10/2023 [dodatek: Dodatek specjalny], data dodania: 26.09.2023 Zwolnienia od pracy - osoby uprawnione, wymiar i zasady wynagradzania
| Tytuł do zwolnienia | Osoby uprawnione | Wymiar zwolnienia | Zasady wynagradzania |
| 1 | 2 | 3 | 4 |
| Wezwanie przez organ właściwy w zakresie powszechnego obowiązku obrony | Osoby, które obejmuje obowiązek obrony RP | Czas niezbędny do załatwienia sprawy będącej przedmiotem wezwania | Pracodawca wydaje zaświadczenie o utraconym zarobku za czas zwolnienia w celu uzyskania rekompensaty pieniężnej z tego tytułu od organu, który wezwał pracownika |
| Wezwanie przez instytucję państwową | Osoby wezwane przez instytucję państwową (organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sąd, prokuraturę, policję) | Czas niezbędny do stawienia się na wezwanie organu państwowego | jw. |
| Wykonywanie czynności biegłego | Pracownik wykonujący czynności biegłego w postępowaniu administracyjnym, karnym przygotowawczym, sądowym | Maksymalnie 6 dni w danym roku kalendarzowym | jw. |
| Udział w posiedzeniach komisji pojednawczej | Pracownik będący członkiem komisji pojednawczej lub stroną albo świadkiem w postępowaniu pojednawczym | Na czas wzięcia udziału w posiedzeniu komisji pojednawczej | Pracodawca wypłaca wynagrodzenie pracownikowi będącemu stroną lub świadkiem w postępowaniu pojednawczym. Jest ono obliczane jak wynagrodzenie za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy |
| Badania lekarskie | Pracownicy przeprowadzający obowiązkowe badania lekarskie i szczepienia ochronne przewidziane przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, gruźlicy oraz chorób wenerycznych | Na czas niezbędny do przeprowadzenia obowiązkowych badań lekarskich i szczepień ochronnych | Pracodawca wypłaca wynagrodzenie pracownikowi. Jest ono obliczane jak wynagrodzenie za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy |
| Postępowanie przed NIK | Pracownik wezwany w charakterze świadka w postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez NIK oraz pracownicy powołani do udziału w tym postępowaniu w charakterze specjalisty | Na czas udziału w postępowaniu kontrolnym NIK | Pracodawca wydaje zaświadczenie o utraconym zarobku za czas zwolnienia w celu uzyskania rekompensaty pieniężnej z tego tytułu od organu, który wezwał pracownika |
| Działalność w ochotniczej straży pożarnej | Członkowie OSP | Na czas niezbędny do uczestniczenia w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu, oprócz tego maksymalnie 6 dni w roku kalendarzowym na szkolenie pożarnicze | jw. |
| Działalność w Górskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym | Ratownicy GOPR | Na czas niezbędny do uczestniczenia w akcji ratowniczej i do wypoczynku koniecznego po jej zakończeniu | Pracodawca wypłaca wynagrodzenie pracownikowi. Jest ono obliczane jak wynagrodzenie za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy |
| Członkostwo w Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych | Członkowie doraźni PKBWK, wpisani na listę ministra właściwego ds. transportu | Na czas wyznaczenia przez przewodniczącego PKBWK do udziału w postępowaniu | Od pracodawcy nie przysługuje wynagrodzenie, jest ono finansowane z budżetu państwa |
| Członkostwo w ochotniczej drużynie ratowniczej | Członkowie ochotniczej drużyny ratowniczej działającej w brzegowej stacji ratowniczej Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa "Służba SAR" | Na czas niezbędny do uczestniczenia w akcji ratowniczej i do wypoczynku koniecznego po jej zakończeniu oraz na czas udziału w szkoleniach organizowanych przez Morską Służbę Poszukiwania i Ratownictwa | Pracodawca wypłaca wynagrodzenie pracownikowi. Jest ono obliczane jak wynagrodzenie za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy |
| Świadczenia osobiste | Obywatele polscy, którzy ukończyli 16 lat, ale nie osiągnęli 60 roku życia | Na czas wykonania obowiązku świadczeń osobistych. Świadczenia osobiste w czasie pokoju nie mogą przekraczać: ● jednorazowo 12 godzin, ● 48 godzin w stosunku do kurierów oraz osób dostarczających i obsługujących przedmioty świadczeń rzeczowych. Nałożenie obowiązku świadczeń rzeczowych może nastąpić maksymalnie 3 razy w roku | Pracodawca wydaje zaświadczenie o utraconym zarobku za czas zwolnienia w celu uzyskania rekompensaty pieniężnej z tego tytułu od organu, który wezwał pracownika |
| Krwiodawstwo | Pracownik będący krwiodawcą | Na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi, na czas niezbędny do przeprowadzenia zleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań, jeśli nie mogą być one wykonane w czasie wolnym od pracy. Zwolnienie przysługuje w wymiarze 2 dni - w dniu, w którym pracownik oddał krew lub jej składniki, oraz w dniu następnym, a także na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi | Pracodawca wypłaca wynagrodzenie pracownikowi. Jest ono obliczane jak wynagrodzenie za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy |
| Prowadzenie zajęć dydaktyczno-naukowych | Pracownik przeprowadzający zajęcia dydaktyczne w szkole zawodowej, w szkole wyższej, w placówce naukowej albo w jednostce badawczo-rozwojowej oraz pracownik prowadzący szkolenia na kursie zawodowym | Maksymalnie 6 godzin w tygodniu lub 24 godziny w miesiącu | Pracownik uzyskuje wynagrodzenie za przeprowadzenie zajęć od organizatora tych zajęć zgodnie z zawartą między nimi umową |
| Członkostwo w radzie nadzorczej | Pracownik będący członkiem rady nadzorczej, działającej u zatrudniającego go pracodawcy | Na czas niezbędny do uczestniczenia w posiedzeniach rady nadzorczej | Pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie od pracodawcy, ale w drodze uchwały zgromadzenia wspólników członkowi rady można przyznać wynagrodzenie za udział w jej obradach |
