Jak oskładkować umowę zlecenia w zbiegu z pracą etatową

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Zbieg tytułów do ubezpieczeń - umowa o pracę i umowa zlecenia. Osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, które wykonują także umowę zlecenia w innej firmie (jeśli w ramach tej umowy nie wykonują pracy na rzecz własnego pracodawcy), podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tylko z umowy o pracę. Jest to uzależnione od wysokości wynagrodzenia z umowy o pracę - pracownik musi miesięcznie osiągać z umowy o pracę co najmniej kwotę minimalnego wynagrodzenia (3010 zł w 2022 r.).

Natomiast w sytuacji gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z umowy o pracę, w przeliczeniu na okres miesiąca, jest niższa od wynagrodzenia minimalnego, osoba wykonująca dodatkowo umowę zlecenia będzie podlegała również ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia (emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu - obowiązkowo, chorobowemu - dobrowolnie).

Składka na ubezpieczenie zdrowotne zawsze jest obowiązkowa z każdej zawartej umowy (art. 82 ust. 1 ustawy zdrowotnej).

PRZYKŁAD

Wojciech K. jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę w firmie cateringowej, w wymiarze 1/2 etatu, z miesięcznym wynagrodzeniem 2500 zł. Od 1 marca br. zamierza zawrzeć także umowę zlecenia z właścicielem restauracji, w której będzie pracował jako kelner. Z tytułu umowy zlecenia będzie otrzymywał miesięcznie wynagrodzenie w kwocie 2350 zł.

W tym przypadku Wojciech K. będzie objęty ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym z umowy o pracę i umowy zlecenia, ponieważ wynagrodzenie z umowy o pracę jest niższe od minimalnego wynagrodzenia (3010 zł).

Wynagrodzenie z etatu w przeliczeniu na okres miesiąca. W poradniku Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz ustalania podstawy wymiaru składek (www.zus.pl) ZUS wyjaśnia:

ZUS

(…) osoba spełniająca jednocześnie warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu stosunku pracy oraz innych tytułów (…) jest obejmowana tymi ubezpieczeniami wyłącznie ze stosunku pracy, jeżeli:

• w umowie o pracę ma zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie,
• w razie braku zagwarantowania co najmniej minimalnego wynagrodzenia (co może mieć miejsce w przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy) - jeśli podstawa wymiaru składek z tytułu stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie.

W przypadku pracowników, którzy w umowie o pracę nie mają zagwarantowanego minimalnego wynagrodzenia, objęcie obowiązkiem ubezpieczeń społecznych z innego tytułu w danym miesiącu jest uzależnione od tego, czy w tym miesiącu podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia.

PRZYKŁAD

Hanna G. jest zatrudniona na 1/2 etatu w agencji ubezpieczeniowej. W umowie o pracę ma zagwarantowane wynagrodzenie w kwocie 2000 zł oraz prowizję od zawartych przez nią umów ubezpieczenia. Oznacza to, że umowa o pracę nie gwarantuje jej miesięcznie minimalnego wynagrodzenia, chociaż pracownica może taką kwotę uzyskać (jest to uzależnione od kwoty wypracowanej prowizji). Od 1 lutego 2022 r. Hanna G. wykonuje umowę zlecenia w biurze rachunkowym.

W tej sytuacji:

• w miesiącach, w których ze stosunku pracy uzyskała co najmniej minimalne wynagrodzenie - zleceniodawca opłaca za nią obowiązkowo tylko składkę zdrowotną,

• w miesiącach, w których wynagrodzenie ze stosunku pracy nie przekroczyło kwoty minimalnej płacy - zleceniobiorca musi opłacić za Hannę G. składki na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne.

Zleceniodawca musi na bieżąco monitorować wysokość wynagrodzenia Hanny G. ze stosunku pracy, opierając się na jej oświadczeniu lub na informacji z ZUS. Ponadto płatnik będzie zobowiązany do składania stosownej dokumentacji zgłoszeniowej - zgłaszając zleceniobiorczynię odpowiednio na druku ZUS ZZA (w miesiącach podlegania tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu) lub na druku ZUS ZUA (w miesiącach podlegania ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu).

Warto wspomnieć, że w czasie urlopu bezpłatnego jedynym tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jest umowa zlecenia. Bez znaczenia jest fakt, czy pracownik w miesiącu, w którym przebywał na urlopie bezpłatnym, uzyskał ze stosunku pracy przychód niższy, równy czy też wyższy od kwoty obowiązującego minimalnego wynagrodzenia.

Umowa zlecenia wykonywana na rzecz pracodawcy. Inaczej sytuacja wygląda, jeśli pracownik w ramach umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem faktycznie wykonuje pracę na rzecz swojego pracodawcy. W tym zakresie wynagrodzenie z umowy zlecenia będzie podlegało oskładkowaniu jak wynagrodzenie z umowy o pracę (art. 8 ust. 2a ustawy systemowej).

W przypadku takich osób w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy zlecenia (lub innej umowy o tym charakterze, a także umowy o dzieło - art. 18 ust. 1a ustawy systemowej). Co ważne, płatnikiem składek ze zlecenia jest w takiej sytuacji pracodawca, a nie zleceniodawca osoby ubezpieczonej. Potwierdza to Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z 20 sierpnia 2020 r. (III UK 93/19):

SN

(…) W odniesieniu do pracowników w rozumieniu art. 8 ust. 2a u.s.u.s. płatnikiem jest pracodawca, a przychód z tytułu umowy cywilnoprawnej jedynie "uwzględnia się" w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy. Pracodawca, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu stosunku pracy, powinien więc zsumować wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy.

"Praca wykonywana na rzecz pracodawcy" to praca, której rzeczywistym beneficjentem jest pracodawca. Ryzyko uznania pracodawcy za płatnika składek z tytułu umowy zlecenia wzrasta, kiedy między pracodawcą a zleceniodawcą została zawarta umowa o współpracy.

Mamy wówczas do czynienia z tzw. trójkątem umów (umowa zlecenia, umowa o pracę, umowa o współpracy między podmiotami zatrudniającymi). Takim sytuacjom zawsze bacznie przygląda się ZUS. Od 13 czerwca 2017 r. organ ten ma uprawnienie do wydawania decyzji ustalającej, kto w danych okolicznościach powinien pełnić funkcję faktycznego płatnika składek. Dzięki temu ZUS może po przeprowadzeniu kontroli lub postępowania wyjaśniającego (administracyjnego) stwierdzić, że płatnikiem składek w odniesieniu do zleceniobiorców jest inny podmiot niż ten, który dokonał zgłoszenia do ZUS tych osób.

ZUS w trakcie ewentualnej kontroli będzie badał, jaki zakres obowiązków wynika z umowy o pracę, a jakie czynności były wykonywane w ramach umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem - czy były tożsame, czy pokrywały się w jakiejś części, gdzie i kiedy były wykonywane, kto udostępniał potrzebny sprzęt, czy pomiędzy pracodawcą i podmiotem trzecim istniała umowa o współpracy (i w jakim zakresie), czy te podmioty były ze sobą powiązane (kapitałowo, osobowo itp.), ostatecznie - czy pracodawca odniósł korzyść z czynności wykonywanych przez jego pracownika na podstawie umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 8 ust. 2a, art. 9 ust. 1 i 1a, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1, art. 18 ust. 1a, art. 38a, art. 83 ust. 1 lit. 1a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105

• art. 82 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 91

POWOŁANE ORZECZENIA SĄDÓW:

• wyrok SN z 20 sierpnia 2020 r. (III UK 93/19)

Małgorzata Kozłowska

radca prawny, specjalista i praktyk, od wielu lat zajmuje się prawem ubezpieczeń społecznych, autorka licznych publikacji z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń