Jak obniżać składkę zdrowotną do wysokości zaliczki podatkowej

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

W przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika, o którym mowa w art. 85 ust. 1-13 ustawy zdrowotnej, tj. m.in. pracodawcę i zleceniodawcę, jest wyższa od zaliczki (hipotetycznej) na podatek dochodowy, obliczonej zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: updof) w brzmieniu obowiązującym na 31 grudnia 2021 r., składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej kwoty (art. 83 ustawy zdrowotnej).

Do wysokości zaliczki na podatek z 2021 r. należy też obniżyć składkę zdrowotną w przypadku, gdy składka na to ubezpieczenie obliczona jest od przychodu zwolnionego z podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152-154 updof, tj. uzyskanego przez podatników:

• do 26 lat,
• przenoszących miejsce zamieszkania do Polski,
• wychowujących co najmniej 4 dzieci,
• będących emerytami, ale niepobierającymi świadczenia.

Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Zdrowia (patrz poniżej) wyliczoną składkę na ubezpieczenie zdrowotne należy porównać do zaliczki na podatek obliczonej według zasad z ubiegłego roku, ale bez obniżania tej zaliczki o składkę zdrowotną (pomimo że do 31 grudnia 2021 r. zaliczka podatkowa była obniżana o 7,75% składki zdrowotnej). Jeżeli hipotetyczna zaliczka na podatek ustalona w ten sposób będzie niższa od 9% składki zdrowotnej, składkę należy obniżyć do wysokości tej zaliczki.

Biuro Komunikacji Ministerstwa Zdrowia w interpretacji z sierpnia 2022 r. poinformowało, że:

MZ

(…) w myśl art. 83 ust. 1 i 2b ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285, ze zm.) możliwe jest obniżenie składki zdrowotnej wyłącznie przez płatnika, o którym mowa w art. 85 ust. 1-13 tej ustawy, do wysokości zaliczki na podatek dochodowy, obliczonej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 grudnia 2021 r. W tym celu należy obliczyć hipotetyczną zaliczkę na PIT w ten sposób, że od postawy opodatkowania (przychód minus koszty ich uzyskania) należy obliczyć podatek wedle stawki podatkowej obowiązującej w dniu 31 grudnia 2021 r., który następnie podlega obniżeniu o ulgę podatkową wynikającą z kwoty wolnej od podatku (tj. 43,76 zł), ale bez obniżenia o składkę zdrowotną podlegającą odliczeniu od podatku (ustaloną jako 7,75% podstawy wymiaru składki). Wynika to z konieczności uniknięcia błędnego koła, w którym dla obliczenia składki zdrowotnej należałoby już uprzednio znać kwotę tej składki, aby móc odjąć od zaliczki na podatek dochody kwotę składki zdrowotnej pomniejszającą podatek, do której to zaliczki należałoby obniżyć składkę.

Przedstawiając powyższe zagadnienie na hipotetycznym przykładzie należy wskazać, że wyliczenie powinno przebiec w następujący sposób:

Przyjmując, że pracownik zatrudniony na 1/3 etatu otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 1200 zł brutto. W oświadczeniu PIT-2 upoważnił on pracodawcę do odliczania ulgi podatkowej. Przysługują mu podstawowe koszty uzyskania przychodu.

Krok 1. Obliczenie składki na ubezpieczenia społeczne:

1200 zł x 9,76% = 117,12 zł (składka emerytalna)

1200 zł x 1,5% = 18 zł (składka rentowa)

1200 zł x 2,45% = 29,4 zł (składka chorobowa)

Składki łącznie: 164,52 zł

Krok 2. Obliczenie podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne:

1200 zł (wynagrodzenie brutto) - 164,52 zł (składki na ubezpieczenia społeczne) = 1035,48 zł

Krok 3. Obliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne:

1035,48 zł (podstawa wymiaru składki zdrowotnej) x 9% (wymiar procentowy składki zdrowotnej) = 93,19 zł

Krok 4. Obliczenie kwoty składki zdrowotnej pomniejszającej podatek w stanie prawnym z dnia 31 grudnia 2021 r.:

1035,48 zł (podstawa wymiaru składki zdrowotnej) x 7,75% (wymiar procentowy składki zdrowotnej podlegającej odliczeniu od podatku) = 80,24 zł

Krok 5. Ustalenie podstawy opodatkowania:

1035,48 zł - 250 zł (podstawowe koszty uzyskania przychodu) = 785 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych)

Krok 6. Obliczenie podatku należnego wedle stanu prawnego z 31 grudnia 2021 r.:

785 zł (podstawa opodatkowania) x 17% (wymiar procentowy podatku) = 133,45 zł

Krok 7. Obliczenie zaliczki na podatek dochodowy przed pomniejszeniem o składkę zdrowotną podlegającą odliczeniu od podatku:

133,45 zł (podatek) - 43,76 zł (ulga podatkowa) = 89,69 zł

Krok. 8. Obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki: 89,69 zł

Krok 9. Obliczenie ostatecznej zaliczki na podatek dochodowy w stanie prawnym obowiązującym w dniu 31 grudnia 2021 r.:

89,69 zł - 80,24 zł (kwota składki zdrowotnej pomniejszająca podatek) = 9 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych)

Krok 10. Ustalenie hipotetycznego wynagrodzenia netto wg stanu prawnego obowiązującego w dniu 31 grudnia 2021 r.:

1200 zł (wynagrodzenie brutto) - 164,52 zł (składki na ubezpieczenia społeczne) - 89,69 zł (składka zdrowotna) - 9 zł (zaliczka na podatek dochodowy) = 936,79 zł.

Warto wskazać, że hipotetyczna zaliczka na podatek ustalana jest na podstawie aktualnej sytuacji podatkowej podatnika, ale z uwzględnieniem przepisów updof w brzmieniu obowiązującym 31 grudnia 2021 r. W tym celu należy uwzględnić:

• koszty uzyskania przychodów (zwykłe: 250 zł lub podwyższone: 300 zł, do których podatnik ma obecnie prawo, albo ich nie stosować, jeżeli podatnik o to zawnioskował),
• kwotę zmniejszającą podatek w wysokości 43,76 zł (jeżeli podatnik ma obecnie do niej prawo).

Zatem ze zmniejszeniem składki zdrowotnej do wysokości podatku będziemy mieć do czynienia zasadniczo tylko przy stosunkowo niskim wynagrodzeniu.

PRZYKŁAD

Pracownica zatrudniona na 1/8 etatu ma prawo w 2022 r. do wynagrodzenia miesięcznego w wysokości 1000 zł, przysługują jej zwykłe koszty uzyskania przychodów (250 zł) i złożyła PIT-2. Podstawę obliczenia zaliczki na podatek i jej wysokość należy ustalić w następujący sposób:

• 1000 zł - 137,10 zł (składki na ubezpieczenia społeczne) - 250 zł = 612,90 zł; 613 zł po zaokrągleniu do pełnych złotych (podstawa opodatkowania),

• 613 zł × 17% - 43,76 zł (kwota zmniejszająca podatek obowiązująca w 2021 r.) = 60,45 zł (zaliczka na podatek).

W październiku 2022 r. pracownica ma nadal prawo do wynagrodzenia w wysokości 1000 zł, zwykłych kosztów uzyskania przychodów i kwoty zmniejszającej podatek.

Podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi kwota 862,90 zł (1000 zł - 137,10 zł).

Składka zdrowotna wynosi:

• 77,66 zł (862,90 zł × 9%),

• 66,87 zł (862,90 zł × 7,75%).

Porównując wysokość hipotetycznego podatku z 2021 r. i składki zdrowotnej obliczonej w 2022 r., należy obniżyć składkę zdrowotną (9% i 7,75%) do wysokości hipotetycznej zaliczki podatkowej, tj. do kwoty 60,45 zł (60,45 zł < 77,66 zł).

PRZYKŁAD

Pracownica ma prawo do wynagrodzenia miesięcznego w wysokości 6000 zł, przysługują jej zwykłe koszty uzyskania przychodów (250 zł) i złożyła PIT-2. Podstawę obliczenia podatku i wysokość podatku należy ustalić w następujący sposób:

• 6000 zł - 822,60 zł (składki na ubezpieczenia społeczne) - 250 zł = 4927,40 zł; 4927 zł po zaokrągleniu do pełnych złotych (podstawa opodatkowania),

• 4927 zł × 17% - 43,76 zł (kwota zmniejszająca podatek obowiązująca w 2021 r.) = 793,03 zł (zaliczka na podatek).

W październiku 2022 r. pracownica ma nadal prawo do wynagrodzenia w wysokości 6000 zł.

Podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi kwota 5177,40 zł (6000 zł - 822,60 zł).

Składka zdrowotna wynosi:

• 465,97 zł (5177,40 zł × 9%),

• 401,25 zł (5177,40 zł × 7,75%).

Porównując wysokość zaliczki na podatek z 2021 r. i składki zdrowotnej obliczonej w 2022 r., nie dochodzi do obniżenia tej składki (793,03 zł > 465,97 zł).

Omawiając zagadnienie obniżania składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek mamy do czynienia z pewnego rodzaju nieprecyzyjnością ustawodawcy i zamiennym stosowaniem pojęć podatku i zaliczki na podatek, choć nie są one równoważne. Powoduje to wątpliwości, bowiem nie istnieje podstawa prawna, która nakazywałaby ustalanie zaliczki na podatek w ten sposób przy jej porównywaniu z wysokością składki zdrowotnej. W stanowisku z sierpnia 2022 r. resort zdrowia stwierdził, że nieodliczanie składki zdrowotnej do celów porównawczych "(…) wynika (…) z konieczności uniknięcia błędnego koła, w którym dla obliczenia składki zdrowotnej należałoby już uprzednio znać kwotę tej składki, aby móc odjąć od zaliczki na podatek dochody kwotę składki zdrowotnej pomniejszającą podatek, do której to zaliczki należałoby obniżyć składkę".

Zgodnie z art. 27 updof (w brzmieniu obowiązującym 31 grudnia 2021 r.) podatek dochodowy obliczany na ogólnych zasadach pobiera się od podstawy jego obliczenia według skali. Podstawę obliczenia podatku stanowi dochód, czyli przychód pomniejszony o:

• składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe (jeżeli zostały potrącone ze środków podatnika),
• koszty uzyskania przychodów.

Zaliczki na podatek wynoszą 17% lub 32% dochodu (w zależności od wysokości dochodu, przy czym powyżej kwoty 85 528 zł przewidziano 31 grudnia 2021 r. 32% stawkę podatku). Zaliczka mogła zostać zmniejszona na wniosek podatnika w przypadku wspólnego opodatkowania dochodów, a także o kwotę zmniejszającą podatek (na podstawie oświadczenia PIT-2) oraz o składkę zdrowotną pobraną przez zakład pracy ze środków podatnika do wysokości 7,75% (art. 32 updof w brzmieniu z 31 grudnia 2021 r.). Zasady odliczenia składki zdrowotnej od podatku regulował art. 27b updof. Przepis ten został uchylony od 1 stycznia 2022 r. Zgodnie z jego uchylonym ust. 3b obliczoną zaliczkę należało zmniejszać o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, pobranej w tym miesiącu przez zakład pracy ze środków podatnika.

Ponieważ ustawodawca w art. 83 ustawy zdrowotnej wskazuje, że zaliczkę na podatek do celów ustalenia wysokości składki zdrowotnej należy obliczyć zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym na 31 grudnia 2021 r., powinien więc dopuszczać możliwość dokonywania tego na podstawie wszystkich właściwych przepisów tej ustawy obowiązujących w 2021 r.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 27, art. 31-32 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1846

• art. 83, art. 85 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1855

Alicja Kozłowska

specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, praktyk z wieloletnim doświadczeniem