Stan zdrowia pracowników jest monitorowany przez pracodawcę w ramach pracowniczych badań profilaktycznych wstępnych, okresowych oraz kontrolnych. Badania te są przeprowadzane przez podstawową jednostkę służby medycyny pracy, z którą pracodawca ma podpisaną umowę o wykonanie zadań z zakresu medycyny pracy (art. 12 ustawy o służbie medycyny pracy). Oznacza to, że obowiązkiem pracodawcy jest podpisanie umowy z podstawową jednostką służby medycyny pracy, a następnie kierowanie do niej przyszłych pracowników lub pracowników w celu zrealizowania badań. 

Badania lekarskie w sytuacji niedostępności placówki medycyny pracy. W praktyce nie można wykluczyć sytuacji, gdy przeprowadzenie badania w podstawowej jednostce służby medycyny pracy, z którą pracodawca ma podpisaną umowę, jest niemożliwe np. z powodu jej remontu lub absencji lekarzy. Jednak nawet w takim przypadku pracodawca ma obowiązek zapewnić badanie z zakresu medycyny pracy i nie może dopuścić pracownika do pracy bez stosownego orzeczenia o zdolności do pracy. Wówczas konieczne jest wykonanie badania w innym miejscu.

Istnieje możliwość, aby pracodawca miał podpisaną więcej niż jedną umowę z podstawową jednostką służby medycyny pracy. Żaden przepis nie zobowiązuje pracodawców, aby byli związani wyłącznie z jedną podstawową jednostką służby medycyny pracy. Takie postępowanie gwarantuje, że pracodawca, w przypadku gdy jedna z placówek jest niedostępna, zawsze ma możliwość wysłania pracownika na badania do innej placówki. Takie rozwiązanie zazwyczaj nie generuje dodatkowych kosztów dla pracodawcy (większość tego typu umów przewiduje rozliczenie za faktycznie zrealizowane wizyty i badania), natomiast pozwala uniknąć ryzyka niedostępności badań medycyny pracy w wymaganym terminie.

Możliwość skierowania pracownika do placówki medycyny pracy, z którą pracodawca nie ma podpisanej umowy. W wyjątkowej sytuacji, gdy pracodawca ma podpisaną jedną umowę i zachodzi pilna potrzeba zapewnienia badania profilaktycznego, należy uznać, że może on skierować pracownika do innej podstawowej jednostki służby medycyny pracy, nawet jeśli nie łączy go z tą placówką żadna umowa. Takie skierowanie pracownika jest obciążone znacznie mniejszym ryzykiem niż odstąpienie od zapewnienia badania i dopuszczenie pracownika do pracy bez jakiejkolwiek weryfikacji zdrowotnej. Jednak należy liczyć się z tym, że taki tryb działania jest nieformalny.

Należy także wziąć pod uwagę, że jeżeli pracodawca zdecyduje się skorzystać z usług innej placówki medycyny pracy, z którą nie łączy go żadna umowa, to przed przeprowadzeniem badania powinien przekazać informację o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, wraz z aktualnymi wynikami badań i pomiarów tych czynników. Takie informacje obok treści zawartych w skierowaniu na badania profilaktyczne mają charakter kluczowy w ocenie zakresu badań, które należy wykonać, a także samego orzeczenia. W sytuacji gdy lekarz medycyny pracy będzie miał komplet informacji niezbędnych do prawidłowego przeprowadzenia badania, nie będzie można zarzucić pracodawcy, że dopuścił pracownika do pracy na podstawie nierzetelnie wydanego orzeczenia lekarskiego.

Wykonanie powtórnego badania we właściwej placówce medycyny pracy. Z uwagi na możliwość kwestionowania przez PIP od strony formalnej prawidłowości badania wykonanego przez placówkę medycyny pracy niezwiązaną z pracodawcą żadną umową, zalecanym postępowaniem jest ponowne wykonanie badania profilaktycznego w placówce medycznej, z którą pracodawca ma podpisaną umowę, w najbliższym możliwym terminie, kiedy będzie ona dostępna. Jest to istotne nie tylko w kontekście legalności dopuszczenia pracownika do pracy na podstawie orzeczenia wydanego w innej placówce, ale także z uwagi na obowiązki placówki medycznej związanej z pracodawcą umową w zakresie dokumentacji medycznej zatrudnionych.

Sebastian Kryczka

ekspert z zakresu prawa pracy, prawnik, były pracownik Państwowej Inspekcji Pracy, od kilkunastu lat specjalizuje się w problematyce prawa pracy oraz zagadnieniach kontroli i nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy, autor wielu komentarzy, artykułów i porad z zakresu prawa pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony danych osobowych