7-8/2023, data dodania: 20.06.2023 Jak obliczyć wysokość jednorazowego wyrównania zasiłku macierzyńskiego po zmianie przepisów
PROBLEM
Nasza pracownica powróciła do pracy po urlopie macierzyńskim, który zakończył się w czerwcu 2023 r. Z urlopu rodzicielskiego będzie korzystała w późniejszym terminie, ale nie określiła kiedy. Jak obliczyć ewentualne wyrównanie zasiłku macierzyńskiego, do jakiego będzie miała prawo na podstawie nowych przepisów zasiłkowych, jeżeli w pierwszym roku życia dziecka nie skorzysta z urlopu rodzicielskiego?
RADA
Jednorazowe wyrównanie zasiłku macierzyńskiego stanowi różnicę między kwotą zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego należną do wypłaty (100%) a kwotą tego zasiłku wypłaconą wcześniej (81,5%). Szczegóły w uzasadnieniu.
UZASADNIENIE
Długi wniosek o zasiłek macierzyński. Od 26 kwietnia 2023 r. nie funkcjonuje już tzw. długi wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski. Natomiast złożenie długiego wniosku o zasiłek macierzyński, na podstawie art. 30a ustawy zasiłkowej, jest traktowane jak deklaracja tego, że urlop rodzicielski zostanie wykorzystany w pełnym wymiarze bezpośrednio po urlopie macierzyńskim lub urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego. Oznacza to jednocześnie, że po złożeniu wniosku ubezpieczona może zmienić zdanie i wykorzystywać urlop rodzicielski nie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim lub urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, lecz później, także z przerwami, w różnych terminach, nie dłużej jednak niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat.
Jeżeli wysokość zasiłku macierzyńskiego zostanie ustalona na poziomie 81,5% podstawy wymiaru zasiłku na podstawie tzw. długiego wniosku o zasiłek, a następnie ubezpieczona nie będzie korzystała z pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim lub urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego i nie wykorzysta ani jednego dnia urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dziecka, przysługuje jej jednorazowe wyrównanie zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru za okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Wówczas zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego będzie wynosił 70% podstawy wymiaru.
Jednorazowe wyrównanie zasiłku macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru jest wypłacane wyłącznie wtedy, gdy ubezpieczona złoży w tej sprawie wniosek płatnikowi zasiłku (pracodawcy lub ZUS), ponieważ takie działanie nie jest wykonywane przez płatnika z urzędu.
Kwotę jednorazowego wyrównania zasiłku macierzyńskiego płatnik zasiłku oblicza jako różnicę między zasiłkiem macierzyńskim wypłaconym za okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wysokości 81,5% podstawy wymiaru a zasiłkiem należnym za te okresy w wysokości 100% podstawy wymiaru.
Przykład
Przyjmijmy, że pracownica urodziła dziecko 1 czerwca 2023 r. 12 czerwca 2023 r. wystąpiła do pracodawcy z wnioskiem o urlop macierzyński w wymiarze 20 tygodni oraz urlop rodzicielski w wymiarze 32 tygodni. Złożyła też wniosek o zasiłek macierzyński za okresy tych urlopów w wysokości 81,5% podstawy wymiaru. Pracownica otrzymuje stałe miesięczne wynagrodzenie w wysokości 6800 zł. Pracodawca ustalił miesięczną kwotę zasiłku macierzyńskiego jako 4723,51 zł (6800 zł x 13,71% = 932,28 zł; 6800 zł - 932,28 zł = 5867,72 zł; 5867,72 zł x 81,5% = 4723,51 zł). W takiej kwocie pracownica pobierała zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego od 1 czerwca do 18 października 2023 r. Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego powróciła do pracy. Podjęła decyzję, że z urlopu rodzicielskiego skorzysta w późniejszym terminie. Jeżeli nie rozpocznie tego urlopu przed ukończeniem przez dziecko pierwszego roku życia, tj. do 31 maja 2024 r., wówczas będzie mogła wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o jednorazowe wyrównanie zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego, które będzie wynosiło 5339,60 zł i zostało obliczone w następujący sposób:
- zasiłek wypłacony w wysokości 81,5% podstawy wymiaru za okres od 1 czerwca do 18 października 2023 r. - 140 dni:
- 4723,51 zł - miesięczna kwota zasiłku,
- 157,45 zł - stawka dzienna zasiłku (4723,51 zł : 30),
- 22 043 zł - zasiłek za 140 dni;
- zasiłek należny w wysokości 100% podstawy wymiaru:
- 5867,72 zł - miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego w wysokości 100% podstawy wymiaru,
- 195,59 zł - stawka dzienna zasiłku (5867,72 zł : 30),
- 27 382,60 zł - zasiłek za 140 dni.
Kwota jednorazowego wyrównania wynosi 5339,60 zł (27 382,60 zł - 22 043 zł).
Należy pamiętać, że z wnioskiem o jednorazowe wyrównanie zasiłku macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru ubezpieczona powinna wystąpić nie później niż w ciągu 6 miesięcy liczonych od ostatniego dnia, za który to świadczenie przysługuje. Po tym terminie roszczenie o wypłatę wyrównania ulega przedawnieniu.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu ojcowskiego przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru. Natomiast za okres urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński stanowi 70% podstawy wymiaru, w tym przysługuje w tej wysokości za 9 tygodni tego urlopu zagwarantowanego wyłącznie drugiemu rodzicowi dziecka.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego może wynosić 81,5% podstawy wymiaru (z wyłączeniem 9 tygodni dla drugiego rodzica, dla którego zasiłek zawsze wynosi 70% podstawy wymiaru). Warunkiem jest jednak, aby ubezpieczona - matka dziecka, złożyła płatnikowi zasiłku (pracodawcy lub ZUS), nie później niż 21 dni po porodzie, wniosek o zasiłek w tej wysokości za okresy ww. urlopów w pełnym wymiarze (np. przy urodzeniu jednego dziecka przy jednym porodzie zawnioskuje łącznie o 52 tygodnie). Taki wniosek o zasiłek macierzyński nazywany jest długim wnioskiem.
Podstawa prawna
art. 30a, art. 31 ust. 1-3, ust. 3g, ust. 4 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - Dz.U. z 2022 r. poz. 1732; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 641
Renata Tonder
specjalista z zakresu ubezpieczeń społecznych, były wieloletni pracownik Centrali ZUS
