12/2023, data dodania: 16.11.2023 Czy po zmianie przepisów Kodeksu pracy można zawrzeć umowę o pracę od 1 stycznia 2024 r.
W wyniku nowelizacji work-life balance zmieniły się przepisy dotyczące nawiązywania stosunku pracy (art. 26 Kodeksu pracy). Aktualnie "stosunek pracy nawiązuje się w dniu określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy". W związku z tym mamy wątpliwości, jak przygotować umowę dla pracownika, który będzie u nas zatrudniony od 1 stycznia 2024 r. Faktycznie rozpocznie pracę 2 stycznia 2024 r., ale zależy mu, aby stosunek pracy nawiązał się 1 stycznia 2024 r. (chciałby mieć zachowaną ciągłość pracy). Jak więc powinniśmy sformułować umowę o pracę, aby stosunek pracy tej osoby zaczął się 1 stycznia 2024 r.?
Dzień rozpoczęcia pracy określony w umowie o pracę nie musi być dniem, w którym faktycznie pracownik rozpocznie świadczenie pracy. Może to być dowolny dzień wskazany przez strony umowy, jeśli ich intencją jest, aby w tym dniu nawiązał się stosunek pracy.
Jednym z koniecznych elementów umowy o pracę zawieranej przez przyszłego pracownika i pracodawcę jest wskazanie dnia rozpoczęcia pracy. Zgodnie z obecnymi przepisami stosunek pracy nawiązuje się w dniu określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy (art. 26 Kodeksu pracy).
Data rozpoczęcia pracy a data stawienia się do pracy. Powszechnie przyjmuje się, że data rozpoczęcia pracy wskazana przez strony umowy o pracę nie musi być datą, w której pracodawca oczekuje pojawienia się pracownika fizycznie w pracy.
Ważne
Data nawiązania stosunku pracy nie musi być taka sama jak data stawienia się do pracy.
Jako datę rozpoczęcia pracy można więc wskazać dzień, od którego strony decydują się zgodnie nawiązać stosunek pracy. Zatem data ta może być określona także jako dzień dla danego pracownika wolny od pracy. Może nim być:
-
dzień świąteczny - co do zasady dzień wolny od pracy dla wszystkich pracowników - np. 1 stycznia, 15 sierpnia albo 1 listopada,
-
niedziela - także co do zasady dzień wolny od pracy - np. 1 września 2024 r., 15 września 2024 r., 15 grudnia 2024 r.,
-
dzień wolny od pracy dla danego pracownika, np. 15 czerwca 2024 r. (sobota).
Uznaje się, że data rozpoczęcia pracy określona w umowie o pracę wyznacza termin nawiązania stosunku pracy, natomiast pracownik ma po raz pierwszy pojawić się na stanowisku pracy w dniu wynikającym z obowiązującego go rozkładu czasu pracy - w tzw. dniu stawienia się do pracy.
Przykład
Strony umowy o pracę określiły jako dzień rozpoczęcia pracy 1 stycznia 2024 r. U pracodawcy praca jest wykonywana, zgodnie z regulaminem pracy, od poniedziałku do piątku, o ile dzień występujący w tym okresie nie jest dniem świątecznym. Zatem określenie takiej daty rozpoczęcia pracy w umowie będzie skutkowało tym, że stosunek pracy nawiąże się 1 stycznia 2024 r., natomiast dniem stawienia się do pracy, w którym pracownik będzie miał obowiązek pojawić się fizycznie na swoim stanowisku pracy, będzie pierwszy dla niego dzień roboczy, tj. wtorek - 2 stycznia 2024 r., zgodnie z rozkładem czasu pracy zatrudnionego.
Oczywiście może zdarzyć się sytuacja, że pracodawca będzie potrzebował pracownika w pracy wcześniej niż w jego pierwszym dniu roboczym wynikającym z obowiązującego go rozkładu czasu pracy. Wówczas może wezwać tego nowo zatrudnionego już pracownika do pracy wcześniej, w ramach pracy nadliczbowej (tj. od dnia, w którym dochodzi do nawiązania stosunku pracy).
