Ustalanie składki zdrowotnej w przypadku uzyskiwania przychodów w kilku spółkach

Płatnicy składek, którzy prowadzą kilka rodzajów działalności gospodarczej opodatkowanej na różnych zasadach, muszą ustalać składkę zdrowotną od każdego rodzaju działalności odrębnie. W przypadku wspólników spółek komandytowych, jednoosobowych spółek z o.o. czy wspólników prostych spółek akcyjnych, którzy wnieśli tytułem wkładu świadczenie pracy lub usługi składka zdrowotna jest opłacana w zryczałtowanej wysokości. Wspólnicy wnoszący wkład do kilku różnych (bądź takich samych) spółek opłacają składkę zdrowotną od każdej spółki.

Wprowadzone przez Polski Ład zmiany w zakresie opłacania składki zdrowotnej od 1 stycznia 2022 r. nadal powodują wątpliwości płatników składek co do prawidłowego ustalania podstawy jej wymiaru, wysokości składki oraz postępowania w przypadku prowadzenia więcej niż jednej pozarolniczej działalności. Wątpliwości dotyczą także zasad naliczania składki zdrowotnej za osobę będącą wspólnikiem w kilku różnych spółkach (albo w spółkach tego samego rodzaju).

Obowiązek opłacania składki zdrowotnej od każdego rodzaju działalności

Jeżeli osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą uzyskuje przychody z więcej niż jednego z rodzajów działalności (patrz poniżej), to składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana odrębnie od każdego rodzaju działalności (art. 82 ust. 3 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; dalej: ustawa zdrowotna).

Tak sama sytuacja występuje, gdy osoba uzyskuje przychody z więcej niż jednej spółki w ramach tego samego rodzaju działalności. Wtedy składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest odrębnie od każdej prowadzonej spółki. A zatem w przypadku składki zdrowotnej nie zachodzi zbieg tytułów do ubezpieczenia, w przeciwieństwie do składek na ubezpieczenia społeczne.

Jeżeli jednak wspólnik w kilku spółkach, np. komandytowej lub jednoosobowej spółce z o.o., jednocześnie prowadzi indywidualną działalność gospodarczą, np. w formie spółki cywilnej, spółki partnerskiej lub spółki jawnej, opłaca on składkę zdrowotną z tytułu działalności gospodarczej (np. opodatkowanej według skali, podatkiem liniowym lub ryczałtem), natomiast z tytułu udziału w kilku spółkach komandytowych lub jednoosobowych opłaca tylko "jedną" składkę, a nie od każdej spółki odrębnie.

Potwierdza to ZUS w interpretacji z 21 marca 2022 r. (DI/100000/43/276/2022), w której stwierdził że:

(...) w przedmiotowej sprawie znaczenie ma brak zastosowania art. 82 ust. 3 ustawy, który stanowi, że jeżeli ubezpieczony, o którym mowa w art. 81 ust. 2z (osoby, które stosują opodatkowanie w formie karty podatkowej) lub 2za (pozostałe osoby prowadzące działalność pozarolniczą wymienione w art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, inne niż wskazane w ust. 2, 2e, 2z i 2zaa, uzyskuje przychody z więcej niż jednego z rodzajów działalności określonych w ust. 5, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana odrębnie od każdego rodzaju działalności, z zastrzeżeniem ust. 4. Przepis art. 82 ust. 4 stanowi, że jeżeli ubezpieczony prowadzący działalność pozarolniczą uzyskuje przychody z więcej niż jednej spółki w ramach tego samego rodzaju działalności, o której mowa w ust. 5 pkt 1-5, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest odrębnie od każdej prowadzonej spółki. Znowelizowany art. 82 ust. 3 ustawy ma zastosowanie do osób wymienionych w art. 81 ust. 2z lub 2za, natomiast nie dotyczy osób uzyskujących przychody z działalności gospodarczej stosujących opodatkowanie na zasadach ogólnych (art. 81 ust. 2 ustawy) albo ryczałt od przychodów ewidencjonowanych (art. 81 ust. 2e). Tak więc obowiązek opłacenia wielokrotnej składki na ubezpieczenie zdrowotne od różnych rodzajów działalności występuje wyłącznie w przypadku osób, które nie prowadzą jednoosobowej działalności gospodarczej, a są jedynie wspólnikami w spółkach, o których mowa w art. 82 ust. 5, o ile przychody z tytułu uczestnictwa w tych spółkach nie są opodatkowane jako przychody z działalności gospodarczej.

