Pracodawca od 21 lutego 2023 r. może w swoim zakładzie pracy wprowadzić kontrolę trzeźwości pracowników. Od dawna ma też możliwość prowadzenia szczególnego nadzoru nad terenem zakładu pracy lub terenem wokół zakładu pracy w postaci środków technicznych umożliwiających rejestrację obrazu.

Cel kontroli trzeźwości i monitoringu. Przepisy dotyczące monitoringu wizyjnego i weryfikacji trzeźwości pracowników są w Kodeksie pracy uregulowane osobno. Jednak w praktyce może dochodzić do sytuacji, że pracodawca wprowadził monitoring wizyjny na terenie zakładu pracy i kamery znajdują się także w pomieszczeniu, w którym odbywa się badanie trzeźwości pracowników. Pracodawca może mieć wątpliwość, czy przeprowadzanie takiej weryfikacji pracowników w pomieszczeniu monitorowanym nie koliduje z obowiązkiem przestrzegania godności oraz innych dóbr osobistych zatrudnionych i nie narusza zasad monitorowania pracowników.

Rozpatrując możliwość wykonywania badań trzeźwości w pomieszczeniu, w którym funkcjonuje monitoring wizyjny, należy uwzględnić cele zarówno kontroli trzeźwości, jak i monitoringu wizyjnego.

Tabela. Przesłanki wprowadzenia kontroli trzeźwości oraz monitoringu 

W odniesieniu do monitoringu (w tym wizyjnego) i kontroli trzeźwości okolicznością uzasadniającą ich wprowadzenie jest zapewnienie bezpieczeństwa pracowników (ochrony życia i zdrowia). 

W trakcie badania trzeźwości może dojść do sytuacji konfliktowych, stresujących i mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo zarówno osób przeprowadzających takie badanie, jak i samych badanych. Szczególnie gdy w zdarzeniu tym uczestniczy osoba nietrzeźwa. Zatem jeśli pracodawca ustalił w przepisach zakładowych, że monitoring wizyjny, a także kontrola trzeźwości zostały wprowadzone jako działanie niezbędne, zmierzające do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników, należy uznać, że monitoring może funkcjonować w pomieszczeniu, w którym odbywa się weryfikacja trzeźwości pracownika.

Przeprowadzanie badania trzeźwości w pomieszczeniach monitorowanych zapewnia także bezpieczeństwo pracownikom poddawanym badaniom trzeźwości. Świadomość, że miejsce to jest nagrywane, eliminuje ryzyko naruszenia nietykalności cielesnej czy przekroczenia granic zakresu kontroli.

Badanie trzeźwości powinno odbywać się z zachowaniem poszanowania dóbr osobistych, w tym godności pracownika, ale także pozostałych dóbr tego rodzaju, jak np. prawa do prywatności. Dobrą praktyką przy korzystaniu z monitoringu w miejscu pomiaru trzeźwości pracowników będzie stosowanie techniki uniemożliwiającej rozpoznanie wizerunku osoby badanej (tak jak ma to miejsce w sytuacji, gdy monitorowane są np. pomieszczenia sanitarne).

Upoważnienie do przetwarzania danych kontrolowanych pracowników. Przepisy regulujące problematykę stosowania monitoringu wizyjnego nie wskazują wprost, kto może przetwarzać dane zbierane w przypadku nagrań. Pracodawca sam może zdecydować, kogo wyznaczy do tej roli. Może być to osoba wybrana przez pracodawcę do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy czy specjalnie zatrudniony do tego celu pracownik, którego zadaniem będzie, odpowiednio, czuwanie nad bieżącą pracą monitoringu i nad właściwym przestrzeganiem okresów przechowywania obrazów zarejestrowanych przez monitoring. Może być to także ta sama osoba, która przeprowadza kontrole trzeźwości. Istotne jest jednak, aby pracownik ten posiadał upoważnienie do przetwarzania tego rodzaju danych osobowych, ponieważ należy pamiętać, że upoważnienie do przetwarzania danych z monitoringu wizyjnego nie jest tożsame z przetwarzaniem danych związanych z kontrolą trzeźwości. Zakres tych danych jest różny. Zatem osoba posiadająca uprawnienia i dostęp do danych monitoringu, jak i wyników trzeźwości powinna być upoważniona do przetwarzania danych w każdym z tych procesów. Można jednak przyjąć, że osoby obsługujące monitoring nie zawsze muszą mieć dodatkowe upoważnienia do danych przetwarzanych w procesie kontroli trzeźwości. Będzie tak wówczas, gdy nie będą one miały dostępu do wyników badań stanu trzeźwości.

Oznaczenie pomieszczeń objętych monitoringiem. Przepisy zobowiązują pracodawcę, aby w przypadku wprowadzenia monitoringu oznaczył pomieszczenia i teren monitorowany. Oznaczenie ma być wykonane w sposób widoczny i czytelny, za pomocą odpowiednich znaków lub ogłoszeń dźwiękowych (art. 22² § 9 Kodeksu pracy). Zatem pracodawca, chcąc monitorować pomieszczenie, w którym są wykonywane kontrole trzeźwości, powinien także odpowiednio oznakować to miejsce.

Sebastian Kryczka 

ekspert z zakresu prawa pracy, prawnik, były pracownik Państwowej Inspekcji Pracy, od ponad dwudziestu lat specjalizuje się w problematyce prawa pracy oraz zagadnieniach kontroli i nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy, autor wielu komentarzy, artykułów i porad z zakresu prawa pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony danych osobowych