Przykład
Załóżmy, że strony umowy o pracę określiły jako dzień rozpoczęcia pracy 15 sierpnia 2024 r. U pracodawcy praca jest wykonywana, zgodnie z regulaminem pracy, przez cały tydzień, na podstawie przekazywanych pracownikom harmonogramów czasu pracy. Pracownik otrzymał harmonogram czasu pracy, z którego wynikało, że jego pierwszym dniem pracy ma być 17 sierpnia 2024 r. Jednak w związku z nagłą nieobecnością w pracy pracownika z III zmiany 15 sierpnia 2024 r., pracodawca już w tym dniu wezwał do pracy nowo zatrudnionego pracownika, a ten miał obowiązek się w niej stawić, zgodnie z poleceniem pracodawcy. Był on już bowiem od tego dnia pracownikiem, z wszystkimi tego konsekwencjami.
Wpływ zawarcia umowy o pracę 1 stycznia zamiast 2 stycznia na uprawnienia pracownicze. Data nawiązania stosunku pracy ma duże znaczenie dla pracownika, ponieważ od niej zależy nabycie przez niego uprawnień pracowniczych zależnych od tzw. stażu pracy, a w przyszłości także pewnych uprawnień emerytalnych. Od stażu pracy zależy m.in.:
-
nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego na początku kariery zawodowej - w pierwszym roku pracy pracownik nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego z upływem każdego miesiąca pracy,
-
długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony i czas nieokreślony,
-
wysokość odprawy pieniężnej przysługującej w razie rozwiązania umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika,
-
wysokość odprawy pośmiertnej.
Na podstawie przepisów szczególnych obowiązujących część pracodawców (ustaw lub rozporządzeń) oraz na podstawie przepisów wewnątrzzakładowych obowiązujących u danego pracodawcy (np. regulaminu wynagradzania) katalog uprawnień i świadczeń ze stosunku pracy powiązanych ze stażem pracy pracownika może być szerszy. Z reguły obejmuje on także dodatek za staż pracy, nagrodę jubileuszową oraz odprawę emerytalno-rentową (tę ostatnią w wysokości korzystniejszej niż wynikająca z przepisów Kodeksu pracy).
Od stażu pracy zależy również, czy pracownik nabędzie prawo do emerytury minimalnej (tj. w wysokości gwarantowanej ustawowo, niezależnie od wysokości składek zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym pracownika lub ubezpieczonego).
Przykład
Stosunek pracy pracownika został nawiązany 2 stycznia 2024 r. Od tego dnia będzie liczony jego staż pracy. Skutkiem tego pracownik nabędzie prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego (jeżeli jest to jego pierwsze w życiu zatrudnienie w ramach stosunku pracy) dopiero z upływem 1 lutego 2024 r., a następnie z upływem kolejnych pierwszych dni miesięcy kalendarzowych w tym roku kalendarzowym. Zatem łącznie nabędzie on w 2024 r. prawo do urlopu wypoczynkowego tylko 11 razy, czyli będzie miał prawo do 11/12 z przysługującego mu wymiaru urlopu (tj. do mniej niż 19 lub 24 dni urlopu, jeżeli jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy). Natomiast gdyby jego stosunek pracy nawiązał się 1 stycznia 2024 r., to pracownik nabyłby prawo do pierwszego urlopu z upływem 31 stycznia 2024 r., a następnie z upływem kolejnych ostatnich dni miesięcy kalendarzowych w tym roku kalendarzowym. Zatem w sumie nabyłby on prawo do urlopu wypoczynkowego 12 razy w tym roku, czyli łącznie miałby w tym roku prawo do 20 albo 26 dni urlopu (jeżeli jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy). Ponadto w razie nawiązania z tym pracownikiem stosunku pracy 2 stycznia 2024 r. w przyszłości może się także okazać, że ten jeden dzień zdecyduje o niższej odprawie przysługującej mu w razie rozwiązania umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika. Odprawa ta przysługuje w wysokości:
-
1-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata,
-
2-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat,
-
3-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.
Jeżeli umowa o pracę z tym pracownikiem rozwiąże się np. 31 grudnia 2025 r. (z upływem 1-miesięcznego okresu wypowiedzenia), to do osiągnięcia 2-letniego stażu pracy zabraknie mu jednego dnia (2-letni staż pracy byłby bowiem okresem od 2 stycznia 2024 r. do 1 stycznia 2026 r.). Nie byłoby tak, gdyby został zatrudniony od 1 stycznia 2024 r. - wówczas 2-letni staż pracy osiągnąłby 31 grudnia 2025 r. (i tym samym miałby prawo do 2-miesięcznej odprawy).
Podstawa prawna
art. 26, art. 29 § 1 pkt 5, art. 36, art. 93, art. 153 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465
art. 8 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1969; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1784
Bożena Lenart
specjalista z zakresu prawa pracy, prawnik, autorka licznych publikacji z tej tematyki