Rodzaje działalności

Ustawa zdrowotna wymienia następujące rodzaje działalności:

• działalność gospodarcza prowadzona w formie jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
• działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki jawnej, będącej podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych;
• działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki komandytowej;
• działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki komandytowo-akcyjnej przez komplementariusza;
• działalność gospodarcza prowadzona w formie prostej spółki akcyjnej przez akcjonariusza wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług;
• wykonywanie działalności gospodarczej przez osoby opłacające podatek dochodowy:
  • według skali podatkowej,
  • liniowy,
  • od osiągniętego przez podatnika w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (IP Box),
  • w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,
  • w formie karty podatkowej.

Ustalenie podstawy wymiaru składki zdrowotnej w razie udziału w kilku spółkach

Ustalenie podstawy wymiaru składki zdrowotnej uzależnione jest od formy podatkowania.

W przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność:

• które opłacają podatek dochodowy na zasadach ogólnych (według skali podatkowej, liniowo oraz od osiągniętego przez podatnika w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej) - podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi dochód z tej działalności (art. 81 ust. 2 ustawy zdrowotnej);
• które stosują opodatkowanie w formie karty podatkowej - podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia obowiązującego 1 stycznia danego roku (w 2023 r. 3490 zł);
• które opłacają podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych - podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi:
  • iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, jeżeli przychody z działalności gospodarczej nie przekroczyły w tym okresie kwoty 60 000 zł,
  • iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, jeżeli przychody z działalności gospodarczej przekroczyły w tym okresie 60 000 zł, ale nie przekroczyły 300 000 zł,
  • iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty odpowiadającej 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale, jeżeli przychody z działalności gospodarczej przekroczyły 300 000 zł;
• pozostałych (m.in. wspólnicy spółek, twórcy i artyści) - podstawę zdrowotną stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS.

ZUS w poradniku z 1 stycznia 2022 r. pt. "Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz ustalania podstawy wymiaru składek" wyjaśnił że:

(…) jeśli dana osoba prowadzi kilka rodzajów działalności i stosuje różne formy opodatkowania, składkę na ubezpieczenie zdrowotne oblicza odrębnie dla każdej z form podatkowych (zasady ogólne, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, karta podatkowa) od podstaw wymiaru ustalonej odrębnie dla działalności opodatkowanej daną formą.

Jeśli przedsiębiorca prowadzi kilka rodzajów działalności, do których stosuje różne formy opodatkowania i dodatkowo prowadzi działalność, z której przychody nie są przychodami z działalności gospodarczej (udział w spółce komandytowej, jednoosobowej spółce z o.o.) to dodatkowo oblicza odrębną ("jedną") składkę od podstawy wymiaru właściwej dla osób nieuzyskujących przychodów z działalności gospodarczej, tj. od 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale (…).

Przykład

Pan Jakub prowadzi działalność gospodarczą (wpis w CEIDG) od 12 czerwca 2018 r. Dodatkowo od 1 grudnia 2022 r. jest wspólnikiem w dwóch spółkach komandytowych. Przychody z działalności indywidualnej są opodatkowane jako przychody z działalności gospodarczej (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych). Natomiast przychód ze spółek komandytowych nie jest przychodem z działalności gospodarczej.

W tej sytuacji pan Jakub jest zobowiązany opłacać składkę zdrowotną odrębnie od:

• przychodów z działalności indywidualnej (ryczałt),

• działalności w formie udziału w spółkach komandytowych - "jedna" składka od podstawy wymiaru stanowiącej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia obowiązującego w czwartym kwartale roku poprzedniego.

(…) W sytuacji, gdy ubezpieczony, który prowadzi kilka rodzajów pozarolniczej działalności i nie uzyskuje przychodów kwalifikowanych dla celów podatkowych jako przychody z działalności gospodarczej składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca od podstawy wymiaru wynoszącej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale odrębnie od każdego rodzaju prowadzonej działalności.

Przykład

Pani Anna jest wspólnikiem w jednoosobowej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w spółce komandytowej. Przychód z tytułu udziału w tych spółkach na gruncie przepisów podatkowych nie jest traktowany jak przychód z działalności gospodarczej. Pani Anna ma więc obowiązek opłacania składki zdrowotnej od każdego rodzaju pozarolniczej działalności, tj. spółki z o.o. i spółki komandytowej odrębnie. W tym przypadku powinna opłacić składkę w podwójnej wysokości od podstawy wyliczonej jako: 2 × 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale.

Podstawa prawna:

• art. 81 ust. 2 oraz ust. 2z i 2za, art. 82 ust. 2a, ust. 3-5 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 2561

Małgorzata Kozłowska

radca prawny, specjalista i praktyk, od wielu lat zajmuje się prawem ubezpieczeń