Brak prawa do odliczenia VAT od artykułów spożywczych przekazanych pracownikom - wyrok NSA

Oferowanie pracownikom i współpracownikom artykułów spożywczych do swobodnej konsumpcji w ogólnodostępnym pomieszczeniu socjalnym w normalnym toku pracy nie uprawnia do odliczania podatku naliczonego od wydatków na zakup tych produktów - wyrok NSA z 7 grudnia 2022 r., sygn. akt I FSK 2134/19.

Stan faktyczny

We wniosku o wydanie interpretacji podatkowej spółka wskazała, że nabywa artykuły spożywcze, w szczególności owoce, warzywa oraz płatki śniadaniowe dla pracowników oraz współpracowników, tj. osób fizycznych, z którymi współpracuje na podstawie umów o świadczenie usług programistycznych lub informatycznych. Produkty te są dostępne w pomieszczeniu socjalnym - kuchni. Pracownicy i współpracownicy spółki mogą z nich dobrowolnie korzystać do wyczerpania dziennego limitu dostarczonych artykułów. Spółka nie monitoruje bezpośrednio wielkości spożycia przez poszczególnych pracowników i współpracowników.

W związku z tym spółka zapytała:

1) czy ma obowiązek rozpoznawać należny podatek od towarów i usług z tytułu zużycia (konsumpcji) artykułów spożywczych przez pracowników i współpracowników?

2) czy przysługuje jej prawo do odliczenia podatku naliczonego od wydatków na zakup tych artykułów spożywczych?

Zdaniem spółki na pytanie pierwsze należy udzielić odpowiedzi przeczącej (nie ma podatku należnego), a na drugie - twierdzącej (jest podatek naliczony).

Stanowisko organu interpretującego

Organ uznał stanowisko podatnika za prawidłowe co do pytania pierwszego, a nieprawidłowe co do pytania drugiego i w tym zakresie spółka zaskarżyła interpretację do sądu.

Stanowisko WSA

Sąd oddalił skargę spółki. W ślad za Dyrektorem KIS doszedł do przekonania, że przekazanie pracownikom artykułów spożywczych do spożywania w czasie bieżącej pracy, tj. w sytuacji gdy pracownik sam decyduje, czy i kiedy skonsumuje pozostawione mu do dyspozycji artykuły spożywcze, nie skutkuje odliczeniem podatku, o którym mowa w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. Dostarczenie takiego posiłku nie stanowi wypełnienia obowiązków wynikających z przepisów prawa i nie wiąże się z prowadzoną przez podatnika działalnością. Zbyt daleko idące i hipotetyczne są twierdzenia, że dostarczenie pracownikom tych produktów przyczynia się np. do budowania korzystnej atmosfery i warunków pracy, zwiększenia wydajności, a tym samym, że towary te są związane z całokształtem funkcjonowania przedsiębiorstwa oraz przyczyniają się do generowania obrotów przez podatnika. Zapewnienie posiłku w przypadku wskazanym przez spółkę nie jest niezbędne dla celów prowadzonej działalności gospodarczej. Pracownicy są bowiem zobowiązani świadczyć pracę niezależnie od poczęstunku, jaki serwuje im z własnej woli pracodawca. Dochodzi tu zatem do zabezpieczenia prywatnych, osobistych potrzeb pracowników przez pracodawcę.

Stanowisko NSA

Sąd II instancji oddalił skargę kasacyjną spółki. Przytoczył wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 11 grudnia 2008 r. w sprawie C-371/07 (Danfoss), z którego wynika, że "wydawanie posiłków pracownikom ma co do zasady na celu zaspokojenie potrzeb prywatnych i należy do sfery wyboru pracownika, w której pracodawca nie interweniuje. Wynika z tego, że w zwykłych okolicznościach świadczenie usług polegających na nieodpłatnym wydawaniu posiłków pracownikom zaspokaja prywatne potrzeby tych ostatnich" (pkt 57 wyroku). Dalsze wywody TSUE potwierdzają, że nieodpłatne zapewnienie posiłków pracownikom może być nakierowane na realizację potrzeb przedsiębiorstwa jedynie w szczególnych okolicznościach, np. gdy wydanie posiłku jest konieczne dla sprawnego i nieprzerwanego przebiegu spotkań biznesowych, a pracownicy nie mają wyboru co do miejsca, czasu czy rodzaju posiłku. Wówczas gwarantowanie posiłku nie jest dokonywane w celach innych niż związane z działalnością przedsiębiorstwa, zaś osobista korzyść, jaka wynika z tego dla pracowników, wydaje się mieć charakter jedynie uboczny względem potrzeb przedsiębiorstwa (pkt 60-62 wyroku).

Mając na względzie powyższe wskazówki interpretacyjne, NSA stwierdził, że spółka nie wskazała żadnych okoliczności szczególnych uzasadniających twierdzenie, że nieodpłatne oferowanie produktów spożywczych było niezbędne z punktu widzenia potrzeb przedsiębiorstwa. Z informacji przedstawionych przez spółkę nie wynikało przykładowo, że ww. artykuły były zapewniane w czasie spotkań, narad pracowników i współpracowników bądź w okresie ich wytężonej pracy związanej z realizacją jakiegoś projektu w celu zapewnienia ciągłości pracy i utrzymania wydajności osób zatrudnionych w spółce bądź z nią współpracujących. Wprost przeciwnie, produkty są udostępniane w kuchni w całym czasie pracy, przy czym pracownicy sami decydują, czy i ewentualnie kiedy je skonsumują. Dostarczenie posiłku w opisanych warunkach służy zatem zaspokojeniu osobistych potrzeb pracownika, którego prywatna korzyść (w relacji do potrzeb przedsiębiorstwa) ma w tym przypadku charakter dominujący. Tym samym oferowanie pracownikom/współpracownikom ww. artykułów spożywczych do swobodnej konsumpcji w ogólnodostępnym pomieszczeniu socjalnym w normalnym toku pracy nie wykazuje związku z działalnością gospodarczą spółki, który uprawniałby ją do dokonywania odliczeń podatku naliczonego od wydatków na zakup danych produktów w myśl art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. Potencjalny wpływ posiłków na lepszą atmosferę w firmie, zwiększanie wydajności pracowników czy kreowanie pozytywnego wizerunku pracodawcy ma jedynie charakter hipotetyczny, pozostając w dalekiej i luźnej relacji z czynnościami opodatkowanymi spółki.

Od redakcji

Kazus ważny, bo opisana sytuacja występuje przecież często. Radzimy przyjąć do wiadomości niniejszy wyrok i nie odliczać VAT w tego typu okolicznościach. Nie znaleźliśmy bowiem rozstrzygnięć przeciwnych, a i trudno byłoby znaleźć argumenty przechylające szalę na korzyść odliczania VAT. 

Warto jednak podkreślić, że mogą zaistnieć wspomniane przez NSA okoliczności szczególne powodujące, że dostarczenie artykułów spożywczych będzie ściśle związane ze sprawnym wykonywaniem obowiązków pracowniczych. Przykładem może być organizacja wielogodzinnego szkolenia ze ścisłą reglamentacją przerw. 

Krzysztof Janczukowicz

doktor prawa, radca prawny, specjalista w zakresie prawa podatkowego i karnego