Przejście nauczyciela na emeryturę w trakcie roku a odpis na ZFŚS

PROBLEM

W 2021 r. nauczycielka planuje przejście na emeryturę. Szkoła rozważa jej dalsze zatrudnienie na zastępstwo za innego nieobecnego nauczyciela. Jak w takim przypadku należy zaplanować i naliczyć odpis na ZFŚS?

ODPOWIEDŹ

W razie ustania stosunku pracy nauczyciela w trakcie roku kalendarzowego należy dokonać korekty na koniec roku kalendarzowego.

UZASADNIENIE

Dla nauczycieli dokonuje się corocznie odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (dalej: ZFŚŚ) w wysokości ustalanej jako iloczyn planowanej, przeciętnej w danym roku kalendarzowym, liczby nauczycieli zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze zajęć (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć), skorygowanej w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby zatrudnionych nauczycieli (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć) i 110% kwoty bazowej, o której mowa w art. 30 ust. 3 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (dalej: Karta Nauczyciela), obowiązującej 1 stycznia danego roku. Odpis na ZFŚS dla nauczycieli będących emerytami lub rencistami ustalany jest w wysokości 5% pobieranych przez nich emerytur i rent (art. 53 ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela).

Odpis na emerytowanego nauczyciela

Wysokość odpisu na ZFŚS dla nauczycieli będących emerytami lub rencistami jest inna niż nauczycieli pozostających w stosunku pracy. Jeżeli zatem w trakcie roku kalendarzowego nauczyciel rozwiązuje stosunek pracy i przechodzi na emeryturę lub rentę - za okres pozostały do końca roku kalendarzowego należy ustalić odpis na tego nauczyciela jak na emeryta lub rencistę.

Podstawa naliczania odpisu na nauczyciela

Przy obliczaniu przeciętnej liczby zatrudnionych w danym roku kalendarzowym (obrachunkowym) dodaje się przeciętne liczby zatrudnionych w poszczególnych miesiącach i otrzymaną sumę dzieli się przez 12 (§ 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 9 marca 2009 r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na ZFŚŚ).

Podstawę naliczenia odpisu na ZFŚS stanowi planowana przeciętna liczba zatrudnionych w danym roku kalendarzowym. Liczba ta jest korygowana na koniec roku do rzeczywistej przeciętnej liczby zatrudnionych w szkole w przeliczeniu na pełne etaty (art. 53 ust. 1 Karty Nauczyciela).

Jak obliczyć odpis na emeryta za niepełny rok kalendarzowy

Jeżeli stosunek pracy nauczyciela ustał w trakcie roku kalendarzowego, to powinno to być ujęte w korekcie stanu zatrudnienia na koniec roku. Jeżeli nauczyciel uzyskuje w trakcie roku kalendarzowego status emeryta lub rencisty, to nie przestaje być uprawnionym do korzystania z ZFŚS (art. 2 pkt 5 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych; dalej: ustawa o ZFŚS). Za okres od rozwiązania stosunku pracy i przejścia na emeryturę lub rentę odpis na fundusz socjalny powinien być proporcjonalnie naliczony w wysokości jak u emerytów i rencistów (a więc 5% emerytury pobranej w okresie np. od września do grudnia).

W związku z powyższym należy od emerytowanego nauczyciela odebrać zaświadczenie o wysokości pobieranej emerytury i na tej podstawie naliczyć odpis na ZFŚS.

ZAPAMIĘTAJ!

Odpis na emerytowanych nauczycieli ustalany jest w odniesieniu do aktualnie pobieranej emerytury, renty lub świadczenia kompensacyjnego. Biorąc pod uwagę, że pracodawca ma przekazać odpisy na ZFŚS w dwóch transzach: do 31 maja i do 30 września, to odpisy te powinny uwzględniać wysokość emerytur, rent i świadczeń z dnia naliczania odpisu.

CZEGO NIE REGULUJĄ PRZEPISY

• Przepisy nie określają sposobu naliczania odpisu za część roku kalendarzowego, co oznacza, że pozostawiono swobodę w tym zakresie pracodawcom.

• Przepisy nie regulują zasad postępowania w sytuacji, gdy nauczyciel-emeryt odmawia przedstawienia informacji o wysokości pobieranej emerytury.

• Przepisy nie dają podstaw do ustalania wysokości odpisu na nauczycieli-emerytów w inny sposób, niż to wynika z Karty Nauczyciela - także wówczas, gdy nauczyciel-emeryt odmawia przedstawienia informacji o wysokości pobieranego świadczenia. Emeryci i renciści należą do ustawowego kręgu osób uprawnionych do korzystania z ZFŚS (art. 2 pkt 5 ustawy o ZFŚS ). Oznacza to, że nie można pozbawić ich prawa do możliwości korzystania ze świadczeń, nawet jeśli nie będzie możliwe naliczenie odpisu wskutek nieprzekazania informacji o wysokości pobieranej emerytury lub renty.

W opisanej sytuacji kwota odpisu na pracowników ulegnie skorygowaniu na koniec roku kalendarzowego.

Ponowne zatrudnienie nauczyciela-emeryta

Jeżeli natomiast chodzi o nauczyciela emeryta, który podejmuje zatrudnienie w szkole, to odpis na ZFŚS liczy się podwójnie. Odpis ten stanowi 5% pobieranej emerytury i przepisy nie przewidują zwolnienia z naliczania tego odpisu, jeżeli nauczyciel podjął zatrudnienie. Z drugiej strony taki nauczyciel uwzględniany jest w przeciętnej liczbie zatrudnionych nauczycieli w danym roku.

Wnioski końcowe

Ustalanie odpisów na ZFŚS dla nauczycieli odbywa się na początku każdego roku kalendarzowego w odniesieniu do planowej przeciętnej liczby zatrudnionych nauczycieli. Wartości te korygowane są na koniec roku kalendarzowego w odniesieniu do rzeczywistej liczby nauczycieli zatrudnionych w poszczególnych miesiącach roku (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć). Jeżeli stosunek pracy nauczyciela ulega rozwiązaniu w trakcie roku kalendarzowego w związku z jego przejściem na emeryturę lub rentę, odpis za pozostały okres roku kalendarzowego powinien być naliczony według odpisu na emerytów i rencistów (5% pobieranej przez nauczyciela emerytury lub renty).

Jeżeli natomiast nauczyciel pobiera emeryturę i pracuje, odpis na ZFŚS liczony jest podwójnie. Stanowi on 5% pobieranej emerytury, a ponadto nauczyciel ten z racji pozostawania w zatrudnieniu uwzględniany jest w przeciętnej liczbie nauczycieli zatrudnionych w danym roku.

Podstawa prawna

• art. 53 ust. 1 i 2 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215)

• art. 2 pkt 5 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1070)

• § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 9 marca 2009 r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (Dz.U. z 2009 r. Nr 43, poz. 349)

©℗

DARIUSZ DWOJEWSKI

doktor nauk prawnych, specjalista w zakresie prawa pracy, pragmatyk pracowniczych i związków zawodowych, współpracownik firm szkoleniowych i autor wielu publikacji