Zbywając wierzytelność odpisaną poprzednio w koszty jako nieściągalną, podatnik powinien dokonać korekty kosztów podatkowych w rozliczeniu za miesiąc, w którym nastąpiło zbycie wierzytelności, polegającej na wyzerowaniu kosztu związanego z nieściągalnością wierzytelności. W miejsce tego podatnik może rozpoznać koszt podatkowy związany ze zbyciem wierzytelności (wyrok NSA z 19 maja 2022 r., sygn. akt II FSK 2502/19).
Spółka z o.o. świadczy usługi udzielania pożyczek poza systemem bankowym. Udziela pożyczek krótkoterminowych i ratalnych na odległość. Oferta spółki skierowana jest do osób fizycznych, które rejestrują się na jej stronie internetowej i tam składają wnioski o pożyczkę. Spółka rozpoznaje przychód należny z tytułu prowizji w dacie wykonania usługi, za którą uznaje moment udzielenia pożyczki.
W przypadku nieuregulowania przez pożyczkobiorcę należności w terminach określonych w umowie oraz upływu określonego czasu spółka dokonuje odpisania wierzytelności jako nieściągalnych, stosując art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a i ust. 2 updop. Spółka sporządza na koniec każdego miesiąca zbiorczy protokół nieściągalności, w którym szczegółowo określa wyliczenie kosztów procesowych i egzekucyjnych, które byłyby poniesione w przypadku dochodzenia wierzytelności. Do protokołu zbiorczego dołączana jest lista poszczególnych wierzytelności, które podlegają odpisaniu jako nieściągalne w miesiącu, którego dotyczy protokół. Spółka zalicza te wierzytelności do kosztów podatkowych w kwocie wskazanej w protokole.
Spółka zbywa niektóre wierzytelności pożyczkowe odpisane jako nieściągalne, w tym także z tytułu prowizji, uzyskując kwotę odpowiadającą rynkowej wartości zbywanej wierzytelności, która jest niższa niż wartość nominalna zbywanej wierzytelności. W związku z tym spółka ponosi stratę. Wysokość straty równa się różnicy między ceną sprzedaży wierzytelności a jej wartością nominalną.
Spółka złożyła wniosek o wydanie interpretacji podatkowej, zadając trzy pytania:
a) rozpoznania przychodu podatkowego w wysokości wartości wierzytelności,
b) korekty kosztów uzyskania przychodów?
Zdaniem spółki na pytania 1 i 2 należy udzielić odpowiedzi twierdzącej, a na pytanie 3 - przeczącej.
Organ uznał stanowisko spółki za prawidłowe w pkt 1, 2 i 3 lit. a oraz za nieprawidłowe w pkt 3 lit. b. Organ zaakceptował więc procedury stosowane przez spółkę co do wierzytelności nieściągalnych oraz zasady rozpoznawania przychodu i straty, lecz nakazał korektę kosztów wynikającą ze zbycia wierzytelności. Organ wskazał, że przepisy ustawy o rachunkowości w momencie zbycia wierzytelności uprzednio odpisanej jako nieściągalna nakazują wyksięgowanie takiego odpisu (nie widnieje on już w księgach danej jednostki). Nie mamy więc już do czynienia z nieściągalną wierzytelnością odpisaną w koszty, ale z wierzytelnością, która generuje przychód z tytułu sprzedaży oraz związane z nim koszty. W momencie sprzedaży wierzytelności spółka nie może utrzymywać nadal w kosztach uzyskania przychodów wierzytelności odpisanej jako nieściągalna z uwagi na to, że nie spełnia ona ustawowych warunków zaliczenia jej do kosztów podatkowych. Konieczne jest więc dokonanie odpowiedniej korekty, którą należy dokonać "na bieżąco".
Spółka zaskarżyła interpretację w części dotyczącej pytania 3 lit. b do WSA w Warszawie.
Sąd przyznał rację organowi, wobec czego skargę spółki oddalił z następującym uzasadnieniem. W momencie sprzedaży spółka wyzbywa się swoich wierzytelności. Tym samym wierzytelność traci status "wierzytelności odpisanej jako nieściągalna". Jako taka nie może obciążać kosztów podatkowych. Obciąża je natomiast jako wierzytelność podlegająca odpłatnemu zbyciu. Przy wyliczaniu dochodu należy mieć na uwadze skutek ekonomiczny przeprowadzanych przez podatnika transakcji. Oznacza to, że skoro podatnik nie poniósł dwa razy tych samych kosztów, to nie może ich dwukrotnie zaliczyć do kosztów podatkowych. Przyjęcie stanowiska spółki za prawidłowe oznaczałoby, że koszty uzyskania przychodów byłyby obciążone tą samą wartością dwukrotnie. Raz jako wartość nieściągalnej wierzytelności, której nieściągalność została udokumentowana, a drugi raz jako koszt podatkowy z tytułu sprzedaży tej wierzytelności - do wysokości uzyskanego przychodu oraz powstałej straty z tytułu sprzedaży wierzytelności. Należy przy tym zauważyć, że również ustawa o rachunkowości wyklucza taki sposób ujmowania zdarzeń gospodarczych, nakazując wyksięgowanie jednego z nich. Oznacza to, że w księgach wierzytelność może być ujęta tylko raz: albo pod postacią nieściągalnej wierzytelności, albo wierzytelności podlegającej sprzedaży.
