Wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie z zakresu medycyny pracy przeprowadza się (w miarę możliwości w godzinach pracy) na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. 

Obowiązki pracodawcy w przypadku badań profilaktycznych pracownika

Pracodawca jest obowiązany:

• zwolnić od pracy pracownika na czas niezbędny do przeprowadzenia obowiązkowych badań lekarskich i szczepień ochronnych przewidzianych przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, o zwalczaniu gruźlicy oraz o zwalczaniu chorób wenerycznych,
• wypłacić za czas niewykonywania pracy w związku z badaniami okresowymi i kontrolnymi wynagrodzenie, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości także należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.

W praktyce często zdarza się, że sprawdzenie stanu zdrowia pracownika w ramach profilaktycznego badania okresowego lub kontrolnego wydłuża się, np. ze względu na trudności z dostępem do specjalisty bądź z powodu konieczności realizacji badań diagnostycznych, które nie są wykonywane z dnia na dzień. 

Okres, przez jaki pracownik jest niedopuszczony do pracy wskutek braku orzeczenia lekarskiego wskazującego na jego zdolność do pracy, którego nie może uzyskać bez swojej winy w toku badań okresowych/kontrolnych, należy traktować jako:

• nieobecność usprawiedliwioną, gdyż za taką przyjmuje się zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, a także inne przypadki niemożności wypełniania obowiązków służbowych wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające absencję w pracy,
• płatny, za który przysługuje od pracodawcy odpowiednio skalkulowane wynagrodzenie.

Ustalanie wynagrodzenia za czas niedopuszczenia do pracy

Wspomnianą wyżej należność oblicza się z uwzględnieniem zasad obliczania wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy, z jednym istotnym zastrzeżeniem. Otóż składniki pensji ustalane w wysokości przeciętnej wyliczać należy z miesiąca, w którym przypadła nieobecność w pracy (§ 5 ust. 1 rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy). 

Biorąc pod uwagę przedstawione wyjaśnienia, w celu ustalenia wynagrodzenia za absencję wymuszoną niezawinionym przez zatrudnionego oczekiwaniem na badania okresowe lub kontrolne, powinniśmy:

• ustalić podstawę obliczeń, przyjmując stałe i zmienne składniki płacy przysługujące pracownikowi w miesiącu, w którym był on nieobecny w pracy (pomijamy tu m.in. te same składniki, które wyklucza się z kalkulacji w przypadku wynagrodzenia urlopowego, czyli np. jednorazowe lub nieperiodyczne wypłaty za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie, premie uznaniowe oraz nagrody z zakładowego funduszu nagród),
• obliczyć stawkę godzinową ze stałych składników pensji poprzez podzielenie stałych elementów pensji przez nominalny czas pracy z miesiąca absencji, 
• wyliczyć stawkę godzinową ze zmiennych składników pensji w drodze podzielenia składników o charakterze zmiennym z miesiąca wystąpienia nieobecności w pracy przez liczbę godzin faktycznie przepracowanych w tym miesiącu przez zatrudnionego,
• zsumować stałą oraz zmienną stawkę godzinową i pomnożyć otrzymaną kwotę przez liczbę godzin, w czasie których pracownik nie mógł wypełniać obowiązków służbowych.

Mariusz Pigulski

ekspert i praktyk, zajmujący się od wielu lat prawem pracy i ubezpieczeń społecznych, absolwent Podyplomowego Studium Prawa Pracy na Uniwersytecie Łódzkim, autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowo-płacowej