Do zwolnień grupowych dochodzi, gdy:

1) pracodawca zatrudnia co najmniej 20 pracowników;

2) zatrudniający dokonuje wypowiedzeń umów o pracę z przyczyn niedotyczących pracowników, a także dochodzi do rozwiązania umowy na mocy porozumienia stron (dotyczy to tylko porozumień, które nastąpiły z inicjatywy pracodawcy i objęły co najmniej 5 pracowników);

3) w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej:

● 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,

● 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednak mniej niż 300 pracowników,

● 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników.

UWAGA!

Limit 30 dni, w czasie którego ustalamy, czy doszło do zwolnień grupowych, liczymy od dnia, w którym pracodawca złożył pracownikowi pierwsze wypowiedzenie lub propozycję rozwiązania umowy za porozumieniem stron ze swojej inicjatywy. Termin ten może rozpocząć się w dowolnym dniu miesiąca.

PRZYKŁAD

Pracownica kadr w firmie produkcyjnej 5 stycznia 2023 r. wręczyła pracownikowi wypowiedzenie umowy o pracę (pierwsze wypowiedzenie w zakładzie pracy dokonane w ramach zwolnień grupowych). Pracodawca, ustalając 30-dniowy termin obowiązujący przy przeprowadzaniu zwolnień grupowych, nie bierze zatem pod uwagę dnia, w którym dokonano wypowiedzenia. Liczenie 30-dniowego terminu rozpoczyna od następnego dnia, tj. od 6 stycznia 2023 r. - termin ten upłynie 5 lutego 2023 r. Ustalając, czy w zakładzie pracy doszło do zwolnień grupowych, należy sprawdzić, ilu pracowników zostało zwolnionych w okresie od 5 stycznia do 5 lutego 2023 r., czyli od dokonania pierwszego wypowiedzenia umowy o pracę.

Jeśli pracodawca zamierza przeprowadzić w zakładzie pracy zwolnienia grupowe, powinien wdrożyć następującą procedurę:

Krok 1. Przeprowadź konsultacje zwolnień grupowych z działającymi w zakładzie organizacjami związkowymi lub w przypadku ich braku - z przedstawicielami pracowników

Przepisy nie określają terminu, w jakim pracodawca powinien przeprowadzić konsultacje zwolnień grupowych z zakładowymi organizacjami związkowymi. Pracodawca powinien to jednak zrobić w terminie umożliwiającym tym organizacjom zgłoszenie w ramach konsultacji propozycji dotyczących możliwości uniknięcia lub zmniejszenia rozmiaru zwolnienia grupowego oraz spraw pracowniczych związanych ze zwolnieniem. Dotyczy to zwłaszcza możliwości przekwalifikowania lub przekształcenia zawodowego, a także uzyskania innego zatrudnienia przez zwolnionych pracowników (art. 2 ust. 4 ustawy o zwolnieniach grupowych).

Zakładowa organizacja związkowa przedstawia pracodawcy, co 6 miesięcy - według stanu na 30 czerwca i 31 grudnia - w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po tym okresie, informację o liczbie członków. Zatem tylko organizacje związkowe, które zrzeszają co najmniej 10 członków, są uprawnione do konsultacji zwolnień grupowych z pracodawcą.

W celu sprawnego i efektywnego przeprowadzenia konsultacji pracodawca ma obowiązek zawiadomić związek zawodowy na piśmie o:

● przyczynach grupowego zwolnienia,

● liczbie zatrudnionych i grupach zawodowych, do których należą,

● grupach pracowników objętych zamiarem zwolnienia,

● okresie, w ciągu którego nastąpi zwolnienie,

● proponowanych kryteriach doboru osób,

● kolejności zwolnień,

● propozycjach rozstrzygnięcia spraw pracowniczych (jeżeli obejmują one świadczenia pieniężne, pracodawca jest zobowiązany dodatkowo przedstawić sposób ustalania ich wysokości)

- art. 2 ust. 3 ustawy o zwolnieniach grupowych.