| Zwolnienia okolicznościowe | ● Pracownik, który zawarł związek małżeński ● Pracownik, któremu urodziło się dziecko ● Pracownik, któremu zmarli: małżonek, dziecko, ojciec, matka, ojczym lub macocha | 2 dni | Pracodawca wypłaca wynagrodzenie pracownikowi. Jest ono obliczane jak wynagrodzenie za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy |
| ● Pracownik, którego dziecko zawiera związek małżeński ● Pracownik, któremu zmarli: siostra, brat, teściowa, teść, babka, dziadek, a także inna osoba pozostająca na jego utrzymaniu lub pod jego bezpośrednią opieką | 1 dzień | jw. | |
| Opieka na dziecko | Pracownik wychowujący dziecko w wieku do 14 lat | 2 dni lub 16 godzin | jw. |
| Poszukiwanie pracy | Pracownik, który otrzymał co najmniej 2-tygodniowe wypowiedzenie | ● 2 dni robocze - w okresie 2-tygodniowego i 1-miesięcznego wypowiedzenia ● 3 dni robocze - w okresie 3-miesięcznego wypowiedzenia, a także w razie jego skrócenia z 3 miesięcy do maksymalnie 1 miesiąca | jw. |
| Badania lekarskie pracownic w ciąży | Pracownica w ciąży przeprowadzająca w związku z ciążą zalecane przez lekarza badania lekarskie, jeżeli badania te nie mogą być przeprowadzane w godzinach wolnych od pracy | Na czas zlecanych badań | jw. |
| Zwolnienie z tytułu tzw. siły wyższej | Pracownik z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna jego natychmiastowa obecność | 2 dni lub 16 godzin | Pracodawca wypłaca wynagrodzenie w wysokości połowy stawki |
| Udział w komisji wyborczej | Pracownik, którzy bierze udział w pracach obwodowej komisji wyborczej | Na dzień głosowania oraz liczenia głosów, a także na dzień następujący po dniu, w którym zakończono liczenie głosów, oraz dodatkowo do 5 dni zwolnienia | Pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie od pracodawcy, ale ma prawo do zryczałtowanej diety z budżetu państwa Zdaniem części ekspertów pracownikowi przysługuje dodatkowo wynagrodzenie od pracodawcy za zwolnienie od pracy w dniu głosowania oraz liczenia głosów, a także za dzień następujący po tym dniu |
| Wyjście prywatne | Pracownik na pisemny wniosek, w celu załatwienia spraw osobistych | Na czas wyjścia prywatnego | Brak prawa do wynagrodzenia |
| Badania okresowe i kontrolne | Pracownicy, którzy otrzymali skierowanie na badania okresowe i kontrolne | Na czas przeprowadzanych badań | Pracodawca wypłaca wynagrodzenie pracownikowi. Jest ono obliczane jak wynagrodzenie za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy |
| Podnoszenie kwalifikacji zawodowych | Pracownik, który rozpoczął naukę z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą | Na czas niezbędny, aby punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania. Może to być zatem cały dzień lub jego część | jw. |
| Pełnienie funkcji związkowej | ● Zatrudnieni wskazani we wniosku przez zarząd zakładowej organizacji związkowej ● Pracownicy lub osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy, wykonujący doraźną czynność związkową wynikającą z pełnionej funkcji związkowej, jeżeli nie może być ona wykonana w czasie wolnym od pracy | ● Na czas trwania kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej ● Na czas wykonania doraźnej czynności związkowej | Od pracodawcy przysługuje wynagrodzenie ustalane według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Przy ustalaniu tego wynagrodzenia dodatkowe wynagrodzenie za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia, szczególnie uciążliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych uwzględnia się, jeżeli w okresie zwolnienia od pracy nie ustaje dotychczasowe narażenie pracownika na oddziaływanie takich warunków |
| Niepełnosprawność | ● Pracownik o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym ● Pracownik o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy | ● W wymiarze do 21 dni roboczych, nie częściej niż raz w roku ● Na czas potrzebny do przeprowadzania badań specjalistycznych, zabiegów lub uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego albo jego naprawy | Od pracodawcy przysługuje wynagrodzenie ustalane według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy |
| Obrona RP | ● Pracownik powołany do czynnej służby wojskowej, z wyłączeniem zawodowej służby wojskowej, oraz pełniący służbę w rezerwie ● Pracownik, który pełnił terytorialną służbę wojskową rotacyjnie, jednorazowo, nieprzerwanie przez okres co najmniej 30 dni | ● Na wniosek pracownika w wymiarze 2 dni ● Na wniosek pracownika w wymiarze 1 dnia | Od pracodawcy nie przysługuje wynagrodzenie, może zostać wypłacone jedynie dobrowolnie na koszt pracodawcy |
Podstawa prawna
PODSTAWA PRAWNA:
● art. 37, art. 1031, art. 1481, art. 151 § 21, art. 185, art. 188, art. 229 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465
● art. 154 § 4 i § 7 ustawy z 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy - j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 1277; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 497
● art. 9 ustawy z 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi - j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 318; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 650
● art. 20 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych - j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 100; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1429
● art. 31 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych - j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 854
● § 4-16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy - j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 1632
● art. 311 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny - j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 2305; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 641
Oprac. Marek Skałkowski
