Przepisy prawa pracy nakładają na pracodawcę obowiązek ochrony zdrowia i życia pracowników poprzez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Obowiązek ten polega na utrzymywaniu obiektów budowlanych i znajdujących się w nich pomieszczeń pracy w stanie zapewniającym bezpieczne środowisko pracy. 

W razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników pracodawca jest zobowiązany:

• wstrzymać prace i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne,
• do czasu usunięcia zagrożenia nie wydawać polecenia wznowienia pracy.

Ponadto w razie gdy warunki pracy stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy. Natomiast jeżeli powstrzymanie się od pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym fakcie przełożonego (art. 210 § 2 Kodeksu pracy). 

Zatem powinni Państwo skierować pracowników do pracy w innym miejscu lub rozważyć pracę zdalną, jeśli w dotychczasowym budynku występuje zagrożenie dla ich zdrowia.

Rodzaje czynników występujących w środowisku pracy. Czynniki tworzące środowisko pracy pod względem oddziaływania na organizm ludzki dzielimy na:

• szkodliwe - mogą prowadzić lub prowadzą do schorzenia (choroby zawodowej),
• uciążliwe - mogą być przyczyną złego samopoczucia lub nadmiernego zmęczenia, jednak nie doprowadzają do trwałego pogorszenia stanu zdrowia,
• niebezpieczne - prowadzą do powstawania urazów (wypadków przy pracy).

Tabela. Rodzaje czynników szkodliwych w środowisku pracy 

Według przedstawionej klasyfikacji grzyby zaliczamy do biologicznych czynników szkodliwych w środowisku pracy. Mogą one być przyczyną zakażeń, alergii lub zatruć. 

Należy pamiętać, że obowiązek utrzymania przez pracodawcę pomieszczeń pracy w czystości i porządku, zapewnienia ich okresowych remontów i konserwacji oraz zabezpieczenia przed czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami wynika z ogólnych przepisów bhp. Natomiast w przypadku pracodawcy będącego jednocześnie właścicielem obiektu, w którym wykonywana jest praca, utrzymanie i użytkowanie budynku zgodnie z wymogami bhp wynika z przepisów techniczno-budowlanych. 

Stosowanie środków zapobiegawczych. Aby zastosować odpowiednie środki zapobiegawcze, pracodawca powinien dokonać oceny ryzyka zawodowego, na jakie może być narażony pracownik. Należy przy tym uwzględnić w szczególności klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych, rodzaj, stopień i czas trwania narażenia na ww. czynnik, informację na temat potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego szkodliwego czynnika biologicznego oraz choroby, która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy. Ponadto należy też pamiętać o wskazówkach organów inspekcji sanitarnej, Państwowej Inspekcji Pracy oraz jednostek służby medycyny pracy.

Pomimo zastosowania środków zapobiegawczych pracodawca ma obowiązek m.in.:

• unikania stosowania szkodliwego czynnika biologicznego, jeżeli pozwala na to rodzaj prowadzonej działalności,
• prowadzenia rejestru prac narażających pracowników na działanie szkodliwego czynnika biologicznego i rejestru pracowników zagrożonych jego działaniem,
• ograniczenia liczby pracowników narażonych lub potencjalnie narażonych na działanie czynnika biologicznego,
• organizowania pracy w sposób pozwalający na uniknięcie lub zminimalizowanie uwalniania się szkodliwego czynnika w miejscu pracy,
• zapewniania pracownikom środków ochrony zbiorowej lub jeżeli jest to konieczne - środków ochrony indywidualnej,
• zapewniania środków hermetyczności w laboratoriach w celu zapobiegania i redukcji przypadkowego przeniesienia lub uwolnienia czynnika,
• stosowania znaku ostrzegającego przed zagrożeniem biologicznym,
• przeprowadzenia badań na obecność szkodliwego czynnika biologicznego tam, gdzie jest to konieczne i technicznie wykonalne (np. ekspertyza mykologiczna, która nie jest badaniem ani pomiarem czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy w rozumieniu przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy),
• stosowania procedur bezpiecznego postępowania ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi,
• zapewniania pracownikom systematycznego szkolenia,
• poinformowania pracownika o badaniach lekarskich, z których pracownik może skorzystać po ustaniu zagrożenia,
• zapewnienia pracownikom bezpiecznych warunków spożywania posiłków i napojów w wydzielonych pomieszczeniach,
• zapewniania właściwych urządzeń higieniczno-sanitarnych i środków higieny osobistej, a jeżeli jest to konieczne - również środków odkażania skóry lub błon śluzowych,
• zapewnienia odpowiednich warunków odkażania, czyszczenia czy niszczenia odzieży, środków ochrony indywidualnej i wyposażenia, które uległy skażeniu.

Ponadto w przypadku rozpoznania u pracownika choroby, która może być skutkiem narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego, lub gdy nastąpił zgon pracownika wywołany działaniem ww. czynnika, do obowiązków pracodawcy należy:

• poinformowanie właściwego inspektora sanitarnego o zaistniałym przypadku zachorowania,
• zapewnienie pozostałym pracownikom narażonym na działanie przedmiotowego czynnika możliwości przeprowadzenia badań lekarskich,
• przeprowadzenie ponownej oceny ryzyka zawodowego,
• eliminacja pozostałego zagrożenia.

Pracodawca nie ma obowiązku wykonywania pomiarów czynników biologicznych występujących w środowisku pracy. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy taka konieczność dotyczy jedynie czynników szkodliwych, do których zaliczamy czynniki fizyczne oraz chemiczne. Obowiązkiem pracodawcy jest natomiast uwzględnienie występowania szkodliwych czynników biologicznych w ocenie ryzyka zawodowego.

Ewelina Różyńska 

specjalista w zakresie bhp