Mały ZUS plus przez dodatkowe 12 miesięcy

Osoby prowadzące działalność gospodarczą na mniejszą skalę, które z tego tytułu w 2023 r. korzystają z ulgi mały ZUS plus (bądź korzystały z niej co najmniej jeden miesiąc), mogą korzystać z tej ulgi przez kolejne 12 miesięcy. 1 sierpnia 2023 r. weszły w życie przepisy nowelizujące ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych, które wydłużyły okres opłacania niższych składek na zasadzie małego ZUS plus. Skorzystanie z dodatkowych 12 miesięcy stosowania tej ulgi jest dobrowolne.

Mały ZUS plus polega na tym, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przedsiębiorcy jest ustalana od jego dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Jest to czasowe rozwiązanie dotyczące przedsiębiorców mogących skorzystać z preferencyjnych zasad opłacania składek ZUS. Standardowo  niższe składki na ubezpieczenia społeczne można opłacać maksymalnie przez 36 miesięcy w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej. Jednak osoby, które w 2023 r. korzystały z tej ulgi bądź wciąż korzystają, mogą z niej skorzystać o 12 miesięcy dłużej. 1 sierpnia 2023 r. weszły w życie przepisy nowelizujące ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych, które wprowadziły tę zmianę.

Osoby uprawnione do skorzystania z ulgi mały ZUS plus

Aby skorzystać z ulgi mały ZUS plus, przedsiębiorca musi spełnić określone warunki i zgłosić się z odpowiednim kodem tytułu ubezpieczenia do końca stycznia danego roku lub w ciągu 7 dni od nabycia uprawnień, np. po zakończeniu korzystania z ulgi na preferencyjnych zasadach, gdzie podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowiła kwota 30% minimalnego wynagrodzenia.

Warunki niezbędne dla skorzystania z ulgi mały ZUS plus: 

• prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie wpisu do CEiDG lub innych przepisów szczególnych;
• przychód z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym wyniósł mniej niż 120 000 zł (jeżeli działalność nie była prowadzona przez cały rok, limit wyliczany jest proporcjonalnie do dni kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej);
• prowadzenie działalności gospodarczej przez co najmniej 60 dni w poprzednim roku kalendarzowym;
• niespełnianie warunków do opłacania preferencyjnych składek na ubezpieczenia społeczne (od 30% minimalnego wynagrodzenia);
• rozliczanie się na karcie podatkowej w poprzednim roku i brak możliwości skorzystania ze zwolnienia z VAT;
• niewykonywanie w ramach działalności gospodarczej usług tożsamych z pracą na rzecz byłego bądź obecnego pracodawcy, w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym;
• niepodleganie w poprzednim roku ubezpieczeniom społecznym lub ubezpieczeniu zdrowotnemu także z tytułu innej pozarolniczej działalności (np. jako wspólnik spółki jawnej, lub partnerskiej).

Obowiązki osób korzystających z ulgi mały ZUS plus

Przedsiębiorcy korzystający z małego ZUS plus obowiązani są na zasadach ogólnych realizować obowiązki związane z podleganiem ubezpieczeniom. Chodzi o przekazywanie miesięcznych dokumentów rozliczeniowych oraz terminowe opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, a także fundusze pozaubezpieczeniowe (FP, FS, o ile przedsiębiorca spełnia warunki do ich opłacania oraz FGŚP). W przypadku składki na ubezpieczenie zdrowotne, ustalenie podstawy jej wymiaru jest uzależnione od  formy opodatkowania stosowanej przez przedsiębiorcę. Osoby korzystające z małego ZUS plus dodatkowo są zobowiązane:

• przekazywać w deklaracji rozliczeniowej bądź w imiennym raporcie miesięcznym informację o rocznym przychodzie, rocznym dochodzie oraz formach opodatkowania z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej oraz podstawie wymiaru składek;
• przedstawić na wniosek ZUS dokumenty za poprzedni rok kalendarzowy, potwierdzające formę opodatkowania, wysokość rocznego przychodu i rocznego dochodu z tytułu wykonywania działalności gospodarczej w terminie 14 dni kalendarzowych od dnia doręczenia wezwania. 

Mały ZUS plus od  1 sierpnia 2023 r.

Od 1 sierpnia 2023 r. weszły w życie przepisy nowelizujące ustawę z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Dotyczą one wydłużenia okresu ustalania podstawy wymiaru składek zgodnie z regułami małego ZUS plus.  Ulga ma trwać o rok dłużej dla przedsiębiorców, którzy korzystają z niej w 2023 r. (co najmniej przez jeden miesiąc).

Jeżeli przedsiębiorca chce wykorzystać dodatkowe 12 miesięcy ulgi, a do 1 sierpnia 2023 r. nie upłynął jeszcze okres 36 miesięcy korzystania z niej, to nie musi podejmować dodatkowych czynności. Ta sama zasada obowiązuje, gdy okres 36 miesięcy upłynął w lipcu 2023 r. W tych przypadkach wspomniana ulga automatycznie zostanie przedłużona. 

W innej sytuacji są przedsiębiorcy, którym w pierwszej połowie 2023 r. (w okresie od stycznia do czerwca) skończyła się możliwość korzystania z ulgi mały ZUS plus. Osoby te musiały  po zakończeniu ulgi zgłosić się do ubezpieczeń z kodem tytułu  05 10 lub 05 12. W celu przedłużenia ulgi mały ZUS plus powinny złożyć w ZUS wyrejestrowanie z kodem 05 10 lub 05 12 i  ponownie zgłosić się do ubezpieczeń z kodem 05 90 albo 05 92 z datą, od której ulga obowiązuje. Ulga ta będzie obowiązywała od 1 dnia następnego miesiąca (np. złożenie dokumentów w sierpniu 2023 r. umożliwia korzystanie z małego ZUS plus od 1 września 2023 r.). Przedsiębiorcy, którzy mają zamiar skorzystać z wydłużenia ulgi o kolejne 12 miesięcy, muszą złożyć dokumenty zgłoszeniowe do ZUS najpóźniej do 31 grudnia 2023 r.

Przedsiębiorcy, którym w pierwszej połowie 2023 r. (w okresie od stycznia do czerwca) skończyła się możliwość korzystania z ulgi mały ZUS plus i  zaprzestali prowadzenia działalności gospodarczej, również mogą skorzystać z przedłużenia ulgi. Wymagane jest ponowne rozpoczęcie lub wznowienie działalności oraz zgłoszenie do ubezpieczeń z kodem 05 90 lub 05 92. W tym przypadku  termin 31 grudnia 2023 r. na dokonanie zgłoszenia dla kontynuowania ulgi nie obowiązuje. Osoby te mogą dokonać tych czynności w późniejszym terminie.

Warto zaznaczyć, że korzystanie z ulgi mały  ZUS plus jest dobrowolne, można z niego zrezygnować w trakcie roku. Decyzja w tym zakresie będzie miała wpływ na wysokość świadczeń zarówno krótkoterminowych, jak i długoterminowych przedsiębiorcy (chorobowe, rentowe, emerytalne). Są one bowiem zależne od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Opłacanie składek od niższej podstawy wymiaru to w przyszłości niższe świadczenia.

Michał Daszczyński

radca prawny, specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych