Jak przeprowadzać kontrolę bhp telepracownika

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Pracodawca jako organizator procesu pracy ma prawo i obowiązek kontrolować warunki, w jakich jest realizowana praca. Dotyczy to również wykonywania pracy w formie telepracy, nawet gdy miejscem jej wykonywania jest prywatne mieszkanie czy dom telepracownika (art. 67¹⁴ § 2 pkt 3 Kodeksu pracy).

Kontrola z zakresu bhp przeprowadzana w domu telepracownika powinna być poprzedzona zgodą zatrudnionego. Zgoda powinna być wyrażona na piśmie albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub podobnych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość.

Przykład

Pracodawca zatrudnia telepracownika na stanowisku grafika komputerowego. Strony uzgodniły, że pracownik zakupi z własnych środków nową, profesjonalną stację roboczą do obsługi programów graficznych, która będzie używana do pracy za ekwiwalentem wypłacanym przez pracodawcę. Dodatkowo zostało zakupione nowe krzesło dla pracownika. Telepracownik świadczy pracę w godzinach 8.00-16.00. Pracodawca zdecydował, że przyjedzie do pracownika między godziną 16.00 a 17.00, aby dokonać kontroli bhp w związku z zakupem nowego sprzętu. Pracownik nie zgodził się na przeprowadzenie kontroli w czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Zaproponował jej przeprowadzenie w godzinach swojej pracy. W takim przypadku zachowanie pracownika można uznać za prawidłowe. Pracownik nie odmówił pracodawcy możliwości skontrolowania warunków bhp w związku z zakupem nowego sprzętu. Uwzględniając rozkład czasu pracy, w tym prawo do prywatności miejsca pracy, jakim jest mieszkanie, zwrócił się o przeprowadzenie kontroli w godzinach swojej pracy.

Specyfika telepracy polega na przekazywaniu efektów pracy za pomocą infrastruktury informatycznej na odległość, a zatem podstawowym narzędziem pracy telepracownika jest stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy. Tym samym do stanowiska pracy telepracownika będą miały zastosowanie przepisy rozporządzenia w sprawie bhp na stanowiskach pracy wyposażonych w monitory ekranowe.

Pracodawca jest zobowiązany do przeprowadzania na stanowiskach pracy wyposażonych w monitory ekranowe oceny warunków pracy dotyczącej:

• organizacji stanowisk pracy, w tym rozmieszczenia elementów wyposażenia, w sposób zapewniający spełnienie wymagań bhp,
• stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy, zapewniającego bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym,
• obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego pracowników,
• obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem,
• obciążenia psychicznego pracowników, wynikającego ze sposobu organizacji pracy.

Przepisy Kodeksu pracy regulujące uprawnienia kontrolne pracodawcy wobec telepracownika z zakresu bhp oraz te wynikające z rozporządzenia w sprawie bhp na stanowiskach pracy wyposażonych w monitory ekranowe nie rozstrzygają kwestii wzajemnej relacji między "kontrolą bhp" telepracy a "oceną warunków pracy". Zarówno przepisy kodeksowe normujące telepracę, jak i przepisy rozporządzenia w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe nie wyłączają prawa przeprowadzenia kontroli - w przypadku gdy pracodawca dokonał oceny warunków pracy - i na odwrót. Można zatem przyjąć, że rolą pracodawcy jest przeprowadzanie kontroli w zakresie bhp w znaczeniu ogólnym, wynikającym z przepisów regulujących bezpośrednio telepracę, oraz oceny warunków pracy - na stanowisku pracy wyposażonym w monitor ekranowy. Tym bardziej że przepisy dotyczące kontroli bhp nie precyzują jej zakresu i nie odsyłają w zakresie nieuregulowanym do oceny warunków pracy, o której mowa w przepisach rozporządzenia w sprawie bhp na stanowiskach pracy wyposażonych w monitory ekranowe.

Należy przyjąć, że ocena warunków pracy jest rodzajem kontroli bhp - wyspecjalizowanej i nastawionej na prawidłową organizację komputerowego stanowiska pracy. Tym samym należy uznać, że ocena ta może być przeprowadzona wraz z szerszą kontrolą bhp przewidzianą w kodeksowych przepisach o telepracy. Nie można też wykluczyć, że kontrola oceny warunków pracy będzie kontrolą zupełnie odrębną.

Jeśli pracodawca zapowie się z kontrolą dotyczącą oceny warunków pracy, o której mowa w przepisach rozporządzenia, może powstać problem w przedmiocie zgody na taką kontrolę. Przepisy rozporządzenia nie odnoszą się bowiem do tego problemu. Należy jednak uznać, że pracownik nie ma prawa odmówić przeprowadzenia takiej oceny, ponieważ jest ona obowiązkiem pracodawcy, niezależnie od miejsca usytuowania stanowiska pracy wyposażonego w monitor ekranowy.

Jeżeli pracodawca uzna, że przeprowadzi kontrolę kompleksową, w tym ocenę prawidłowej organizacji komputerowego stanowiska pracy, wówczas można przyjąć, że zgoda telepracownika na przeprowadzenie kontroli oznacza zgodę na przeprowadzenie oceny, o której mowa w rozporządzeniu w sprawie bhp na stanowiskach pracy wyposażonych w monitory ekranowe.

Telepracownik nie powinien wykorzystywać prawa do prywatności jako argumentu pozbawiającego pracodawcę możliwości dokonania zarówno kontroli bhp, jak i oceny warunków pracy na stanowisku komputerowym. Brak zgody na takie działania pracodawcy uniemożliwiłby mu wykonanie obowiązków, których zaniechanie kwalifikuje się jako wykroczenie przeciwko prawom pracownika do bezpiecznych warunków pracy.

Podstawa prawna:

• art. 67⁵, art. 67¹⁴ ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 917; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2432

• § 1, § 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe - Dz.U. Nr 148, poz. 973

Sebastian Kryczka,

ekspert z zakresu prawa pracy, prawnik, były pracownik Państwowej Inspekcji Pracy, od kilkunastu lat specjalizuje się w problematyce prawa pracy oraz zagadnieniach kontroli i nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy, autor wielu komentarzy, artykułów i porad z zakresu prawa pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy