4/2022 [dodatek: Ściąga Księgowego], data dodania: 12.04.2022 Jak rozliczać świadczenia na rzecz obywateli Ukrainy
W związku z trwającą w Ukrainie wojną wiele firm pomaga jej ofiarom. Ma to również skutki dla rozliczeń VAT. MF wprowadziło preferencję w związku z tą pomocą. Nie dotyczy to jednak wszystkich świadczeń.
W zależności od tego, czy świadczenie to dostawa towarów czy wykonanie usług, ustawodawca przewidział inne zasady rozliczeń VAT.
WAŻNE!
Nie podlegają VAT darowizny środków pieniężnych.
1. Darowizny towarów
Zasady rozliczania darowizn towarów zależą od tego, czy od ich nabycia przysługiwało prawo do odliczenia VAT (art. 7 ust. 2 ustawy o VAT).
Tabela 1. VAT od nieodpłatnych dostaw
| Rodzaj zakupów | Czy przysługuje prawo do odliczenia VAT | Czy przekazanie towarów podlega VAT |
| Podatnik zakupił towary w celu przekazania ich potrzebującym | Zdaniem organów podatkowych nie przysługuje prawo do odliczenia VAT | Nie, przekazanie nie podlega VAT |
| Podatnik zakupił towary na cele firmowe, a następnie zmienił przeznaczenie, przekazując je na cele charytatywne | Tak, prawo do odliczenia przysługuje, gdy zakupione towary miały służyć działalności opodatkowanej | Tak, przekazanie podlega VAT |
Gdy darowizna podlega VAT, jesteśmy zobowiązani do jego rozliczenia. W przypadku niektórych darowizn możemy stosować preferencyjną stawkę.
Tabela 2. Preferencje w związku z działalnością charytatywną
| Rodzaj preferencji | Na czyją rzecz należy dokonać darowizny | Rodzaj towarów | Warunki |
| 1 | 2 | 3 | 4 |
| Stawka 0 dla darowizn na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy - obowiązująca od 24 lutego do 30 czerwca 2022 r. | Na rzecz: 1) Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, 2) podmiotów leczniczych w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, 3) jednostek samorządu terytorialnego. | Nie ma znaczenia, jakie towary zostały przekazane. | Zawarcie pisemnej umowy między podatnikiem dokonującym dostawy towarów a podmiotem obdarowanym, z której wynika, że dostarczane towary będą wykorzystane na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. W przypadku dostaw dokonanych od 24 lutego do 4 marca 2022 r. strony muszą potwierdzić na piśmie dokonanie dostawy towarów. |
| Stawka 0 stosowana na dostawy towarów, w tym nieodpłatne, od 1 lutego do 31 lipca 2022 r. | Nie ma znaczenia, na czyją rzecz dokonywana jest darowizna. | Artykuły spożywcze wymienione w poz. 1-18 zał. nr 10 do ustawy o VAT. | Brak dodatkowych warunków. |
| Zwolnienie z VAT, z zachowaniem prawa do odliczenia | Na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. | Produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2 oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5. WAŻNE! Do 31 lipca 2022 r. przekazując artykuły spożywcze (zob. poprzedni wiersz) rekomendowane jest stosowanie stawki 0 zamiast zwolnienia, gdyż nie trzeba spełniać dodatkowych warunków, jak w tym przypadku. | Przekazujący musi posiadać dokumentację potwierdzającą dokonanie dostawy na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację, oraz 1) określenie przeznaczenia otrzymanych przez organizację pożytku publicznego towarów jest możliwe na podstawie prowadzonej przez tę organizację dokumentacji, lub 2) wykorzystanie otrzymanych przez organizację pożytku publicznego towarów nastąpiło na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację. |
Do pozostałych darowizn, które nie spełniają warunków wskazanych w tabeli 2, należy stosować stawki, jakie byłyby stosowane przy "normalnych" dostawach.
2. Nieodpłatne świadczenie usług
Nieodpłatne świadczenie usług może podlegać opodatkowaniu tylko wówczas, gdy następuje na cele inne niż działalność gospodarcza podatnika. Zdaniem organów podatkowych i sądów, oceniając, czy dana usługa służy działalności przedsiębiorstwa podatnika, należy zbadać, czy jest ona dla tego celu niezbędna, jak również rozważyć, czyja korzyść jest dominująca. Jeżeli korzyść podatnika przeważa nad korzyścią obdarowanego, wówczas świadczenie to zachowuje swój nieodpłatny charakter i nie podlega opodatkowaniu. Dlatego takiego świadczenia na rzecz ofiar wojny, zdaniem organów podatkowych, nie można uznać za świadczenie na rzecz działalności podatnika. Jest to świadczenie na cele inne niż działalność podatnika.
Tabela 3. VAT od nieodpłatnego świadczenia usług
| Na czym polega świadczenie | Czy świadczenie podlega VAT |
| Użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika, np. udostępnienie lokali firmowych, samochodów dla uchodźców czy wolontariuszy | Tak, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych. Otrzymanych rekompensat za noclegi uchodźców nie należy uznawać za dotacje zwiększające podstawę opodatkowania. Jest to nadal świadczenie nieodpłatne. |
| Nieodpłatne świadczenie usług na rzecz uchodźców, np. budowlanych, gastronomicznych. | Tak, niezależnie od tego czy podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w związku ze świadczeniem tych usług. |
Gdy nieodpłatne świadczenie podlega VAT, jesteśmy zobowiązani do jego rozliczenia. Podstawę opodatkowania stanowi w takich przypadkach koszt świadczenia tych usług poniesiony przez podatnika. Niestety, przepisy nie zawierają żadnych wskazówek, jak ustalić ten koszt. Z orzecznictwa TSUE wynika, że przy ustalaniu podstawy opodatkowania uwzględnia się tylko te wydatki, przy dokonywaniu których podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia.
W przypadku niektórych świadczeń możemy stosować stawkę 0. Jest tak, gdy usługi są świadczone na rzecz:
1) Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
2) podmiotów leczniczych w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej,
3) jednostek samorządu terytorialnego.
Warunkiem zastosowania stawki 0% jest zawarcie pisemnej umowy między podatnikiem świadczącym usługi a podmiotem, na rzecz którego świadczona jest usługa, z której wynika, że usługi będą wykorzystane na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy.
W przypadku świadczeń dokonanych od 24 lutego do 4 marca 2022 r. strony muszą potwierdzić na piśmie wykonanie usługi.
W pozostałych sytuacjach stosujemy takie same stawki jak w przypadku świadczenia tych usług odpłatnie.
3. Rozliczenie nieodpłatnych świadczeń w JPK_V7
Nieodpłatne świadczenia ewidencjonujemy w JPK_V7 na podstawie dokumentu wewnętrznego. W tym przypadku w polu:
● TypDokumentu - wybieramy kod "WEW",
● DowodSprzedazy - należy podać numer tego dokumentu,
● DataWystawienia - należy podać datę jego wystawienia.
Natomiast w polach NrKontrahenta i NazwaKontrahenta wpisujemy "BRAK".
Gdy nieodpłatne świadczenie usług korzysta ze zwolnienia (np. świadczenie usług medycznych), nie wykazujemy go w JPK_V7, gdyż podstawa opodatkowania wynosi wtedy 0.
Podstawa prawna:
● art. 7 ust. 2 i 3, art. 8 ust. 2, art. 29a ust. 5 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 685; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 196
Joanna Dmowska
ekspert w zakresie VAT
