Składka zdrowotna przedsiębiorców w praktyce - podstawa wymiaru, rozliczenie roczne, terminy

W 2023 r. niektórzy płatnicy składek po raz pierwszy dokonają rocznego rozliczenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne i składki zdrowotnej. Chodzi o płatników rozliczających podatek dochodowy według skali podatkowej, podatek liniowy oraz podatek zryczałtowany od przychodów ewidencjonowanych. Rozliczenie należy sporządzić na nowych drukach ZUS DRA lub ZUS RCA, które obowiązują od 1 maja 2023 r. Termin na złożenie rozliczenia upływa 22 maja 2023 r. (20 maja przypada w sobotę).

Od 1 stycznia 2022 r. ustalenie składki zdrowotnej zależy od formy opodatkowania wybranej przez podmiot prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą. To przedsiębiorca decyduje o formie opodatkowania, w jakiej będzie się rozliczał z podatku dochodowego. Do form opodatkowania należą:

• podatek dochodowy na zasadach ogólnych, tj. według skali podatkowej,
• podatek liniowy,
• ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
• karta podatkowa (niedostępna od 2022 r., natomiast podatnicy, którzy korzystali z tej formy opodatkowania przed 1 stycznia 2022 r., mogą ją kontynuować, o ile spełniają warunki rozliczania się w tej formie).

1. Składka zdrowotna dla przedsiębiorców rozliczających się na zasadach ogólnych (skala podatkowa) oraz podatkiem liniowym

Dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, stosujących do przychodów z tej działalności opodatkowanie na zasadach ogólnych (według skali), została wprowadzona zasada rocznego rozliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. Składka zdrowotna jest obliczana i odprowadzana co miesiąc od miesięcznej podstawy wymiaru. Natomiast po zakończeniu roku ustala się dodatkowo wysokość składki rocznej od rocznej podstawy jej wymiaru.

 1.1. Podstawa wymiaru składki zdrowotnej

Przedsiębiorca opodatkowany według skali podatkowej lub opłacający podatek liniowy za każdy miesiąc podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu wpłaca składkę naliczoną od podstawy wymiaru stanowiącej dochód z działalności gospodarczej uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który jest opłacana składka. Dochód to różnica między osiągniętymi przychodami w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o pdof) a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów w rozumieniu tej ustawy. Dochód ten pomniejsza się o kwotę składek społecznych opłaconych w tym miesiącu, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Jest on ustalany w następujący sposób:

1) dochód za pierwszy miesiąc podlegania ubezpieczeniu w roku składkowym jest ustalany jako różnica między osiągniętymi przychodami w rozumieniu ustawy o pdof a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów w rozumieniu tej ustawy;

2) dochód ustalony w sposób, o którym mowa w pkt 1, jest pomniejszany o kwotę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe opłaconych w tym miesiącu, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów;

3) dochód za kolejne miesiące ustala się jako różnicę między sumą przychodów w rozumieniu ustawy o pdof, osiągniętych od początku roku, i sumą kosztów uzyskania tych przychodów w rozumieniu tej ustawy, poniesionych od początku roku;

4) dochód ustalony w sposób, o którym mowa w pkt 3, jest pomniejszany o sumę dochodów ustalonych za miesiące poprzedzające i o różnicę między sumą składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, zapłaconych od początku roku, a sumą składek odliczonych w poprzednich miesiącach; dochód nie jest pomniejszany o składki, które zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów;

5) przy obliczaniu dochodów, o których mowa w pkt 1 i 3, stosuje się art. 24 ust. 1-2b ustawy o pdof (m.in. z uwzględnieniem remanentu końcowego oraz odpłatnego zbycia składników majątku i wartości niematerialnych i prawnych) oraz nie uwzględnia się przychodów nieopodatkowanych innych niż:

• uzyskane z działalności gospodarczej prowadzonej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na podstawie zezwolenia,
• osiągnięte z realizacji nowej inwestycji określonej w decyzji o wsparciu, o której mowa w ustawie z 10 maja 2018 r. o wspieraniu nowych inwestycji,
• ulga relokacyjna, ulga dla rodzin 4+, ulga dla seniorów - które przysługują do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85 528 zł.

