Czy można nałożyć na pracownika karę pieniężną za stawienie się do pracy w stanie po użyciu alkoholu

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Pracodawca ma obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że:

• stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu,
• spożywał alkohol w czasie pracy (art. 17 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi).

Ponadto pracodawca ma możliwość uruchomienia postępowania w sprawie nałożenia na pracownika kary porządkowej, w tym pieniężnej. Jednak taką możliwość Kodeks pracy przewiduje tylko w ściśle określonych sytuacjach.

Kara pieniężna za stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości. Karę pieniężną bezsprzecznie można nałożyć na pracownika m.in. za stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.

WAŻNE

Karę pieniężną pracodawca może nałożyć za stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.

Spożywanie alkoholu w czasie pracy przez pracownika zazwyczaj nie wzbudza wątpliwości w zakresie oceny możliwości zastosowania kary pieniężnej. Pojawiają się one za to w kontekście stwierdzenia stanu nietrzeźwości, ponieważ stan ten został wyraźnie zdefiniowany w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Co istotne, przywołana ustawa wyróżnia 2 stany, jakie występują w wyniku spożywania napojów alkoholowych:

1) stan po użyciu alkoholu oraz

2) stan nietrzeźwości.

Tabela. Stanu po użyciu alkoholu a stan nietrzeźwości

WAŻNE

Stan po użyciu alkoholu nie jest stanem nietrzeźwości.

Należy zwrócić uwagę, że przepisy o pracowniczej odpowiedzialności porządkowej jako naruszenie zasady trzeźwości w miejscu pracy, które może skutkować nałożeniem kary pieniężnej, wskazują stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości. Oznacza to w praktyce, że pracownik, którego zawartość alkoholu w organizmie nie odpowiada określonym w ustawie normom dla stanu nietrzeźwości, a jedynie wskazuje na stan po użyciu alkoholu, nie może być ukarany pieniężnie z tytułu stawienia się do pracy w stanie nietrzeźwości.

PRZYKŁAD

Pracownik firmy budowlanej wykonujący prace szczególnie niebezpieczne przybył na teren budowy. Z uwagi na wyczuwalną od niego woń alkoholu pracownik nie został dopuszczony do pracy, a z inicjatywy osoby kierującej pracownikami został poddany badaniu w celu potwierdzenia lub wykluczenia naruszenia zasady trzeźwości w miejscu pracy. Pomiar wykazał 0,4‰ stężenia alkoholu we krwi, a zatem stan po użyciu alkoholu. Pracownik przyznał się, że może to być skutek spożywania alkoholu do późnych godzin wieczornych poprzedniego dnia. W tym przypadku pracodawca nie ma możliwości nałożenia kary pieniężnej z tytułu przybycia pracownika do zakładu pracy w stanie nietrzeźwości, ponieważ taki stan nie został stwierdzony.

Kara pieniężna za nieprzestrzeganie zasad bhp. Natomiast warto zauważyć, że Kodeks pracy daje pracodawcy możliwość nałożenia na pracownika kary pieniężnej także za nieprzestrzeganie przez niego przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych. Przy czym przepis umożliwiający nakładanie kary pieniężnej odwołuje się do nieprzestrzegania przez pracownika nieokreślonych wprost przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Zatem należy uznać, że przepisami z zakresu bhp mogą być nie tylko te powszechnie obowiązujące, ale również przepisy zakładowe, w których za nieprzestrzeganie zasad bhp pracodawca może uznać różne sytuacje. W praktyce oznacza to, że w każdym zakładzie pracy pracodawca może je sam zdefiniować, np. w regulaminie pracy.

Oczywiste jest, że na stanowiskach, na których jest wymagany określony rodzaj skupienia, odpowiednia sprawność psychofizyczna, gdzie do tego ryzyko wypadku jest duże, pracodawca może w wewnątrzzakładowej regulacji zapisać, że stawienie się do pracy także w stanie po użyciu alkoholu jest zakazane i stanowi naruszenie zasad bhp. Można też w treści regulacji wyraźnie wskazać, że naruszenie tego rodzaju będzie skutkowało zastosowaniem kary porządkowej pieniężnej. Wówczas nie ma przeszkód, aby pracownik, który nie osiągnął stanu nietrzeźwości, ale jest w stanie po użyciu alkoholu, został ukarany w ten sposób.

PRZYKŁAD

Firma budowlana z uwagi na duże ryzyko wypadków przy pracy, szczególnie przy wykorzystywaniu maszyn budowlanych, w swoim regulaminie pracy zamieściła katalog zachowań pracowników, które są zakazane w pracy i które będzie uznawała za naruszenie zasad bhp. W katalogu tym m.in. wskazano jako naruszenie stawienie się do pracy zarówno w stanie nietrzeźwości, jak i w stanie po użyciu alkoholu. Ponadto wyraźnie zaznaczono w regulaminie, że każde tego typu naruszenie może być podstawą do nałożenia na pracownika pieniężnej kary porządkowej. Jeden z pracowników tej firmy, wykonujący prace jako operator dźwigu, przyszedł do pracy w stanie budzącym wątpliwości kierownika budowy co do trzeźwości. Podczas rozmowy z tym pracownikiem wyraźnie wyczuwalna była woń alkoholu. W związku z tym kierownik zdecydował o niedopuszczeniu go do pracy oraz poddaniu badaniu w celu potwierdzenia stężenia alkoholu w organizmie. Pomiar wykazał 0,4‰ stężenia alkoholu we krwi, a zatem stan po użyciu alkoholu. Pracownik przyznał się, że może to być efekt przyjęcia w poprzednim dniu, na którym spożywał alkohol do późnych godzin wieczornych. W tym przypadku pracodawca ma możliwość nałożenia kary pieniężnej z tytułu naruszenia zasad bhp z uwagi na stawienie się do zakładu pracy w stanie po użyciu alkoholu.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 108 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655

• art. 46 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi - Dz.U. z 2021 r. poz. 1119; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 218

Sebastian Kryczka

ekspert z zakresu prawa pracy, prawnik, były pracownik Państwowej Inspekcji Pracy, od kilkunastu lat specjalizuje się w problematyce prawa pracy oraz zagadnieniach kontroli i nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy, autor wielu komentarzy, artykułów i porad z zakresu prawa pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony danych osobowych