tej opłacie opakowaniach oraz bez takich opakowań oznacza to co do zasady konieczność stosowania na fakturach i paragonach dwóch cen - zawierających opłatę oraz niezawierających opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. 

 Należy przyjąć, że nie ma przeszkód, aby podatnicy brali "na siebie" koszt opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (czyli odpowiednio obniżali cenę produktów sprzedawanych w opakowaniach). W ten sposób mogą uniknąć konieczności stosowania dwóch cen na paragonach i fakturach.

3. Odpowiedzi MF na pytania podatników w sprawie VAT od opłat od plastiku

Czy opłata podlega VAT i czy należy ją wliczyć do podstawy opodatkowania w VAT?

MF Tak, opłata jest objęta VAT. Opłata stanowi element wynagrodzenia za dostarczony towar (opakowanie, napój lub żywność), zatem zwiększa podstawę opodatkowania VAT z tytułu dokonanej dostawy. Od kwoty podstawy opodatkowania podatnik powinien wyliczyć należny VAT.

Jaką stawkę VAT należy zastosować?

MF Stawka VAT zależy od tego, czy opakowanie jest sprzedawane razem z produktem (napojem lub posiłkiem), czy jako oddzielny produkt:

• w przypadku dostawy produktu (napoju lub posiłku) w opakowaniu pobraną opłatę należy opodatkować stawką odpowiadającą temu produktowi, tj. stawką przewidzianą dla sprzedawanego towaru (napoju lub posiłku),

• w przypadku odrębnej dostawy opakowania, tj. niezależnie od nabycia posiłku lub napoju, VAT pobierany jest według zasad (stawki) właściwych dla nabywanego opakowania (23%).

Uwaga: Za odrębną dostawę opakowania nie należy uznawać sytuacji, w której klient korzystający z usługi restauracyjnej zabiera część spożywanego posiłku w nabytym w tym celu jednorazowym opakowaniu. Dostawa tego opakowania stanowi jednolite z usługą restauracyjną świadczenie, ściśle związane ze świadczeniem głównym. W takim przypadku dostawa opakowania będzie opodatkowana według stawki właściwej dla świadczonej usługi.

Dla określenia skutków podatkowych sprzedaży opakowania należy każdorazowo dokonać analizy okoliczności związanych ze sprzedażą.

Jak należy obliczyć wysokość VAT za opakowanie?

MF Kwotę podatku w odniesieniu do dostarczanych towarów lub świadczonych usług objętych daną stawką podatku podatnik może obliczyć według następującego wzoru:

KP = (WB x SP)/(100+SP)
Pozycje we wzorze oznaczają:
KP - kwotę podatku,
WB - wartość dostarczonych towarów lub wykonanych usług objętych stawką podatku, uwzględniającą kwotę podatku (wartość sprzedaży brutto),
SP - stawkę podatku.

Przykładowo, jeżeli cena pobierana za opakowanie łącznie z uwzględnieniem opłaty wynosi 1 zł (wartość brutto), to - zakładając, że właściwą stawką podatku dla sprzedawanego towaru będzie stawka 23% - wartość kwoty VAT wyniesie 0,19 zł.

Uwaga: Kwotę VAT można ustalić również posługując się wartością netto towaru. W takich przypadkach mnożymy wartość netto towaru przez odpowiednią stawkę VAT.

Czy opłata musi być oddzielnie wyszczególniona na paragonie?

MF W przypadku dostawy towaru w opakowaniu (czyli kubku lub pojemniku na posiłek) pobraną opłatę należy wykazać na paragonie ze stawką odpowiadającą temu towarowi, tj. stawką przewidzianą dla sprzedawanego napoju lub posiłku. Pobrana opłata powinna być zaewidencjonowana na kasie rejestrującej wraz z ceną np. napoju lub posiłku. W przypadku dostawy samego opakowania opłatę należy wykazać na paragonie ze stawką odpowiadającą temu opakowaniu, tj. 23%. Nie trzeba wyodrębniać samej kwoty opłaty na paragonie.

Uwaga: Analogicznie należy postępować w przypadku wystawiania faktury.

W jakiej kwocie należy obliczać VAT w przypadku opakowań sprzedawanych samodzielnie, tj. bez zawartości?

MF Taka sprzedaż podlega opodatkowaniu VAT według stawki właściwej dla opakowania (23%).

4. Opłata za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych a podatek dochodowy

Wprowadzeniu przepisów określających obowiązek pobierania opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych nie towarzyszyło dodanie szczególnych przepisów do ustaw o podatku dochodowym. 

Zdaniem MF 

Pobrana opłata nie stanowi dla przedsiębiorcy przychodu ani kosztu uzyskania przychodów. Pobrana opłata jest przez przedsiębiorcę wnoszona na odrębny rachunek bankowy, prowadzony przez marszałka województwa właściwego ze względu na miejsce jej pobrania, w terminie do dnia 15. marca roku, następującego po roku kalendarzowym, w którym została pobrana. Przepisy ustawy PIT i ustawy CIT nie zawierają szczególnych regulacji, które dla celów podatku dochodowego uzasadniałyby traktowanie pobranej i odprowadzonej opłaty jako przychodu i kosztu uzyskania przychodów.

- zob. komunikat MF z 28 marca 2024 r. opubl. na www.mf.gov.pl 

Stanowisko to prowadzi do zmiany praktyki przyjmowanej przez większość podatników oraz doradców podatkowych, którzy opłatę tę uznawali za element przychodu podatnika (w momencie pobrania) analogicznie do zasad stosowanych przy rozliczaniu opłat recyklingowych. Analogicznie do opłaty recyklingowej, opłaty te miały się stawać kosztem podatkowym w momencie wpłaty na rachunek marszałka województwa. Niestety MF nie przyjął tej analogii, co potwierdza zacytowane stanowisko i odpowiedź MF na pytanie skierowane przez redakcję Mk, w której czytamy:

MF 

na gruncie podatku PIT oraz podatku CIT, przedmiotowa opłata nie stanowi dla przedsiębiorcy przychodu ani kosztu uzyskania przychodów. Przepisy o podatku PIT oraz odpowiednie przepisy w CIT nie zawierają bowiem szczególnych regulacji, które uzasadniałyby rozpatrywanie pobranej opłaty w kategoriach przychodu, a następnie odprowadzonej na odrębny rachunek bankowy prowadzony przez marszałka województwa, w kategoriach kosztów uzyskania przychodu. Takie szczególne regulacje przepisy o podatkach dochodowych zawierają, np. w odniesieniu do opłaty recyklingowej, o której mowa w art. 40c ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, odpowiednio art. 14 ust. 2 pkt 18 i art. 22 ust. 1aa ustawy o PIT oraz art. 12 ust. 1 pkt 11 i art. 15 ust. 1aa ustawy o CIT.

W przypadku sprzedaży ewidencjonowanej przy zastosowaniu kasy rejestrującej, dla celów podatku dochodowego przedsiębiorcy powinni zatem wyodrębniać pobraną opłatę. Przy czym przepisy dot. podatku nie precyzują sposobu, w jaki przedsiębiorcy powinni dokonać takiego wyodrębnienia.

Oznacza to, że zdaniem MF podatnik ewidencjonujący sprzedaż na kasie rejestrującej powinien korygować przychody o kwoty pobranych opłat. Brak jest przy tym wskazówek w jaki sposób podatnik ma to zrobić.

W jaki sposób podatnik ma dokonywać takiego wyodrębnienia? MF nie udziela odpowiedzi na to pytanie. Może to oznaczać konieczność prowadzenia dodatkowej ewidencji - przy każdej kasie rejestrującej- na zasadach analogicznych do prowadzonych ewidencji reklamacji i zwrotów. Na podstawie tej ewidencji będzie można skorygować (zmniejszyć) wielkość przychodu zaewidencjonowanego w kasie o opłaty wykazane w ewidencji.

Należy przyjąć, że stanowisko MF wyłączające możliwość rozliczania opłat od plastiku w kosztach podatkowych odnosi się również do dodatkowych opłat, o których mowa w art. 3e ust. 2 ustawy. Zatem również te "dodatkowe opłaty" nie będą kosztem podatnika.

5. Opłata za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych a ewidencja w księgach rachunkowych

Fakt, że na gruncie podatku PIT oraz podatku CIT, opłata za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych nie stanowi dla przedsiębiorcy przychodu ani kosztu uzyskania przychodów wskazuje, że jednostka w księgach rachunkowych również może być niejako jedynie pośrednikiem między klientem (opłatą przez niego uiszczoną) a marszałkiem województwa (na rzecz którego opłata wpływa) tj. z pominięciem konta kosztów 40-3 "Podatki i opłaty".

Przykład

Podatnik sprzedał opodatkowany podatkiem VAT według stawki 23% napój w plastikowym kubku za kwotę 13,99 zł brutto, a więc za kwotę 11,37 zł netto + 2,62 zł VAT. Kwota ta zawierała pobraną przez podatnika opłatę za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych w kwocie 20 groszy. Przychodem podatnika jest kwota netto, tj. 11,17 zł (11,37 zł - 0,20 zł). Koszt własny plastikowego kubka wynosił 0,05 gr.

Ewidencja w księgach rachunkowych

1. Przychód z tytułu sprzedaży napoju w plastikowym kubku

Wn konto 10 "Kasa" (lub jeśli była sprzedaż uregulowana kartą płatniczą: konto 13-9 "Środki płatnicze w drodze" lub konto 24 "Pozostałe rozrachunki") 13,99 zł

Ma konto 73-0 "Przychody ze sprzedaży towarów" 11,17 zł

Ma konto 22-2 "VAT należny i jego rozliczenie" 2,62 zł

Ma konto 22-9 "Pozostałe rozrachunki publicznoprawne" w analityce "Opłata za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych" 0,20 zł

2. WZ - rozchód sprzedanego kubka

Wn konto 73-1 "Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)" 0,05 zł

Ma konto 33 "Towary" w analityce "Plastikowe kubki" 0,05 zł

3. WB - wpłata w następnym roku obrotowym opłaty na właściwy rachunek bankowy prowadzony przez marszałka województwa (w łącznej kwocie pobranej przez cały rok opłaty - dla celów przykładu wskazano opłatę jedynie za jeden kubek:

Wn konto 22-9 "Pozostałe rozrachunki publicznoprawne" w analityce "Opłata za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych" 0,20 zł

Ma konto 13-1 "Bieżący rachunek bankowy" 0,20 zł

 Alternatywne opłatę można księgować w księgach rachunkowych na kosztach i przychodach mając jednak na uwadze interpretację MF o tym, że opłata ta nie stanowi ani kosztu ani przychodu podatkowego. W tym przypadku należy w ewidencji księgowej zastosować odpowiednią analitykę to uwzględniającą tj:

1. Przychód z tytułu sprzedaży napoju w plastikowym kubku

Wn konto 10 "Kasa" (lub jeśli była sprzedaż uregulowana kartą płatniczą: konto 13-9 "Środki płatnicze w drodze" lub konto 24 "Pozostałe rozrachunki") 13,99 zł

Ma konto 73-0 "Przychody ze sprzedaży towarów" ( z czego w analityce 11,17 stanowi przychód podatkowy zaś 0,20 nie jest przychodem podatkowym) 11,37 zł

Ma konto 22-2 "VAT należny i jego rozliczenie" 2,62 zł

2. PK - odniesienie w koszty opłaty za kubek

Wn konto 40-3 "Podatki i opłaty" (w analityce koszty nie będące kosztami uzyskania przychodów) 0,20 zł

Ma konto 22-9 "Pozostałe rozrachunki publicznoprawne" w analityce "Opłata za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych" 0,20 zł

3. WZ - rozchód sprzedanego kubka

Wn konto 73-1 "Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)" 0,05 zł

Ma konto 33 "Towary" w analityce "Plastikowe kubki" 0,05 zł

4. WB - wpłata w następnym roku obrotowym opłaty na właściwy rachunek bankowy prowadzony przez marszałka województwa (w łącznej kwocie pobranej przez cały rok opłaty - dla celów przykładu wskazano opłatę jedynie za jeden kubek:

Wn konto 22-9 "Pozostałe rozrachunki publicznoprawne" w analityce "Opłata za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych" 0,20 zł

Ma konto 13-1 "Bieżący rachunek bankowy" 0,20 zł

W omawianej ustawie przewidziana jest również opłata dodatkowa w wysokości odpowiadającej 50% kwoty niewniesionej opłaty (zob. pkt 1 niniejszego opracowania). Ponieważ opłata ta ma charakter dodatkowy, jej ewentualne nałożenie na przedsiębiorstwo będzie ewidencjonowane w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych (zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. g uor). Gdyby natomiast zostały nałożone odsetki za opóźnienie w zapłacie, to obciążą one koszty finansowe (zgodnie z art. 42 ust. 3 uor)). W księgach rachunkowych będzie to zatem zaewidencjonowane następująco:

• decyzja marszałka województwa dotycząca naliczenia opłaty dodatkowej:

Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne"

Ma konto 22-9 "Pozostałe rozrachunki publicznoprawne"

• koszty naliczonych odsetek za opóźnienie w zapłacie:

Wn konto 75-1 "Koszty finansowe"

Ma konto 22-9 "Pozostałe rozrachunki publicznoprawne".

Podsumowanie

1. Obowiązek poboru tzw. podatku od plastiku obciąża jednostki handlu detalicznego, hurtowego oraz jednostki gastronomiczne, który sprzedają napoje lub żywność w plastikowych opakowaniach tzw. użytkownikom końcowym.
2. Podmioty obciążone podatkiem od plastiku mają obowiązek prowadzenia ewidencji zakupionych i wydanych klientom opakowań, składania sprawozdań, poboru i wpłacania tej opłaty.
3. Opłatę należy doliczyć do podstawy opodatkowania VAT i opodatkować stawką VAT właściwą dla sprzedawanego produktu.
4. Opłata od opakowań plastikowych nie jest przychodem przedsiębiorcy ją pobierającego. 
5. Opłata od opakowań plastikowych oraz opłata dodatkowa nie są kosztem podatkowym przedsiębiorcy. 

Tomasz Krywan

doradca podatkowy, właściciel kancelarii doradztwa podatkowego

Paweł Muż

ekonomista, redaktor "MONITORA księgowego"

[1] https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00278

[2]Można się również spotkać z orzeczeniami sądów administracyjnych, z których wynika, że jednak opłaty recyklingowe nie stanowią elementu podstawy opodatkowania podatkiem VAT, a w konsekwencji nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem (zob. przykładowo wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 10 października 2022 r., sygn. III SA/Wa 620/22 - orzeczenie nieprawomocne)

[3] https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00278