Jeżeli w zakładzie pracy nie ma organizacji związkowej, jej rolę w zakresie konsultacji zwolnień grupowych przejmują przedstawiciele pracowników. Powinni oni zostać wybrani w sposób przejęty u danego pracodawcy, czyli np. na zebraniu ogólnym pracowników.

Krok 2. Zawiadom o zwolnieniach grupowych urząd pracy

Pracodawca te same informacje, które przekazuje organizacji związkowej, powinien również dostarczyć na piśmie właściwemu powiatowemu urzędowi pracy, ale z jednym wyjątkiem. Do urzędu pracy pracodawca nie podaje informacji dotyczącej sposobu ustalania wysokości świadczeń pieniężnych przysługujących pracownikom z tytułu zwolnienia grupowego.

Krok 3. Podpisz ze związkami zawodowymi porozumienie w sprawie zwolnień grupowych

Pracodawca i zakładowe organizacje związkowe zawierają porozumienie w terminie nie dłuższym niż 20 dni od zawiadomienia związków zawodowych o planowanym zwolnieniu grupowym. Określa się w nim zasady postępowania w sprawach dotyczących redukowanego personelu, a także obowiązki pracodawcy w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia innych spraw pracowniczych związanych ze zwolnieniem.

Jeżeli nie jest możliwe uzgodnienie treści porozumienia ze wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi, pracodawca ustala jego treść z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 253 ust. 1 lub ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, z których każda zrzesza co najmniej 5 pracowników zatrudnionych u pracodawcy.

Krok 4. Ustal zasady postępowania z pracownikami w czasie zwolnień grupowych w regulaminie w razie braku porozumienia ze związkami

Jeżeli nie jest możliwe zawarcie porozumienia z organizacjami związkowymi, zasady postępowania w sprawach dotyczących pracowników objętych zamiarem zwolnienia grupowego pracodawca ustala w regulaminie. Należy w tym przypadku uwzględnić w miarę możliwości propozycje przedstawione w ramach konsultacji przez zakładowe organizacje związkowe.

W przypadku gdy u danego pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe, zasady postępowania w sprawach dotyczących pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia pracodawca ustala w regulaminie, po konsultacji z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy.

Krok 5. Zawiadom urząd pracy o zawarciu porozumienia lub sporządzeniu regulaminu zwolnień grupowych

Po zawarciu porozumienia lub po sporządzeniu regulaminu zwolnień grupowych pracodawca zawiadamia na piśmie powiatowy urząd pracy o ustaleniach dotyczących grupowego zwolnienia, w tym o:

● liczbie zatrudnionych i zwalnianych pracowników,

● przyczynach ich zwolnienia,

● okresie, w ciągu którego ma być dokonane zwolnienie,

● przebiegu konsultacji zamierzonego grupowego zwolnienia z zakładowymi organizacjami związkowymi lub z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy.

Krok 6. Kopię porozumienia przekaż związkom zawodowym

Kopię zawiadomienia skierowanego do urzędu pracy pracodawca przekazuje związkom zawodowym, które mogą przedstawić urzędowi pracy swoją opinię. Jeżeli u danego pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe, kopię zawiadomienia należy przekazać przedstawicielom pracowników wyłonionym w trybie przyjętym u danego pracodawcy.

W razie zakończenia działalności pracodawcy wskutek prawomocnego orzeczenia sądowego zawiadomienie jest wymagane, gdy z wnioskiem w tej sprawie wystąpi właściwy powiatowy urząd pracy.

Krok 7. Przystąp do składania wypowiedzeń umów o pracę lub zawierania porozumień kończących stosunek pracy

Po przeprowadzeniu wskazanej procedury pracodawca może rozpocząć składanie pracownikom wypowiedzeń umów o pracę w ramach zwolnień grupowych lub zawieranie porozumień o rozwiązaniu umowy o pracę.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 1-4 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1969

● art. 25¹ ust. 1 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych - j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 854

Marek Skałkowski

prawnik, ekspert z zakresu prawa pracy, redaktor naczelny MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń, były pracownik Państwowej Inspekcji Pracy