Tak obliczona podstawa wymiaru składki zdrowotnej nie może być niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego (czyli 1 lutego danego roku).

1.2. Stopa procentowa składki na ubezpieczenie zdrowotne

Dla podatników rozliczających podatek dochodowy według skali podatkowej stopa procentowa składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9%. Miesięczna podstawa wymiaru składki zdrowotnej dla przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych w okresie od 1 lutego 2022 r. do 31 stycznia 2023 r. nie mogła być jednak niższa niż 3010 zł, a składka - nie niższa niż 270,90 zł. W okresie od 1 lutego 2023 r. do 31 stycznia 2024 r. podstawa wymiaru tej składki nie może być niższa niż 3490 zł, a sama składka nie może być niższa niż 314,10 zł.

Przykład

Osoba prowadząca działalność gospodarczą i rozliczająca przychody na zasadach ogólnych w lutym 2023 r. osiągnęła dochód z działalności w wysokości 3000 zł. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za marzec 2023 r. będzie stanowiła kwota 3490 zł (kwota minimalnego wynagrodzenia w pierwszym dniu roku składkowego). W deklaracji ZUS DRA należy ją wykazać w następujący sposób:

Przykład

Płatnik składek prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną według zasad ogólnych od 1 marca 2023 r. W lutym 2023 r. nie prowadził zatem działalności gospodarczej. W tym przypadku podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za marzec br. (brak dochodów za poprzedni miesiąc) stanowi kwota 3490 zł (kwota minimalnego wynagrodzenia obowiązująca 1 lutego 2023 r.). W deklaracji ZUS DRA płatnik składek powinien ją wykazać następująco:

Dla przedsiębiorcy opłacającego podatek liniowy składka zdrowotna wynosi 4,9% podstawy wymiaru. Wysokość ta obowiązuje, począwszy od rozliczeń składki zdrowotnej za luty 2022 r.

Przykład

W przypadku osoby prowadzącej działalność i opłacającej podatek liniowy, której dochód z działalności gospodarczej w styczniu 2023 r. wyniósł 6000 zł, a w lutym 2023 r. - 8000 zł, wysokość składki zdrowotnej będzie wynosiła za luty 294 zł (6000 zł x 4,9%), a za marzec 392 zł (8000 zł x 4,9%).

Składka obliczona w przedstawiony sposób nie może być niższa od kwoty odpowiadającej 9% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego (w 2023 r. nie może być niższa niż 314,10 zł). W tym przypadku obowiązującą podstawą wymiaru składki jest kwota minimalnego wynagrodzenia obowiązująca 1 lutego (w 2023 r. - 3490 zł).

Deklarację ZUS DRA należało wypełnić w następujący sposób:

Fragment DRA za luty 2023 r.

Fragment DRA za marzec 2023 r.

1.3. Roczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne

Roczna podstawa wymiaru składki zdrowotnej jest ustalana za okres roku składkowego trwającego od 1 lutego danego roku do 31 stycznia roku następnego. Po raz pierwszy przedsiębiorca rozliczy podstawę wymiaru i składkę za okres od 1 lutego 2022 r. do 31 stycznia 2023 r. Podstawę tę stanowi dochód z działalności gospodarczej ustalony za rok kalendarzowy (od stycznia do grudnia 2022 r.) jako różnica:

• między osiągniętymi przychodami (w rozumieniu ustawy o pdof) a 
• poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów (w rozumieniu ustawy o pdof),

pomniejszona o kwotę opłaconych w tym roku składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. 

W przypadku gdy roczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest niższa od kwoty stanowiącej iloczyn liczby miesięcy w roku składkowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego - podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za ten rok składkowy stanowi ta kwota (tj. liczba miesięcy podlegania x minimalne wynagrodzenie).

Przy ustalaniu rocznego dochodu nie uwzględnia się przychodów osiągniętych w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców oraz poniesionych w tym okresie kosztów uzyskania przychodu w rozumieniu ustawy o pdof.

Przykład

Płatnik składek prowadził działalność gospodarczą opodatkowaną według zasad ogólnych (skala podatkowa) od 1 kwietnia do 31 grudnia 2022 r. Za ten rok uzyskał dochody w wysokości 25 000 zł. Suma minimalnego wynagrodzenia za 9 miesięcy 2022 r. wyniosła 27 090 zł (9 x 3010 zł), dlatego jego roczna składka zdrowotna nie może być niższa od 2438,10 zł (27 090 zł x 9%). Płatnik w każdym miesiącu opłacał składkę minimalną w wysokości 270,90 zł. Za 2022 r. opłacił podatek dochodowy w kwocie 3251 zł. W związku z tym, że płatnik zatrudnia pracownika, jego rozliczenie roczne składki zdrowotnej dokonane na raporcie ZUS RCA powinno wyglądać następująco:

Fragment ZUS RCA za kwiecień 2023 r. (formularz obowiązujący od 1 maja 2023 r.)

Płatnik składek po zakończeniu roku kalendarzowego powinien ustalić roczną podstawę wymiaru i składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Następnie powinien zweryfikować, czy tak ustalona kwota składki zdrowotnej różni się od sumy składek na ubezpieczenie zdrowotne wykazanych w dokumentach rozliczeniowych za poszczególne miesiące roku składkowego. Jeśli składka jest niższa niż roczna kwota składki ustalona od rocznej podstawy, należy dopłacić różnicę. Kwotę dopłaty składki wykazuje się w dokumentach rozliczeniowych składanych za kwiecień następnego roku (np. za 2022 r. będzie to kwiecień 2023 r.) w części dotyczącej rozliczenia rocznego (blok III.F raportu ZUS RCA lub blok XII deklaracji ZUS DRA). Dokumenty rozliczeniowe za kwiecień należy przekazać do ZUS najpóźniej do 20 maja (np. za kwiecień 2023 r. będzie to 22 maja 2023 r., gdyż 20 maja przypada w sobotę). Oprócz bieżącej składki za dany miesiąc w tym samym terminie należy uregulować również ewentualną niedopłatę. Jeżeli natomiast zapłacona suma składek zdrowotnych wynikająca z miesięcznych dokumentów rozliczeniowych jest wyższa niż roczna kwota składki ustalona od rocznej podstawy - płatnik składek ma prawo do zwrotu nadpłaty.

O zwrot pieniędzy płatnik składek musi wystąpić do 31 maja, wyłącznie w formie elektronicznej, za pośrednictwem PUE ZUS. W przeciwnym razie ZUS pozostawi wniosek bez rozpoznania.

2. Składka zdrowotna dla przedsiębiorców rozliczających się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych

Dla osób rozliczających podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych wysokość składki zdrowotnej jest uzależniona od dwóch czynników, tj. od przychodów przedsiębiorcy oraz przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, za IV kwartał roku poprzedniego, ogłaszanego przez GUS (dalej: przeciętne wynagrodzenie). Sama składka może być ustalana na dwa sposoby: 

• liczona na bieżąco i zależna od wielkości faktycznie uzyskanych przychodów w danym roku składkowym albo 
• liczona w sposób uproszczony (z dochodu uzyskanego w roku poprzednim).

 2.1. Składka zdrowotna obliczana od faktycznie uzyskanych przychodów roku bieżącego

Od 2022 r. wyliczenie składki zdrowotnej u osób rozliczających podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych jest zależne od osiągniętego przychodu z działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Ustawa ta za przychód uznaje otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Składka na ubezpieczenie zdrowotne dla ryczałtowców wynosi 9% podstawy jej wymiaru. Podstawa wymiaru składki zdrowotnej jest wyliczana według trzech stawek:

• 60% przeciętnego wynagrodzenia przy rocznych przychodach nieprzekraczających 60 000 zł,
• 100% przeciętnego wynagrodzenia przy rocznych przychodach w przedziale od 60 000 zł do 300 000 zł,
• 180% przeciętnego wynagrodzenia przy rocznych przychodach przekraczających 300 000 zł.

Dla ustalenia, w której stawce znajduje się przedsiębiorca, przyjmuje się przychody pomniejszane o kwoty opłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu, na podstawie ustawy o pdof.

Ostateczna wysokość składki zdrowotnej dla osób rozliczających podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych jest zależna od wartości przeciętnego wynagrodzenia. Przeciętne wynagrodzenie w IV kwartale 2022 r. wyniosło 6965,94 zł. W związku z tym w 2023 r. wysokość składki zdrowotnej jest następująca:

• jeżeli uzyskany od początku roku przychód nie przekracza 60 000 zł, składka zdrowotna wynosi 376,16 zł (6965,94 zł x 60% = 4179,56 zł x 9%),
• jeżeli uzyskany od początku roku przychód nie przekracza 300 000 zł, składka zdrowotna wynosi 626,93 zł (6965,94 zł x 100% = 6965,94 zł x 9%),
• jeżeli uzyskany od początku roku przychód przekroczy 300 000 zł, składka zdrowotna wynosi 1128,48 zł (6965,94 zł x 180% = 12 538,69 zł x 9%).

Wymagane jest bieżące śledzenie przychodu przez płatnika składek. Wyższa składka należna jest dopiero od tego miesiąca, w którym zostanie przekroczony kolejny próg przychodowy. W tej sytuacji przedsiębiorca ma obowiązek zapłacić wyższą składkę zdrowotną również za wcześniejsze miesiące. Służy temu tzw. roczne rozliczenie składki zdrowotnej, które przedsiębiorcy sporządzają w maju następnego roku kalendarzowego.

 2.2. Składka zdrowotna ustalana w uproszczony sposób

Przedsiębiorcy, którzy w 2023 r. wybrali jako formę opodatkowania ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, mają prawo do opłacania tzw. składki zdrowotnej uproszczonej. Rozwiązanie to jest możliwe, jeżeli został spełniony warunek prowadzenia działalności przez cały poprzedni rok kalendarzowy. Formę uproszczoną można zastosować, gdy w poprzednim roku przedsiębiorca korzystał z opodatkowania:

• według skali podatkowej,
• podatkiem liniowym,
• podatkiem z kwalifikowanych praw własności intelektualnej,
• ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

Osoby, które nie prowadziły działalności gospodarczej w roku poprzednim, nie mają możliwości skorzystania z uproszczonej formy wyliczenia składki zdrowotnej. Oznacza to, że nie mogą z niej skorzystać osoby, które zawiesiły działalność choćby na miesiąc lub rozpoczęły działalność w trakcie 2022 r.

Metoda uproszczona, przy określaniu miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, pozwala przedsiębiorcy przyjąć kwotę przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym pomniejszoną o kwotę opłaconych w poprzednim roku kalendarzowym składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu. Ustalona tym sposobem miesięczna podstawa wymiaru składki zdrowotnej obowiązuje ubezpieczonego przez cały rok kalendarzowy (wyjątek stanowi sytuacja, gdy ubezpieczony zakończył działalność gospodarczą, by następnie podjąć nową).

Przypomnijmy, że termin składania deklaracji ZUS DRA i opłacenia składki zdrowotnej dla osób korzystających z opodatkowania w formie ryczałtu upływa 20 dnia każdego miesiąca (bez znaczenia pozostaje fakt zatrudniania pracowników).

 2.3. Roczna podstawa wymiaru składki zdrowotnej ryczałtowców

Roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób, które stosują opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, stanowi:

• iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty 60% przeciętnego wynagrodzenia (z IV kwartału roku poprzedniego), jeżeli przychody z działalności gospodarczej nie przekroczyły w tym okresie kwoty 60 000 zł;
• iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (z IV kwartału roku poprzedniego), jeżeli przychody z działalności gospodarczej przekroczyły w tym okresie 60 000 zł i nie przekroczyły 300 000 zł;
• iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty odpowiadającej 180% przeciętnego wynagrodzenia (z IV kwartału roku poprzedniego), jeżeli przychody z działalności gospodarczej przekroczyły 300 000 zł.

Przykład

Wspólnik spółki jawnej rozliczał się z podatku dochodowego w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych przez cały 2022 r. (szacował, że jego przychody zmieszczą się w przedziale 60 000 zł - 300 000 zł). Jednak jego przychody z działalności gospodarczej przekroczyły w 2022 r. 300 000 zł. W deklaracji za kwiecień 2023 r. płatnik składek ustali roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jako iloczyn 12 x 180% przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału 2021 r. Składkę roczną należy porównać z sumą składek rozliczonych za poszczególne miesiące 2022 r., co pozwoli ustalić, czy płatnik składek będzie zobowiązany dopłacić składkę, czy może będzie przysługiwał mu zwrot składki zdrowotnej.

Miesiąc/rok	Przychód z działalności	Przychód narastająco	Wysokość składki zdrowotnej	Podstawa wymiaru składki zdrowotnej
Styczeń 2022	10 000,00 zł	10 000,00 zł	335,94 zł	3732,62 zł (60% z 6221,04 zł)
Luty 2022	10 500,00 zł	20 500,00 zł	335,94 zł	3732,62 zł (60% z 6221,04 zł)
Marzec 2022	60 000,00 zł	80 500,00 zł	559,89 zł	6221,04 zł (100% z 6221,04 zł)
Kwiecień 2022	25 000,00 zł	105 500,00 zł	559,89 zł	6221,04 zł (100% z 6221,04 zł)
Maj 2022	45 000,00 zł	150 500,00 zł	559,89 zł	6221,04 zł (100% z 6221,04 zł)
Czerwiec 2022	35 000,00 zł	185 500,00 zł	559,89 zł	6221,04 zł (100% z 6221,04 zł)
Lipiec 2022	30 000,00 zł	215 500,00 zł	559,89 zł	6221,04 zł (100% z 6221,04 zł)
Sierpień 2022	50 000,00 zł	265 500,00 zł	559,89 zł	6221,04 zł (100% z 6221,04 zł)
Wrzesień 2022	29 000,00 zł	294 500,00 zł	559,89 zł	6221,04 zł (100% z 6221,04 zł)
Październik 2022	15 000,00 zł	309 500,00 zł	1 007,81 zł	11197,87 zł (180% z 6221,04 zł)
Listopad 2022	20 000,00 zł	329 500,00 zł	1 007,81 zł	11197,87 zł (180% z 6221,04 zł)
Grudzień 2022	18 000,00 zł	347 500,00 zł	1 007,81 zł	11197,87 zł (180% z 6221,04 zł)
		Suma wpłat składki:	7614,54 zł
		Roczna składka należna:	12 093,72 zł
		Niedopłata:	4479,18 zł

Fragment deklaracji ZUS DRA z rozliczeniem rocznym składki zdrowotnej (formularz obowiązujący od 1 maja 2023 r.)

Tryb rozliczenia dopłaty oraz ubiegania się o zwrot nadpłaty jest taki sam jak w przypadku płatników składek opodatkowanych podatkiem na zasadach ogólnych (patrz wyżej).

3. Składka zdrowotna dla przedsiębiorców rozliczających się za pomocą karty podatkowej

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia zdrowotne dla przedsiębiorców stosujących opodatkowanie w formie karty podatkowej stanowi minimalne wynagrodzenie obowiązujące 1 stycznia danego roku. Składka w tej wysokości obowiązuje przez cały rok kalendarzowy. W 2023 r. podstawę wymiaru składki stanowi kwota 3490 zł.

4. Obliczanie składki zdrowotnej w pozostałych przypadkach

Podstawę wymiaru składki zdrowotnej dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, nieuzyskujących przychodów z działalności gospodarczej (m.in. twórców, artystów, wspólników spółek jawnej, komandytowej), stanowi kwota 100% przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału roku poprzedniego (w 2023 r. - 6965,94 zł). A to oznacza, że miesięczna składka zdrowotna wynosi 626,93 zł (9% z 6965,94 zł) i obowiązuje przez cały rok w niezmienionej wysokości.

W przypadku osób współpracujących z osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub z osobami korzystającymi z tzw. ulgi na start podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi kwota 75% przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału roku poprzedniego. Miesięczna składka zdrowotna wynosi 470,20 zł (9% z 5224,46 zł - tj. 75% z 6965,94 zł). W tej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia 2023 r.

5. Rozliczenie rocznej podstawy wymiaru i składki zdrowotnej w przypadku zmiany formy opodatkowania w trakcie roku 

W praktyce mogą zdarzyć się sytuacje, w których płatnik składek zmieni formę opodatkowania w ciągu roku składkowego (np. zakończył i rozpoczął działalność w trakcie roku, zrezygnował z ryczałtu ewidencjonowanego od 1 lipca 2022 r. na rzecz skali podatkowej). Za taki rok również konieczne jest obliczenie rocznej składki od rocznej podstawy jej wymiaru - odrębnie w odniesieniu do okresów, w których była stosowana dana forma opodatkowania. Do wyliczenia miesięcznej oraz rocznej składki dla danej formy opodatkowania uwzględniane są przychody uzyskane w ramach działalności opodatkowanej daną formą opodatkowania. Jeśli płatnik składek stosował za część roku opodatkowanie podatkiem liniowym, a za drugą część - opodatkowanie według innych zasad, to za okres prowadzenia działalności gospodarczej, z której przychody były opodatkowane podatkiem liniowym, stosuje stopę procentową składki zdrowotnej 4,9%, a za pozostałe miesiące prowadzenia działalności - 9%. 

Przykład

Płatnik składek do końca czerwca 2022 r. rozliczał podatek dochodowy ryczałtowo, a od 1 lipca 2022 r. zmienił formę opodatkowania na skalę podatkową. Za okres od stycznia do czerwca 2022 r. uzyskał przychód w wysokości 28 000 zł. Natomiast w okresie od lipca do grudnia 2022 r. uzyskał dochód w kwocie 35 000 zł. Z tego tytułu wpłacił składkę zdrowotną w następującej wysokości:

• z tytułu ryczałtu - 2015,64 zł (przychód od stycznia do czerwca, tj. 6 miesięcy x 335,94 zł; podstawę składki stanowiła kwota 22 395,72 zł);
• ze skali podatkowej - 3150 zł [(2 miesiące x 540 zł) + (2 miesiące x 450 zł) + 360 zł + 810 zł]:

- za lipiec i sierpień 2022 r. podstawa wyniosła 6000 zł, a składka zdrowotna - 540 zł,

- za wrzesień i listopad 2022 r. podstawa wyniosła 5000 zł, a składka zdrowotna - po 450 zł,

- za październik 2022 r. podstawa wyniosła 4000 zł, a składka - 360 zł,

- za grudzień 2022 r. podstawa wyniosła 9000 zł, a składka zdrowotna - 810 zł.

Rozliczenie roczne podstawy wymiaru i składki zdrowotnej w deklaracji ZUS DRA powinno wyglądać następująco:

Podsumowanie

1. Wysokość podstawy wymiaru i składki zdrowotnej przedsiębiorcy jest uzależniona od formy opodatkowania.
2. Podstawę wymiaru stanowi albo przychód (w rozumieniu ustawy o zryczałtowanym podatku), albo dochód (w rozumieniu ustawy o pdof), albo ustalony procent przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z IV kwartału roku poprzedniego, łącznie z wypłatami z zysku.
3. Składka zdrowotna wynosi 9% podstawy wymiaru, z wyjątkiem osób rozliczających swoją działalność podatkiem liniowym - w ich przypadku stopa procentowa tej składki wynosi 4,9%.
4. Rozliczenie roczne podstawy wymiaru i składki zdrowotnej dotyczy płatników składek rozliczających podatek dochodowy na zasadach ogólnych lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
5. Okres składkowy dla form wymienionych w pkt 4 trwa od 1 lutego danego roku do 31 stycznia roku następnego.
6. Jeśli płatnik składek w trakcie roku zmieni formę opodatkowania, wówczas w rozliczeniu rocznym rozlicza składkę zdrowotną dla każdej formy odrębnie.

Michał Daszczyński

aplikant radcowski, specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych