Jakie zmiany zaproponowano w pakiecie SLIM VAT 3

W pakiecie SLIM VAT 3 Minister Finansów proponuje kilkanaście nowych rozwiązań, które w założeniach projektu mają uprościć rozliczenia podatników. Główne zmiany dotyczą podwyższenia limitu uprawniającego do stosowania metody kasowej i rozliczeń kwartalnych, korekt faktur wystawionych w walucie obcej, dodatkowych zobowiązań VAT, rozliczania WDT i WNT oraz korekty rocznej odliczonego VAT.

Więcej podatników uprawnionych do metody kasowej i rozliczeń kwartalnych

Aktualnie uprawnieni do stosowania metody kasowej są mali podatnicy, czyli podatnicy, u których wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej 1 200 000 euro lub 45 000 euro - w przypadku m.in. podatników prowadzących przedsiębiorstwa maklerskie oraz zarządzających funduszami inwestycyjnymi, których wynagrodzenie stanowi kwota prowizji - art. 2 pkt 25 ustawy o VAT. Te same limity sprzedaży obowiązują w przypadku stosowania kwartalnego rozliczenia VAT.

Projekt przewiduje podwyższenie tego limitu do 2 000 000 euro. Planowane podwyższenie limitu wartości sprzedaży (wraz z kwotą podatku) z 1 200 000 euro do 2 000 000 euro uprawniającego do posiadania statusu małego podatnika spowoduje zwiększenie liczby podatników uprawnionych do stosowania metody kasowej oraz kwartalnego rozliczenia w VAT.

Uregulowanie zasad wystawiania korekt w walucie obcej

W ustawie o VAT ma zostać uregulowane to, jaki kurs waluty należy stosować do przeliczenia faktury korygującej, gdy podstawa opodatkowania jest wyrażona w walucie obcej. Dotychczas zasady te wynikały z ugruntowanej praktyki interpretacyjnej, a nie z treści przepisów.

Po zmianach w ustawie o VAT ma być zapisane, że:

• w przypadku faktur korygujących "in minus" do przeliczenia podstawy opodatkowania należy przyjąć kurs waluty przyjęty do pierwotnego rozliczenia;
• w przypadku faktur korygujących "in plus" do przeliczenia podstawy opodatkowania należy przyjąć kurs średni danej waluty obcej ogłoszony przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień, w którym zaistniała przyczyna zwiększenia podstawy opodatkowania, czyli:
  • kurs waluty przyjęty do przeliczenia faktury pierwotnej, gdy korekta była wynikiem błędnego rozliczenia w fakturze pierwotnej,
  • kurs z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury korygującej (tzw. kurs bieżący) - w sytuacji, w której do zwiększenia podstawy opodatkowania dojdzie w wyniku zdarzeń nieistniejących w dniu wystawienia faktury pierwotnej;
• do przeliczenia kursu waluty podatnik będzie stosował kurs waluty z faktury pierwotnej, czyli kurs średni danej waluty obcej ogłoszony przez NBP z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury pierwotnej (odpowiednio stosuje kurs średni EBC) - w przypadku, gdy do korekty "in plus" dojdzie jeszcze przed powstaniem obowiązku podatkowego;
• w przypadku zbiorczych faktur korygujących z tytułu opustu lub obniżki ceny - stosowany będzie jeden zbiorczy kurs do wszystkich transakcji, tj. przeliczenia na złote podatnik dokona według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia faktury korygującej (lub odpowiednio kurs średni EBC);
• w przypadku otrzymania zbiorczej faktury korygującej WNT - podatnik będzie mógł dokonać przeliczenia na złote kwot wykazanych na tej fakturze według kursu średniego waluty obcej na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia faktury korygującej.

Opisane zasady przeliczania kwot w walucie obcej nie będą miały zastosowania do podatników, którzy do przeliczania kwot w walucie obcej, stosują przepisy o podatku dochodowym.

Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (WDT)

Zgodnie z obecnymi regulacjami, jeżeli podatnik w określonym czasie nie posiada wymaganych dokumentów potwierdzających wewnątrzwspólnotową dostawę towarów (WDT), to obowiązany jest wykazać w ewidencji taką transakcję jako dostawę krajową (i w konsekwencji zastosować właściwą stawkę podatku, np. w wysokości 23%). Jednak po otrzymaniu dokumentów potwierdzających dokonanie WDT podatnik ma prawo do odpowiedniego skorygowania tej transakcji i zastosowania stawki 0%. W takim przypadku przepisy zobowiązują podatnika do wykazania transakcji WDT w rozliczeniu za okres, w którym dostawa została dokonana.

W wyniku projektowanej zmiany podatnik będzie miał prawo do wykazania/skorygowania WDT w rozliczeniu za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy. Ma to uprościć obowiązek korygowania tej transakcji.

Odliczenie VAT z tytułu WNT

Projekt zakłada rezygnację z wymogu posiadania faktury dotyczącej WNT przy odliczaniu podatku naliczonego z tego tytułu. Zatem po zmianie faktura nie będzie formalnym warunkiem odliczenia podatku z tytułu WNT. Powyższe spowoduje, iż podatek naliczony i należny z tytułu WNT będą zawsze rozliczane dokładnie w tym samym okresie rozliczeniowym, a w konsekwencji VAT od WNT będzie w pełni neutralny dla podatnika. W konsekwencji zmiana zlikwiduje konieczność monitorowania, czy termin 3 miesięcy na otrzymanie faktury został przekroczony.

Proporcja odliczenia VAT

Obecnie obowiązujące przepisy pozwalają uznać, że proporcja określona przez podatnika wynosi 100%, pod warunkiem że proporcja przekroczyła 98% oraz kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu, wynikająca z zastosowania tej proporcji, w skali roku była mniejsza niż 500 zł.

Zmiana polega na zwiększeniu kwoty obowiązującego progu z 500 zł do 10 000 zł. Zwiększy to liczbę podatników, którzy będą mogli uznać, że proporcja dla nich wynosi 100%, co umożliwi im odliczenie 100% VAT.

Mając na uwadze, że zmiana przepisu ma nastąpić w trakcie roku podatkowego i ma wiązać się z nowymi korzyściami przyznawanymi podatnikowi, nowe reguły mają mieć zastosowanie od początku roku, w którym zostanie wprowadzona zmiana, np. podatnik, który od początku 2022 r. odliczał 99% VAT, po upływie 2022 r. zweryfikuje, czy nadal przekracza wskaźnik proporcji 98% i mieści się w nowym limicie w wysokości 10 000 zł.

Fakultatywne dokonywanie korekty rocznej

Aktualnie podatnicy są zobligowani do dokonywania korekty, nawet jeżeli różnica między proporcją wstępną a ostateczną jest bardzo niewielka. Projekt zakłada wprowadzenie opcji rezygnacji z dokonania korekty. Ma to minimalizować obciążenia administracyjne związane ze stosowaniem prawa do odliczenia VAT oraz eliminować uciążliwe obowiązki w zakresie korekty rocznej odliczenia VAT.

Opcja rezygnacji z dokonania korekty ma dotyczyć przypadku, gdy różnica pomiędzy proporcją wstępną a ostateczną:

• nie przekracza 2 punktów procentowych oraz

• różnica między kwotą podatku naliczonego niepodlegającego odliczeniu w proporcji wstępnej i ostatecznej nie przekracza 10 000 zł (w przypadku proporcji ostatecznej mniejszej od proporcji wstępnej).

Faktury zaliczkowe nie zawsze obligatoryjne

Zgodnie z obecnym stanem prawnym podatnik jest obowiązany wystawić fakturę zaliczkową, o której mowa w art. 106b ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT. Proponowany przepis art. 106b ust. 1a ustawy o VAT przewiduje możliwość rezygnacji z obowiązku odrębnego wystawienia faktury zaliczkowej, jeżeli podatnik otrzyma całość lub część zapłaty z tytułu zaliczki w tym samym okresie rozliczeniowym, w którym powstał obowiązek podatkowy, w odniesieniu do czynności, na poczet których tę zapłatę otrzymał. Podatnik będzie wystawiał wówczas jedną fakturę, ale będzie ona obligatoryjnie zawierać dodatkowe dane dotyczące daty uiszczenia zaliczki.

Dodatkowe zobowiązania w VAT

Celem zmiany jest takie ukształtowanie przepisów, by zwiększyć motywacyjną funkcję stawki obniżonej w przypadku zachowania podatnika zgodnego z oczekiwaniami organu podatkowego, który stwierdził nieprawidłowości w rozliczeniach. Obecnie obowiązujące stawki obniżone nie skłaniają podatników do korekty wadliwej deklaracji podatkowej lub złożenia deklaracji pierwotnej. Po zmianach w przypadku dobrowolnej korekty sankcja w postaci dodatkowego zobowiązania ma wynosić odpowiednio 10% (zamiast 20%) oraz 5% (zamiast 15%). Ponadto projekt zakłada umożliwienie organom podatkowym odstąpienia od ustalania sankcji VAT. Decyzję w tym zakresie będą podejmowane przy uwzględnieniu szczególnych okoliczności, z których można wywnioskować, że podatnik działał z należytą starannością, jakiej można było od niego oczekiwać oraz pod warunkiem, że nie wystąpiło zagrożenie dla wpływów należności z tytułu VAT.

Wiążące informacje stawkowe, akcyzowe i taryfowe w jednej spójnej procedurze

Podatnicy mogą obecnie uzyskać:

• wiążące informacje stawkowe (WIS) - wydawane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej i rozpatrywane również przez niego w II instancji,
• wiążące informacje akcyzowe (WIA) - wydawane przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu i rozpatrywane przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Warszawie w II instancji,
• wiążące informacje taryfowe (WIT) oraz wiążące informacje o pochodzeniu (WIP) - wydawane przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Warszawie i w II instancji rozpatrywane przez Szefa KAS.

Instrumenty te stanowią pomoc dla przedsiębiorców w rozliczaniu podatków i należności celnych oraz zapewniają im ochronę.

Są one jednak obsługiwane przez różne organy podatkowe oraz są zróżnicowane pod kątem proceduralnym.

Projekt przewiduje dwa działania w obszarze systemu wiążących informacji:

• konsolidację wydawania wiążących informacji poprzez wyznaczenie dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, zwanego dalej "dyrektorem KIS", jako organu właściwego do wydawania WIT, WIP i WIA w ramach I instancji oraz rozpatrywania spraw odwoławczych w ramach II instancji, celem ułatwienia przedsiębiorcom uzyskania wiążących informacji w jednym miejscu oraz zapewnienia jednolitości ww. wiążących informacji w skali kraju,
• ujednolicenie systemu podatkowego w obszarze dotyczącym wydawania WIS i WIA.

Rozproszenie organów załatwiających sprawy dotyczące wiążących informacji powoduje, że przedsiębiorcy muszą ustalać, który z organów jest właściwy do wydania danej wiążącej informacji, który jest właściwy do rozpoznania odwołania, i który wojewódzki sąd administracyjny będzie rozpatrywał wniesioną skargę na rozstrzygnięcia odwoławcze. Proponowane rozwiązanie ma wyeliminować te problemy poprzez wyznaczenie jednego podmiotu do wydawania wszystkich wiążących informacji - dyrektora KIS w ramach I instancji oraz rozpatrywania spraw odwoławczych w ramach II instancji.

Przewiduje się także ujednolicenie i doprecyzowanie sposobu procedowania krajowych wiążących informacji (WIS i WIA), tj. procedur ich wydawania, uchylania czy zmiany. Przykładowe zmiany w tym zakresie to:

• możliwość zaskarżenia postanowienia organu o pozostawieniu wniosku o WIS bez rozpatrzenia, gdy podatnik nie dostarczy na wezwanie próbki towaru (art. 42b ust. 8 ustawy o VAT),
• wyraźne określenie terminów dotyczących mocy wiążącej WIS/WIA (art. 42c ust. 1, 1a i 3 ustawy o VAT),
• wprowadzenie zaskarżalności postanowień organu o pozostawieniu wniosku o WIS bez rozpatrzenia z powodu nieuiszczenia opłaty za dodatkowe badania (art. 42e ust. 4 ustawy o VAT).

