Jak skorygować składki ZUS i podatek za zleceniobiorcę, którego umowa została uznana przez ZUS za sprzeczną z prawem

ZUS podczas kontroli zakwestionował zatrudnienie z początku 2023 r. i podleganie ubezpieczeniom z tego tytułu przez jednego z naszych zleceniobiorców. Zarówno ta osoba, jak i my nie odwoływaliśmy się od niekorzystnej decyzji w tej sprawie (nie zachowaliśmy terminu na odwołanie). Z tytułu zawartej umowy zleceniobiorca był zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Jak dokonać korekty składek ZUS i podatku w tej sytuacji? Nie będziemy domagali się od zleceniobiorcy zwrotu wypłaconego wynagrodzenia, ponieważ uważamy, że zrealizował umowę.

Powinni Państwo wyrejestrować zleceniobiorcę z ubezpieczeń z dniem jego zgłoszenia. Następnie należy skorygować dokumentację rozliczeniową ZUS RCA za miesiące, w których zleceniobiorca został wykazany, zerując podstawę wymiaru składek ZUS i ich wysokość, a także przeliczyć ZUS DRA za te miesiące. W PIT-11 za 2023 r. wystawionym na dane zleceniobiorcy wykażą Państwo przychód i pobraną zaliczkę na podatek, bez składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Szczegóły w uzasadnieniu.

Upoważnienie ZUS do kontroli zawartej umowy cywilnoprawnej. ZUS ma prawo wydawać decyzje dotyczące zgłaszania do ubezpieczeń społecznych. Konsekwencją nieprawidłowości w tym zakresie może być wyłączenie zleceniobiorcy z ubezpieczeń społecznych, jeżeli np. zawarcie umowy służy obejściu prawa. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 20 kwietnia 2021 r. (III AUa 493/19) uznał, że możliwość stwierdzenia sprzeczności z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zamiaru obejścia prawa odnosi się do umowy stanowiącej tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym, także umowy cywilnoprawnej, która wywołuje skutki pośrednie w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Taka umowa kształtuje bowiem stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Są to istotne skutki z punktu widzenia zarówno interesu ubezpieczonego, jak i interesu publicznego. Należy zatem uznać, że ocena ważności postanowień umownych na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych. 

Korekta dokumentacji zgłoszeniowej i rozliczeniowej ZUS. Skoro ZUS zakwestionował umowę zawartą ze zleceniobiorcą, uznając ją za sprzeczną z prawem, powinni Państwo wyrejestrować tę osobę z ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z dniem jej zgłoszenia do tych ubezpieczeń, z kodem wyrejestrowania 600 (inna przyczyna wyrejestrowania). Zapewne osoba, której dotyczyło postępowanie, została już wyrejestrowana z ubezpieczeń w ZUS z dniem wskazanym w umowie jako dzień zakończenia umowy. W takim przypadku powinni Państwo złożyć wyrejestrowanie w trybie korekty, podając jako datę wyrejestrowania datę zgłoszenia tej osoby do ubezpieczeń. Wyłączenie z ubezpieczeń ma również skutki w zakresie dokumentacji rozliczeniowej, którą także należy skorygować. Korekta dokumentacji rozliczeniowej (ZUS RCA) polega na:

Krok 1. wyzerowaniu zarówno podstawy wymiaru składek, jak i wysokości tych składek za tę osobę za każdy miesiąc, w którym zleceniobiorca otrzymał przychód,

Krok 2. przeliczeniu deklaracji rozliczeniowej (ZUS DRA) i ręcznym poprawieniu w tej deklaracji składek na FP i FS oraz FGŚP, jeżeli zostały one naliczone za zleceniobiorcę. 

Korekta spowoduje powstanie na koncie płatnika składek nadpłaty składek, o zwrot których płatnik może wystąpić do ZUS, pod warunkiem że nie ma zaległości.

Korekta podatku od wynagrodzenia. W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych w PIT-11 za 2023 r. należy wykazać przychód i pobrany od niego podatek. Zleceniobiorca nie zwróci wypłaconego wynagrodzenia, ponieważ nie będą Państwo tego od niego żądać, a więc musi się z niego rozliczyć w zeznaniu rocznym. Co do zasady przychodami są bowiem otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1 ustawy o pdof).

POWOŁANE ORZECZENIA SĄDÓW:

wyrok SA w Poznaniu z 20 kwietnia 2021 r. (III AUa 493/19)

Bożena Goliszewska-Chojdak

prawnik, ekonomista, specjalista i praktyk z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń, redaktor MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń