Jak wynagradzać kierowców wykonujących przewozy drogowe i wypłacać im świadczenia z tytułu delegacji po zmianie przepisów

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Wraz z wejściem w życie od 2 lutego 2022 r. kolejnego etapu Pakietu Mobilności zmieniły się polskie przepisy dotyczące podróży służbowych kierowców i w konsekwencji przepisy w zakresie wynikających z nich świadczeń z tytułu tych podróży. Związane jest to z tym, że obecnie wynagrodzenie kierowcy będącego pracownikiem delegowanym musi odpowiadać co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu w państwie członkowskim, w którym jest realizowany przewóz. Co ważne, oceniając, czy wynagrodzenie to jest zapewnione, nie można wliczać do niego świadczeń wypłacanych w związku z podróżą, takich jak diety czy ryczałty noclegowe. Ustawodawca wyłączył pewną grupę wyjazdów z pojęcia podróży służbowej, aby nie obciążać przewoźników dodatkowymi kosztami (poza wyższym wynagrodzeniem musieliby wypłacać diety i inne świadczenia, w tym najczęściej noclegowe). Wyłączenie jest szerokie i objęło wszystkie przewozy międzynarodowe, a nie tylko te, podczas których kierowca jest pracownikiem delegowanym.

Wyjazdy kierowców uznawane za podróż służbową. Podróżą służbową kierowcy jest obecnie każde zadanie służbowe wykonywane w ramach krajowych przewozów drogowych, polegające na wykonywaniu, na polecenie pracodawcy:

• przewozu drogowego poza miejscowość, w której znajduje się siedziba pracodawcy, na rzecz którego kierowca wykonuje swoje obowiązki, oraz inne miejsce prowadzenia działalności przez pracodawcę, w szczególności filie, przedstawicielstwa i oddziały (art. 2 pkt 4 lit. a ustawy o czasie pracy kierowców), lub
• wyjazdu poza ww. miejscowość w celu wykonania przewozu drogowego.

Kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 77⁵ § 1 Kodeksu pracy (art. 21b ustawy o czasie pracy kierowców). Podkreślono, że należności na pokrycie kosztów realizacji zadania służbowego przysługują kierowcy, który jest w podróży służbowej. Koszty te są ustalane na podstawie art. 77⁵ § 3-5 Kodeksu pracy (art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców).

Ustawa o czasie pracy kierowców wyodrębnia:

• przewozy drogowe krajowe oraz
• przewozy drogowe międzynarodowe

- przy czym podróżami służbowymi są tylko pierwsze z nich.

Skoro międzynarodowy przewóz drogowy nie stanowi już podróży służbowej, to za jego czas nie przysługują diety i inne świadczenia związane z delegacją. Jeżeli jednak świadczenia te będą nadal wypłacane, to nie zostaną już zwolnione z podatku i składek ZUS, gdyż te odnoszą się do diet i innych należności za czas trwania podróży służbowych, do wysokości i na zasadach wskazanych w rozporządzeniu w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. z 2013 r. poz. 167).

Przepisy ustawy o czasie pracy kierowców nie wskazują, że przewozem międzynarodowym jest tylko ta część przewozu, która przypada poza granicami kraju. Nie występuje tu podział na część krajową przewozu międzynarodowego i część zagraniczną (tak jak ma to miejsce przy podróżach służbowych). Konsekwencją tego jest konieczność przyjęcia, że cały przewóz, którego cel leży poza granicami Polski, jest przewozem międzynarodowym.

PRZYKŁAD

Kierowca wyruszył z bazy zatrudniającej go firmy mieszczącej się w Warszawie do Berlina. Dojazd do granicy nie stanowi przewozu drogowego krajowego, a zatem nie przysługują za jego czas diety i inne należności z tytułu krajowej podróży służbowej. Inaczej byłoby, gdyby kierowca wykonywał usługę przewozu krajowego (np. Warszawa-Szczecin), po czym jechał dalej do Berlina (Szczecin-Berlin). W takim przypadku przejazd na trasie Warszawa-Szczecin powinien być traktowany jako delegacja krajowa. Podczas tego przewozu nie następuje przekroczenie granicy, a zatem jest to przewóz krajowy.

Kierowca jako pracownik delegowany. W zakresie ustalania wynagrodzenia kierowcy wykonującego przewozy drogowe istotny jest podział na wyjazdy, podczas których kierowca jest pracownikiem delegowanym, i te, podczas których nie traktuje się go w ten sposób.

Tabela. Przewozy traktowane jak delegowanie i niestanowiące delegowania

Praca traktowana jako delegowanie wymaga wynagradzania pracowników według takich samych zasad, jakie obowiązują w przyjmującym państwie członkowskim (tym, w którym kierowca wykonuje przewóz). Dotyczy to również stawek za godziny nadliczbowe. Pracodawca ma zatem obowiązek ustalenia zasad wynagradzania pracowników-kierowców w poszczególnych państwach, w których będą oni wykonywali pracę. Dyrektywa 96/71/WE nałożyła na państwa członkowskie obowiązek podania do wiadomości publicznej informacji o warunkach zatrudnienia, w tym o elementach składowych wynagrodzenia.

PRZYKŁAD

Przed zmianą przepisów kierowcy otrzymywali wynagrodzenie stałe w wysokości 4000 zł oraz diety i ryczałty noclegowe w związku z licznymi przewozami międzynarodowymi, co dawało łącznie ok. 9000 zł. Po zmianie przepisów pracownicy nie mają prawa do diet i ryczałtów, a więc pozostaje im wynagrodzenie stałe, tj. 4000 zł. Pracodawca wprowadził do regulaminu wynagradzania dodatek zryczałtowany w wysokości 300 zł za każdy dzień świadczenia pracy za granicą. Dodatki, które określono w przepisach wewnętrznych, wchodzą w zakres wynagrodzenia w kontekście przepisów o delegowaniu. Pracodawca musi ustalić, czy świadczenia w tej wysokości będą wystarczające w oparciu o regulacje danego państwa członkowskiego (przepisy powszechne, branżowe, wynikające z porozumień zbiorowych).

WAŻNE

W wynagrodzeniu przyjmowanym do ustalenia minimalnego wynagrodzenia w myśl przepisów unijnych znajdują się wszystkie składniki wynagrodzenia, o ile są określone jako element wynagrodzenia w oparciu o przepisy wewnętrzne (regulaminu wynagradzania, umowy o pracę), z pominięciem zwrotu wydatków związanych z delegowaniem.

Z pojęcia podróży służbowych zostały wyłączone wszystkie przewozy międzynarodowe, bez ograniczenia tylko do tych, w których kierowca jest kwalifikowany jako pracownik delegowany. Przewozy w ramach przewozów bilateralnych nie dają zatem z jednej strony podstaw do wypłaty diet i innych należności delegacyjnych, a z drugiej strony - nie jest za ich czas zapewnione wynagrodzenie minimalne w państwie, w którym jest realizowany przewóz. Formalnie taki kierowca w zakresie wynagrodzenia minimalnego zostaje objęty ogólną regulacją dotyczącą minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w Polsce w danym roku.

Równe traktowanie kierowców w zakresie wynagradzania. W tym miejscu należałoby się odnieść również do obowiązku ustalenia wynagrodzenia w taki sposób, aby nie naruszać zasady równego traktowania.

Pracownicy mają bowiem prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości. Jednakowe wynagrodzenie obejmuje wszystkie składniki wynagrodzenia, bez względu na ich nazwę i charakter, a także inne świadczenia związane z pracą, przyznawane pracownikom w formie pieniężnej lub w innej formie niż pieniężna.

Kodeks pracy definiuje prace o jednakowej wartości jako prace, których wykonywanie wymaga od pracowników porównywalnych kwalifikacji zawodowych, potwierdzonych dokumentami przewidzianymi w odrębnych przepisach lub praktyką i doświadczeniem zawodowym, a także porównywalnej odpowiedzialności i wysiłku (art.18^3c § 3 Kodeksu pracy).

Natomiast przepisy nie określają pojęcia jednakowej pracy. W tym zakresie należy posiłkować się słownikowym znaczeniem tego określenia. Jednakowa praca oznacza pracę taką samą, niczym się nie różniącą. Prace jednakowe to prace takie same pod względem rodzaju, kwalifikacji koniecznych do ich wykonywania, warunków, w jakich są świadczone, jak również ich ilości i jakości.

Zasadniczo nie można zatem określić wynagrodzenia kierowców wykonujących podobne przewozy, podobnymi typami pojazdów w znacząco różny sposób, przyjmując jako podział pracę w ramach delegowania i inną. Należałoby uznać, że konieczne są zmiany wysokości wynagrodzenia także tych kierowców, którzy realizują przewozy bilateralne w taki sposób, by nie powstawały różnice w ich zarobkach i w zarobkach przy wykonywaniu kabotażu czy cross-trade.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 2, art. 21a-21b ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1412; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 209

• art. 18^3c, art. 77⁵ § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeksu pracy - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655

• art. 3 ust. 1 Dyrektywy 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16 grudnia 1996 r. dotycząca delegowania pracowników w ramach świadczenia usług - Dz.Urz. UE L z 1997 r., Nr 18 str. 1; ost.zm. Dz.Urz. UE z 2018 r. Nr 173, poz. 16

Marek Rotkiewicz

ekspert z zakresu prawa pracy, ubezpieczeń społecznych, prawa cywilnego i prawa Unii Europejskiej, autor licznych publikacji