Projekt zawiera też zmiany, których wprowadzenie związane jest z potrzebą dopracowania czy też doprecyzowania pewnych kwestii zaobserwowanych w trakcie kilkuletniego już funkcjonowania tych instrumentów. Przykładowo wskazać należy:

• rezygnację z określania w WIS stawki dla towaru lub usługi w przypadku, gdy podatnik jest zainteresowany uzyskaniem WIS do celów innych niż stosowanie przepisów w zakresie stawek VAT (art. 42a ustawy o VAT),
• rozszerzenie katalogu podmiotów, które mogą wystąpić o WIS o podmioty publiczne w rozumieniu ustawy o partnerstwie publicznoprywatnym czy zamawiających w rozumieniu ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi (art. 42b ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy o VAT).

Wśród tych zmian są też takie, które nakierowane są na lepsze dopasowanie WIS i WIA do potrzeb podatników. Obecnie podatnik jest związany decyzją WIS do dnia jej zmiany (doręczenia zmienionej WIS). Za uzasadnione uznano jednak, żeby podatnik miał możliwość wyboru, czy stosować rozstrzygnięcie wynikające z pierwotnej WIS czy też ze zmienionej WIS - np. już od momentu zmiany w CN. Podobnie w sytuacji, kiedy WIS jest zmieniana z powodu błędu wykładni lub niewłaściwej oceny organu (np. organ pomylił się przy wydawaniu WIS). W związku z mocą wiążącą WIS podatnik nie powinien ponosić konsekwencji takiego błędu (i np. być zmuszonym do stosowania wyższej niż właściwa stawki VAT). Nowe rozwiązanie ma pozwolić w takim przypadku podatnikowi na dokonanie wyboru, jaką stawkę będzie stosował w okresie od wydania takiej błędnej WIS do otrzymania zmienionej WIS. Analogiczne mechanizmy zaprojektowane zostały dla WIA.

Pozostałe zmiany w SLIM VAT 3

Projekt zakłada też:

• zwolnienie z VAT usług zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi określonymi przez inne państwa członkowskie,
• zwolnienie z VAT dla sprzedaży samochodów importowanych przez dyplomatów - zmiana ma na celu wprowadzenie możliwości odstąpienia importowanych samochodów osobowych lub innych pojazdów zwolnionych z podatku VAT przed upływem trzech lat bez konieczności zapłaty stosownych należności, jeżeli niezachowanie tego terminu spowodowane będzie uzasadnionymi okolicznościami związanymi z ważnym interesem służby dyplomatycznej dotyczącym przesiedlenia uprawnionego członka personelu w celu podjęcia pracy w innym państwie (członkowskim lub w państwie trzecim) pod warunkiem jednakże, że pobyt członka personelu dyplomatycznego nie był krótszy niż 2 lata,
• wprowadzenie dodatkowego sposobu uwolnienia się od odpowiedzialności solidarnej w sytuacji zmiany jednego faktora na drugiego. Dotychczasowy faktor uwalniałby się od odpowiedzialności poprzez przekazanie kwot VAT bezpośrednio na rachunek VAT nowego faktora. Dostawca nie byłby angażowany w ten proces,
• rezygnację z drukowania raportów fiskalnych (tylko w kasach online oraz wirtualnych),
• wprowadzenie możliwości korygowania transakcji OSS oraz IOSS po zaprzestaniu stosowania tych procedur,
• możliwość przenoszenia środków między rachunkami VAT podatników z grupy VAT oraz regulowania z rachunku VAT nowych rodzajów obciążeń podatkowych (np. podatku cukrowego, czy tzw. podatku od małpek).

Źródło: Dokument z dnia 26 stycznia 2022 r. pt."SLIM VAT 3 - propozycje i kierunki zmian" - opubl. na www.mf.gov.pl

Ewa Sławińska

prawnik, redaktor naczelna "MONITORA księgowego"