Spółka, pozostawiając w kosztach podatkowych (poprzez niedokonanie ich korekty) wartość wierzytelności nieściągalnej, która straciła taki status wskutek odpłatnego zbycia, byłaby więc w sytuacji podatkowej właściwej dla podatnika, który nadal posiada wierzytelność nieściągalną. Tymczasem sytuacja spółki jest taka sama jak podatnika, który otrzymując spłatę wierzytelności, musi niejako "wyzerować" uprzednie rozliczenie podatkowe z tytułu uznania jej za koszt podatkowy jako nieściągalnej poprzez wykazanie przychodu podatkowego. Do takiego samego skutku podatkowego powinno więc prowadzić podatkowe rozliczenie poprzez korektę kosztu z tytułu nieściągalności wierzytelności.
Sąd II instancji oddalił skargę kasacyjną spółki, akceptując wyrok WSA, który tym samym stał się prawomocny.
Stanowisko sądów należy uznać za trafne. Dodajmy, bo nie zostało to wyraźnie wypowiedziane przez sąd, że korekta kosztów związana ze zbyciem wierzytelności powinna polegać na wyzerowaniu rozpoznanego uprzednio kosztu z tytułu nieściągalności wierzytelności. Korekta taka powinna być dokonana w rozliczeniu za okres, w którym nastąpiło zbycie wierzytelności (korekta na bieżąco). Choć spór w niniejszej sprawie dotyczył tylko korekty kosztów, to niniejsza lektura może służyć jako całościowy przykład rozliczeń podatkowych w sytuacji zbywania wierzytelności odpisanej uprzednio jako nieściągalna.
Krzysztof Janczukowicz
doktor prawa, radca prawny, specjalista w zakresie prawa podatkowego i karnego
My i nasi partnerzy (w łącznej liczbie: 878), na podstawie wyrażonej zgody lub uzasadnionego interesu, przetwarzamy dane osobowe, takie jak: adresy IP i unikalne identyfikatory, wykorzystywanie ograniczonych danych do wyboru reklam, reklamy oparte na ograniczonych danych i pomiarach reklam oraz podobne technologie w następujących celach: spersonalizowane reklamy, wybór spersonalizowanych treści, pomiar reklam i treści, badanie odbiorców oraz ulepszanie usług. Wykorzystanie ich pozwala nam zapewnić Państwu maksymalną wygodę przy korzystaniu z naszych serwisów poprzez zapamiętanie Państwa preferencji i ustawień na naszych stronach.
Pliki cookie, identyfikatory urządzeń lub podobne identyfikatory online (np. identyfikatory oparte na logowaniu, identyfikatory przypisywane losowo, identyfikatory sieciowe) w połączeniu z innymi informacjami (takimi jak rodzaj przeglądarki i informacje w niej zawarte, język, rozmiar ekranu, obsługiwane technologie itp.) mogą być przechowywane lub odczytywane na Twoim urządzeniu celem rozpoznania urządzenia za każdym razem, gdy następuje połączenie z aplikacją lub witryną internetową – w celach tutaj przedstawionych.
W dowolnym momencie mają Państwo możliwość samodzielnej zmiany ustawień dotyczących przetwarzanych informacji, a także wyrażenia sprzeciwu odnośnie przetwarzania tych danych lub ich wycofania, które na podstawie uzasadnionego interesu nie wymagają Państwa zgody. Wycofanie zgody nie ma wpływu na zgodność z prawem przetwarzania Państwa danych, którego dokonano na podstawie udzielonej wcześniej zgody.
W celu zmiany ustawień (przycisk "USTAWIENIA ZAAWANSOWANE") lub wycofania zgody (przycisk "WYCOFUJĘ ZGODĘ") na przetwarzanie danych, należy wyświetlić okno z ustawieniami, klikając w link "Zmień ustawienia prywatności" znajdujący się w stopce strony.
Dalsze korzystanie z serwisu bez zmiany ustawień dotyczących prywatności oznacza ich akceptację, co będzie skutkowało zapisywaniem danych osobowych opisanych powyżej na Państwa urządzeniach przez wszystkie serwisy internetowe Spółek Grupy INFOR PL.
Więcej informacji o zamieszczanych plikach cookie, możliwości zmiany ustawień prywatności oraz polityce przetwarzania danych znajdą Państwo w Polityce Prywatności Grupy INFOR PL i Polityce Cookies Grupy INFOR PL