Czy można czasowo zmienić miejsce wykonywania pracy bez zmiany umowy o pracę

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Umowa o pracę ma zawierać wszystkie elementy istotne, określające warunki zatrudnienia pracownika (art. 29 § 1 Kodeksu pracy). Należy do nich m.in. rodzaj pracy, a także miejsce wykonywania pracy. Co do zasady, jeżeli pracodawca zamierza zmienić jeden z elementów umowy o pracę, to może to zrobić na mocy porozumienia stron (tj. za zgodą pracownika) albo dokonując tzw. wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy lub płacy (jest to jednostronna czynność prawna wymagająca m.in. zachowania okresu wypowiedzenia takiego jak przy definitywnym wypowiedzeniu umowy o pracę zmierzającym do rozwiązania umowy).

Czasowa zmiana warunków zatrudnienia. Jednak wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy nie jest wymagane jedynie w razie czasowego powierzenia pracownikowi wykonywania innej pracy niż określona w umowie o pracę (art. 42 § 4 Kodeksu pracy). Przez "inną pracę niż określona w umowie o pracę" należy rozumieć powszechnie pracę innego rodzaju niż wynikająca z umowy o pracę. Okres skierowania pracownika do innej pracy nie może przekraczać 3 miesięcy w roku kalendarzowym. Ponadto zmiana rodzaju pracy musi odpowiadać kwalifikacjom pracownika i nie może powodować obniżenia jego wynagrodzenia. Powierzenie pracownikowi wykonywania innej pracy na takich warunkach może mieć miejsce tylko w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy.

Wskazana regulacja daje możliwość (czasowego) powierzenia pracownikowi jedynie pracy innego rodzaju niż określona w umowie o pracę. Oznacza to, że inne warunki umowy o pracę, w tym miejsce jej wykonywania, nie podlegają zmianie na powyżej określonych zasadach w trybie art. 42 § 4 Kodeksu pracy. Pracodawca może więc na podstawie tego przepisu zasadniczo powierzyć pracownikowi tylko wykonywanie innej pracy, ale w dotychczasowym miejscu pracy. Jedynie niewielka część ekspertów prawa pracy wyraża pogląd, że pojęcie "inna praca" użyte w tym przepisie obejmuje także możliwość zmiany miejsca pracy.

WAŻNE (!)

Na zmianę miejsca wykonywania pracy pracodawca musi co do zasady uzyskać zgodę pracownika (wówczas miejsce to zostanie zmienione, na stałe albo czasowo, na mocy porozumienia stron) albo wręczyć mu wypowiedzenie zmieniające w zakresie miejsca pracy.

Zgoda pracownika na przeniesienie do innego miejsca pracy. Jak wynika z Państwa pytania, pracownicy wyrażają zgodę na (czasowe) wykonywanie pracy w innym miejscu. Zatem taka zmiana w zakresie miejsca pracy, na okres 1 miesiąca, dokonana została faktycznie na mocy porozumienia stron. Ze względu na to, że art. 29 § 4 Kodeksu pracy wymaga, aby zmiana warunków umowy o pracę następowała w formie pisemnej, oraz dla bezpieczeństwa pracodawcy należy zalecić, by odebrał on od pracowników oświadczenia, że wyrażają zgodę na czasowe, tj. miesięczne, świadczenie pracy w innym miejscu. Pracownicy mogą zawrzeć takie stwierdzenie ("wyrażam zgodę") np. na poleceniu pracodawcy czasowego wykonywania tej innej pracy. Wprawdzie nie ma obowiązku, aby polecenie pracodawcy powierzające pracownikom wykonywanie innego rodzaju pracy na podstawie art. 42 § 4 Kodeksu pracy było wydane na piśmie, jednak leży to w interesie samego pracodawcy. Ma on wówczas dowód tego, że takie polecenie zostało pracownikowi wydane i na jaki okres (na wypadek ewentualnego sporu z pracownikiem, kwestionowania przez niego, że takie polecenie wykonywania innej pracy zostało mu w ogóle wydane). Potwierdzenie przez pracowników odbioru polecenia, w którym będzie zawarte inne miejsce świadczenia pracy wraz ze stwierdzeniem "wyrażam zgodę", będzie już można potraktować jako porozumienie stron w kwestii czasowej modyfikacji miejsca wykonywania pracy. Nie jest więc konieczne sporządzanie formalnego aneksu do umowy o pracę. Takie polecenie należy jedynie umieścić w części B akt osobowych pracownika.

WAŻNE (!)

Zgoda pracowników na czasową zmianę miejsca pracy w trybie art. 42 § 4 Kodeksu pracy może zostać uznana za zmianę miejsca pracy w drodze porozumienia stron.

Niewielka zmiana miejsca pracy. Jednak w omawianym przypadku wątpliwe jest, czy pracodawca w ogóle musi uzyskiwać zgodę pracowników na tak nieznaczną zmianę miejsca pracy. Umowa o pracę ma bowiem chronić interesy obu stron stosunku pracy, w tym pracownika, tj. zapewniać stabilność uzgodnionych podstawowych warunków zatrudnienia. Jeśli zmiana miejsca pracy jest niewielka, bo polega na tym, że pracownik będzie wykonywał pracę jedynie w innym budynku, nieznacznie oddalonym od dotychczasowego miejsca świadczenia pracy, to trudno doszukiwać się istotnej zmiany warunków zatrudnienia. Gdy pracownicy mają wykonywać pracę w budynku obok, nic się zapewne nie zmienia w warunkach ich dojazdu do pracy - ani koszty dojazdu, ani jego czas, ani bliższe otoczenie zakładu pracy, które mogło mieć jakiś wpływ na podjęcie przez nich zatrudnienia (np. bliskość żłobka, przedszkola lub szkoły, do której uczęszcza dziecko pracownika). W związku z tym w praktyce, nawet gdy takie zmiany dokonywane są na stałe, pracodawcy zwykle nie wręczają pracownikom wypowiedzeń zmieniających w zakresie miejsca wykonywania pracy ani nawet nie dokonują formalnych uzgodnień z pracownikami, które można by uznać za porozumienie stron w kwestii zmiany umowy o pracę. Sama zmiana budynku, w którym świadczona jest praca, obiektywnie rzecz biorąc nie ma bowiem faktycznie żadnego znaczenia dla pracownika. W praktyce w takich przypadkach pracodawca jedynie zawiadamia pracowników o zmianie siedziby bądź informuje część pracowników o zmianie budynku, w którym będą świadczyli pracę (przeprowadzka części firmy), a pracownicy po prostu przyjmują tę zmianę do wiadomości.

PODSTAWA PRAWNA:

art. 29 § 1 pkt 1 i 2, § 4, art. 42 § 4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320

Bożena Lenart

specjalista z zakresu prawa pracy, prawnik, autorka licznych publikacji z tej tematyki