Zasady zatrudniania nauczycieli w przedszkolach, szkołach i innych placówkach określają przepisy ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (dalej: Karta Nauczyciela). Zgodnie z art. 11 Karty Nauczyciela, dyrektor szkoły nawiązuje z nauczycielem stosunek pracy odpowiednio na podstawie umowy o pracę lub mianowania na stanowisku zgodnym z posiadanymi przez niego kwalifikacjami oraz stopniem awansu zawodowego.
Stosunek pracy z nauczycielem nawiązuje się w szkole, a w przypadku powołania zespołu szkół jako odrębnej jednostki organizacyjnej - w zespole szkół, na podstawie umowy o pracę lub mianowania.
Bez względu na stopień awansu zawodowego oraz podstawę zatrudnienia nawiązanie stosunku pracy z nauczycielem następuje po spełnieniu przez niego warunków przedstawionych w tabeli.
Tabela. Charakterystyka wymogów wobec kandydatów na nauczyciela
Wymóg | Wyszczególnienie | Podstawa prawna |
Posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych i korzystanie z praw publicznych | Zdolność do czynności prawnych to inaczej zdolność do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Innymi słowy, jest to zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej (nabywania praw i zaciągania zobowiązań). Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą osiągnięcia pełnoletności (art. 11 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny). Utrata praw publicznych natomiast jest jednym ze środków karnych orzekanych przez sądy wobec sprawców przestępstw. Zgodnie z art. 40 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny, pozbawienie praw publicznych obejmuje utratę:
| art. 10 ust. 5 pkt 2 w związku z art. 10 ust. 8 Karty Nauczyciela |
Przeciwko kandydatowi na nauczyciela nie toczy się postępowanie karne w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne | W praktyce ustalenie czy takie postępowanie toczy się wobec kandydata do pracy może być trudne. Pomocnym będzie w takiej sytuacji art. 221 § 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (dalej: k.p.), zgodnie z którym, udokumentowanie danych, wymaganych do zatrudnienia, następuje w formie oświadczenia osoby, której one dotyczą. Jeśli w przyszłości okazałoby się, że oświadczenie to zawiera nieprawdziwe dane, to wówczas stosunek pracy wygasa na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 5 Karty Nauczyciela | art. 10 ust. 5 pkt 3 w związku z art. 10 ust. 8 Karty Nauczyciela |
Kandydat na nauczyciela nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe | Przepisy Karty Nauczyciela przewidują obowiązek przedstawienia dyrektorowi szkoły informacji z Krajowego Rejestru Karnego (dalej: KRK) przed nawiązaniem stosunku pracy z nauczycielem, z wyjątkiem przypadku gdy z nauczycielem jest nawiązywany kolejny stosunek pracy w tej samej szkole w ciągu 3 miesięcy od dnia rozwiązania albo wygaśnięcia na podstawie art. 20 ust. 5c Karty Nauczyciela poprzedniego stosunku pracy. Służby kadrowe często mają wątpliwości, czy w aktach osobowych nauczyciela powinien znajdować się oryginał czy kopia zaświadczenia o niekaralności z KRK. Zgodnie z § 5 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 10 grudnia 2018 r. w sprawie dokumentacji pracowniczej (dalej: rozporządzenie w sprawie dokumentacji pracowniczej), w aktach osobowych pracownika, prowadzonych w postaci papierowej, przechowuje się odpisy lub kopie dokumentów przedłożonych przez osobę ubiegającą się o zatrudnienie lub pracownika, poświadczone przez pracodawcę lub osobę upoważnioną przez pracodawcę za zgodność z przedłożonym dokumentem. Tak więc również zaświadczenie o niekaralności przechowuje się w aktach osobowych nauczyciela w formie poświadczonej kopii. Oryginał tego zaświadczenia jest własnością nauczyciela, który może na jego podstawie uzyskać pracę jednocześnie w kilku miejscach | art. 10 ust. 5 pkt 4 w związku z art. 10 ust. 8 Karty Nauczyciela |
Kandydat na nauczyciela nie był prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 76 ust. 1 pkt 3 Karty Nauczyciela, w okresie 3 lat przed nawiązaniem stosunku pracy, albo karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 76 ust. 1 pkt 4 Karty Nauczyciela | Dyrektor szkoły, przed nawiązaniem stosunku pracy z nauczycielem, jest obowiązany zasięgnąć informacji z Centralnego Rejestru Orzeczeń Dyscyplinarnych (dalej: CROD) czy nauczyciel nie był prawomocnie ukarany:
albo
W celu wypełnienia tego ustawowego obowiązku dyrektor szkoły sprawdza nauczyciela za pomocą wyszukiwarki na stronie www.strefasio.men.gov.pl, w zakładce "Strefa dla zalogowanych". Jeśli numer PESEL ukaranego nauczyciela znajduje się w bazie numerów PESEL CROD, pojawi się komunikat "Należy złożyć wniosek o udzielenie informacji z Centralnego Rejestru Orzeczeń Dyscyplinarnych". Tylko w takim przypadku dyrektor szkoły jest uprawniony do złożenia wniosku (za pomocą e-PUAP) do CROD w celu uzyskania informacji o rodzaju kary lub zawieszeniu w wykonywaniu czynności nauczyciela. Jeżeli w bazie CROD nie figuruje PESEL nauczyciela, system wygeneruje odpowiedni dokument, który należy wydrukować, opatrzyć podpisem dyrektora szkoły i wpiąć do akt osobowych nauczyciela. Należy dodać, że informacja z rejestru jest aktualna tylko w dniu jej wydania lub wygenerowania z bazy numerów PESEL CROD, dlatego dyrektor szkoły generuje ww. informację przed podpisaniem z nauczycielem umowy o pracę | art. 10 ust. 5 pkt 4a w związku z art. 10 ust. 8 i 8b Karty Nauczyciela |
Dane kandydata na nauczyciela nie znajdują się w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym (dalej: RSTPS) z dostępem ograniczonym | Przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do innej działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi pracodawcy (w szczególności dyrektorzy szkół) lub inni organizatorzy w zakresie takiej działalności są obowiązani do uzyskania informacji, czy dane tej osoby są zamieszczone w RSPTS z dostępem ograniczonym. Obowiązek weryfikacji nauczyciela jest konieczny także w przypadku podejmowania współpracy np. w ramach wolontariatu, w zakresie działalności związanej z krajoznawstwem i turystyką czy profilaktyką i opieką zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą, zajęciami dodatkowymi w placówkach oświatowych oraz instytucjach kultury. Dopuszczenie osoby do pracy lub innej działalności opisanej powyżej bez uzyskania informacji z RSPTS stanowi wykroczenie i podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny nie niższej niż 1000 zł. RSTPS dostępny jest na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości. W celu uzyskania informacji z dostępem ograniczonym należy:
Informacje uzyskane z RSPTS udostępniane są w sposób umożliwiający sporządzenie z nich wydruku (plik pdf). Wydruk z RSPTS powinien być wygenerowany przed zawarciem umowy o pracę z nauczycielem. Podpisany przez dyrektora szkoły dokument należy wpiąć do akt osobowych nauczyciela w części A jako potwierdzenie spełnienia obowiązku weryfikacji nauczyciela na etapie zatrudnienia | art. 21 ust. 1, art. 23 ust. 2 ustawy z 16 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym |
Kandydat na nauczyciela posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska | Kwalifikacje wymagane od nauczycieli określa art. 9 Karty Nauczyciela oraz wydane na jego podstawie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli. Dokumentem potwierdzającym posiadanie stosownych kwalifikacji jest dyplom - lub gdy nauczyciel ukończył studia, ale jeszcze nie otrzymał dyplomu - zaświadczenie o ukończeniu studiów lub zakładu kształcenia nauczycieli. Przepisy art. 10 ust. 7 i 9 Karty Nauczyciela przewidują możliwość zatrudnienia w szkole nauczyciela nieposiadającego kwalifikacji wymaganych do zajmowania danego stanowiska, jednak może to nastąpić tylko za zgodą organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Taka sytuacja może wystąpić wyłącznie w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela i pod warunkiem, że nie ma możliwości zatrudnienia osoby posiadającej wymagane kwalifikacje. Stosunek pracy z nauczycielem nawiązuje się wówczas na podstawie umowy o pracę na czas określony. Dla celów płacowych nauczyciel, którego zatrudniono w tym trybie, bez względu na posiadany stopień awansu zawodowego, jest traktowany jak nauczyciel stażysta i nie stosuje się do niego przepisów dotyczących awansu zawodowego. W uzasadnionych przypadkach w szkole publicznej, za zgodą kuratora oświaty, a w przypadku szkoły artystycznej - ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, może być zatrudniona osoba niebędąca nauczycielem, posiadająca przygotowanie uznane przez dyrektora szkoły za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć. Możliwość taką przewiduje art. 15 ust. 2 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (dalej: Prawo oświatowe). Jeżeli osoba taka ma prowadzić zajęcia z zakresu kształcenia zawodowego, zatrudnienie wymaga zgody organu prowadzącego szkołę. Osobę taką zatrudnia się na zasadach określonych w przepisach k.p., z tym, że stosuje się do niej odpowiednio przepisy dotyczące tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć edukacyjnych nauczycieli oraz ustala się wynagrodzenie nie wyższe niż 184% kwoty bazowej, określanej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej | art. 10 ust. 5 pkt 5 w związku z art. 10 ust. 8 Karty Nauczyciela |
Stosunek pracy z nauczycielem kontraktowym nawiązuje się na podstawie umowy o pracę zawieranej na czas nieokreślony. Jedynie w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony (art. 10 ust. 4 Karty Nauczyciela).
Zgodnie z art. 10 ust. 5 Karty Nauczyciela, stosunek pracy z nauczycielem mianowanym i z nauczycielem dyplomowanym nawiązuje się na podstawie mianowania. W tym miejscu należy wyraźnie rozróżnić pojęcie mianowania, które w Karcie Nauczyciela używane jest w dwojakim znaczeniu.
DWIE DEFINICJE MIANOWANIA
Mianowanie może bowiem oznaczać zarówno:
podstawę nawiązania stosunku pracy (mówimy wówczas, że nauczyciel zatrudniony jest na podstawie mianowania), jak również
jeden ze stopni awansu zawodowego.
Nauczyciel może posiadać stopień awansu zawodowego nauczyciela stażysty, kontraktowego, mianowanego lub dyplomowanego. Mianowanie jako podstawa nawiązania stosunku pracy przewidziane zostało dla nauczycieli legitymujących się najwyższym stopniem awansu zawodowego, tj. nauczyciela mianowanego i nauczyciela dyplomowanego.
WYMAGANIA DO ZATRUDNIENIA NA PODSTAWIE MIANOWANIA
Stosunek pracy z nauczycielem mianowanym i nauczycielem dyplomowanym nawiązuje się na podstawie mianowania, jeżeli:
posiada on obywatelstwo polskie, z tym że wymóg ten nie dotyczy obywateli państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym,
ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z praw publicznych,
nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne,
nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,
nie był prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 76 ust. 1 pkt 3 Karty Nauczyciela, w okresie 3 lat przed nawiązaniem stosunku pracy, albo karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 76 ust. 1 pkt 4 Karty Nauczyciela,
posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska,
istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w szkole w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony.
Problem w ocenie ostatniej przesłanki nawiązania stosunku pracy z nauczycielem mianowanym lub dyplomowanym na podstawie mianowania (wskazanej w pkt 7) pojawia się często w sytuacji, gdy dyrektor szkoły nie wie, czy w przyszłym roku szkolnym będzie mógł zapewnić odpowiednią liczbę godzin dla nauczyciela.
ZAPAMIĘTAJ!
Karta Nauczyciela przewiduje, że w przypadku zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może być zobowiązany do uzupełniania pensum w innej szkole (szkołach), jeżeli istnieją możliwości do takiego uzupełniania.
Koniec
Obowiązek podjęcia pracy w innej szkole lub szkołach i na tym samym lub - za jego zgodą - na innym stanowisku w celu uzupełnienia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych w wymiarze nie większym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć - może nałożyć na nauczyciela organ prowadzący szkołę (art. 22 ust. 1 Karty Nauczyciela). W razie braku warunków do uzupełnienia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć w innej szkole nauczyciel może wyrazić zgodę na ograniczenie wymiaru zatrudnienia i zmniejszenie wysokości wynagrodzenia, jeżeli w szkole pomimo zachodzących w niej zmian może nadal realizować co najmniej połowę obowiązującego go wymiaru zajęć (art. 22 ust. 2 Karty Nauczyciela).
ZAPAMIĘTAJ!
Nauczyciel, który wyrazi zgodę na ograniczenie wymiaru zatrudnienia, w dalszym ciągu pozostaje zatrudniony na podstawie mianowania.
Karta Nauczyciela w art. 10 ust. 5a wprowadza obowiązek przekształcania z mocy prawa stosunku pracy zawartego na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w stosunek pracy z mianowania:
Przekształcenie podstawy prawnej stosunku pracy, w tym wypadku, potwierdza na piśmie dyrektor szkoły poprzez wręczenie nauczycielowi aktu mianowania.
Na podstawie regulacji zawartych w art. 14 Karty Nauczyciela akt mianowania powinien w szczególności określić:
W przypadku zatrudnienia w zespole szkół akt mianowania i umowa o pracę powinny określać także typy (rodzaje) szkół w zespole, w których pracuje nauczyciel.
Przykładowy akt mianowania na stanowisko nauczyciela przedstawia wzór.
Wzór. Akt mianowania
....................................... ............................................
(pieczęć pracodawcy) (miejscowość, data)
Pani/Pan*.........................................................
AKT MIANOWANIA NA STANOWISKO NAUCZYCIELA
Na podstawie art. 10 ust 5/5a* w związku z art. 11 i art. 14 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 967; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 730) zgodnie z posiadanym przez Panią/Pana stopniem awansu zawodowego nauczyciela ............................................... nadanym aktem z dnia ............................. wydanym przez ........................................................
mianuję
Panią/Pana* z dniem .................................. na stanowisko ......................................................
w ...................................................................................................................................................
(nazwa i adres szkoły lub placówki)
Do pracy powinna Pani/powinien Pan zgłosić się w dniu: ..................
Uprawnienia i obowiązki Pani/Pana* wynikające ze stosunku pracy, w tym również wymiar wynagrodzenia, określają przepisy powołanej na wstępie ustawy oraz przepisy wykonawcze do niej, a w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami - postanowienia Kodeksu pracy.
Przysługiwać Pani/Panu* będzie wynagrodzenie zasadnicze w wysokości uzależnionej od poziomu wykształcenia i stopnia awansu, a ponadto dodatki, wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i dodatkowo odpłatne zajęcia - w zależności od pełnionej funkcji, stanowiska, przydziału zajęć, warunków i wyników pracy oraz kwalifikacji specjalistycznych.
Mianowanie wygasa zgodnie z art. 16 ustawy Karta Nauczyciela, jeżeli w dniu ............................................ nie przystąpi Pani/Pan do pracy i w ciągu 7 dni od tej daty nie usprawiedliwi swojego nieprzystąpienia do pracy.
....................................................................
(podpis i pieczęć imienna dyrektora szkoły)
.........................................................................................
(potwierdzenie odbioru przez pracownika - data i podpis)
* wybrać właściwe
Jeżeli nie istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w szkole w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, stosunek pracy z nauczycielem mianowanym lub dyplomowanym nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze (art. 10 ust. 6 Karty Nauczyciela).
W przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego, z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, z nauczycielem kontraktowym lub z nauczycielami mianowanym i dyplomowanym stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony (art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela). W wymienionych przypadkach strony z góry mogą ustalić termin zakończenia stosunku pracy poprzez wskazanie konkretnej daty lub zdarzenia, po zajściu którego nastąpi rozwiązanie stosunku pracy.
Przykładowy zapis w umowie o pracę, określający termin jej zawarcia w przypadku czasowej nieobecności nauczyciela, związanej z okresowym zwolnieniem od pracy i przewidywanym powrotem do jej wykonywania, może być następujący "umowę o pracę zawarto na czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy Pani/Pana ...".
Taki zapis jest bardzo praktyczny, w sytuacji gdy mamy do czynienia np. z nauczycielką będącą w ciąży, która korzysta najpierw ze zwolnienia lekarskiego, następnie z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, wychowawczego i ewentualnie urlopu wypoczynkowego. Umowa taka będzie się z automatu odnawiać aż do ustania ostatniej z przyczyn usprawiedliwionej nieobecności bez konieczności zawierania kilku odrębnych umów na czas określony obejmujących osobno każdy rodzaj nieobecności pracownika.
Z ORZECZNICTWA
Potrzeba zapewnienia zastępstwa nieobecnego nauczyciela nie musi całkowicie odpowiadać ani wymiarowi czasu pracy nieobecnego nauczyciela, ani też dotyczyć całego okresu jego nieobecności.
Wyrok Sądu Najwyższego z 1 lipca 1998 r., sygn. akt I PKN 222/98
Co do zasady, zatrudnienie nauczyciela na podstawie umowy o pracę na czas określony jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy jest to konieczne z przesłanek wynikających z art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela. Zawarcie umowy o pracę na czas określony, niezgodnie z tymi przesłankami powoduje nawiązanie stosunku pracy na czas nieokreślony.
Uchwała Sądu Najwyższego z 14 czerwca 1994 r., sygn. akt I PZP 28/94
Jeżeli przesłanki są spełnione (występuje potrzeba wynikająca z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela), to możliwe jest zawieranie kolejnych umów na czas określony, bez ograniczenia ich ilości oraz okresu ich trwania. Nie będzie miał wówczas zastosowania art. 251 k.p. (w związku z art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela), zgodnie z którym zawarcie czwartej terminowej umowy o pracę lub przekroczenie 33 miesięcy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony jest jednoznaczne z nawiązaniem stosunku pracy na czas nieokreślony.
Karta Nauczyciela przewiduje możliwość zmiany warunków pracy polegających na zmianie miejsca zatrudnienia nauczyciela lub jego stanowiska, bez konieczności stosowania procedury wypowiedzenia zmieniającego. Uregulowanie w tym zakresie zawiera art. 18 Karty Nauczyciela, zgodnie z którym nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może być przeniesiony na własną prośbę lub z urzędu za jego zgodą na inne stanowisko w tej samej lub innej szkole, w tej samej lub innej miejscowości, na takie samo lub inne stanowisko.
Przeniesienia nauczyciela do innej szkoły dokonuje dyrektor szkoły, do której nauczyciel ma być przeniesiony, po zasięgnięciu opinii organu prowadzącego tę szkołę i za zgodą dyrektora szkoły, w której nauczyciel jest zatrudniony. W tym przypadku nie następuje rozwiązanie dotychczasowego stosunku pracy, zmienia się jedynie pracodawca. W związku z tym nie ma podstaw do wydania nauczycielowi świadectwa pracy. Do nowej placówki przekazuje się natomiast akta osobowe pracownika oraz pozostałą dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy, zgodnie z § 7 rozporządzenia w sprawie prowadzenia dokumentacji pracowniczej.
ZAPAMIĘTAJ!
Nauczyciel przeniesiony z urzędu za swoją zgodą do innej miejscowości otrzymuje mieszkanie odpowiednie do swojego stanu rodzinnego oraz miejsce pracy dla współmałżonka, jeżeli ten jest również nauczycielem (art. 18 ust. 2 Karty Nauczyciela).
Instytucja przeniesienia służbowego została również przewidziana dla nauczyciela religii zatrudnionego na podstawie mianowania. W przypadku katechetów zmiana miejsca wykonywania obowiązków służbowych wynikać będzie ze skierowania wydanego nauczycielowi przez właściwego biskupa diecezjalnego lub właściwe władze zwierzchnie w przypadku innych kościołów i związków wyznaniowych. Organem uprawnionym do przeniesienia jest dyrektor szkoły, do której nauczyciel otrzymał skierowanie w porozumieniu z dyrektorem szkoły, w której nauczyciel jest zatrudniony. W tym przypadku przeniesienie wymaga również zawiadomienia organów prowadzących szkoły.
Normy dotyczące zatrudniania nauczycieli religii oraz ich prawa i obowiązki pracownicze są przedmiotem dwustronnych uzgodnień na linii państwo-Kościół. Z tego też powodu sytuacja katechetów jest o tyle skomplikowana, że podlegać oni muszą zarówno państwowemu, jak i kanonicznemu porządkowi prawnemu.
Kwestia zatrudniania nauczycieli religii zarówno świeckich, jak i duchownych uregulowana została w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (dalej: rozporządzenie w sprawie nauki religii). Zgodnie z § 5 ust. 1 tego rozporządzenia, przedszkole lub szkoła zatrudnia nauczyciela religii, wyłącznie na podstawie imiennego pisemnego skierowania do danego przedszkola lub szkoły, wydanego przez:
O konieczności posiadania przez nauczycieli religii upoważnienia od biskupa diecezjalnego do nauczania religii (zwanego również misją kanoniczną) mówi także art. 12 ust. 3 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisanego w Warszawie z 28 lipca 1993 r.
W przypadku Kościoła katolickiego biskup diecezjalny ma prawo mianowania lub zatwierdzania nauczycieli religii oraz usuwania lub żądania ich usunięcia, ilekroć wymaga tego dobro religii lub obyczajów. Kompetencje w tym zakresie reguluje kanon 805 Kodeksu prawa kanonicznego. Kanon 775 § 1 tego Kodeksu daje natomiast ogólną dyspozycję, że zadaniem biskupa diecezjalnego jest wydawanie norm odnośnie do katechezy.
ZAPAMIĘTAJ!
Dokument, który upoważnia do nauczania religii ,może zostać wydany na czas określony bądź nieokreślony. W przypadku czasu określonego - wygasa on po upływie oznaczonego w nim terminu. Natomiast w przypadku czasu nieokreślonego - traci on swoją ważność od momentu jego cofnięcia.
Misja kanoniczna powinna określać dokładnie osobę i placówkę, w jakiej ta osoba ma pracować. Nie istnieją zatem ogólne misje kanoniczne. Katecheta musi legitymować się aktualnym skierowaniem do nauczania w określonej szkole podczas całego okresu zatrudnienia.
ZAPAMIĘTAJ!
Stosunek pracy z nauczycielem religii nawiązuje się na podstawie Karty Nauczyciela. W zależności od tego, jakie warunki zatrudnienia zostaną określone w skierowaniu (tj. wymiar zatrudnienia, czas trwania misji kanonicznej), zatrudnienie nauczyciela religii nastąpi na podstawie mianowania, umowy o pracę na czas określony lub nieokreślony.
W okresie wdrażania nowej struktury szkół (do 2023 r.), w celu ułatwienia przepływu informacji o wolnych miejscach pracy dla nauczycieli, dyrektorów szkół zobowiązano do przekazywania kuratorowi oświaty informacji o wolnych stanowiskach pracy, natomiast kuratorów oświaty - do udostępniania tej informacji na prowadzonej przez kuratorium stronie internetowej.
Do 31 sierpnia 2020 r. pierwszeństwo w zatrudnieniu w szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego będą mieli nauczyciele, którzy otrzymali informację o przeniesieniu w stan nieczynny, złożyli wniosek o przeniesienie w stan nieczynny lub przebywają w stanie nieczynnym, oraz nauczyciele zwolnieni z pracy w ostatnim roku funkcjonowania gimnazjum (art. 224 ust. 1-3 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe).
Zakres dokumentacji, którą może gromadzić dyrektor szkoły w związku z zatrudnieniem pracowników, określają przepisy Kodeksu pracy oraz rozporządzenia w sprawie dokumentacji pracowniczej. W przypadku nauczycieli należy uwzględnić także zapisy ustawy Karta Nauczyciela.
Zgodnie z § 3 pkt 1 rozporządzenia w sprawie dokumentacji pracowniczej dyrektor szkoły może żądać od kandydata na nauczyciela oświadczeń lub dokumentów dotyczących danych osobowych, zgromadzonych w związku z ubieganiem się o zatrudnienie. W praktyce nauczyciel będzie zobowiązany do wypełnienia kwestionariusza osobowego dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie.
Z dniem 4 maja 2019 r. w wyniku nowelizacji art. 221 k.p., w brzmieniu ustalonym przez art. 4 pkt 1 ustawy z 21 lutego 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uległ zmianie katalog danych osobowych, których może żądać pracodawca od kandydata do pracy. A zatem w obowiązującym stanie prawnym dyrektor szkoły może wymagać od nauczyciela podania danych osobowych obejmujących:
ZAPAMIĘTAJ!
Dyrektor szkoły może żądać od kandydata do pracy podania innych niż kodeksowe danych osobowych, jeżeli jest to niezbędne do zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa - art. 221 § 4 k.p. W przypadku nauczycieli konieczne będzie uzyskanie na etapie zatrudnienia jeszcze takich danych jak: nazwisko rodowe, numer PESEL, imiona rodziców. Dane te będą potrzebne do uzyskania przed nawiązaniem stosunku pracy stosownych zaświadczeń z RSPTS oraz CROD.
Obowiązujące rozporządzenie w sprawie dokumentacji pracowniczej nie zawiera wzorów dokumentów związanych z ubieganiem się o zatrudnienie, nawiązaniem, zmianą oraz ustaniem stosunku pracy. Pomocniczy wzór kwestionariusza osobowego dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie oraz dla pracownika można znaleźć na stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w zakładce "Aktualności/Praca/Dla pracodawców i pracowników. Oto nowe wzory dokumentów do pobrania".
Oprócz kwestionariusza osobowego dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie nauczyciel jest zobowiązany do przedstawienia:
Dyrektor szkoły przed dopuszczeniem nauczyciela do pracy zobowiązany jest zapoznać go z przepisami wewnątrzzakładowymi oraz innymi dokumentami i przepisami, które powinny być udostępnione pracownikowi. W szczególności uzyskuje jego pisemne potwierdzenie zapoznania się z treścią regulaminu pracy oraz z przepisami i zasadami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy.
PODSTAWY PRAWNE
art. 3 pkt 3, art. 9, art. 9d ust. 1, art. 10, art. 11, art. 14, art. 16, art. 18, art. 20 ust. 5c, art. 22 ust. 1-2, art. 26 ust. 1 pkt 5, art. 76 ust. 1 pkt 3-4, art. 85w ust. 2, art. 85y ust. 1a, art. 91c ust. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 967; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 730)
art. 221 § 4-5, art. 251 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040)
art. 11 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 80)
art. 40 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1600; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 730)
art. 15 ust. 2 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 996; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 761)
art. 224 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 60; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2245)
art. 21 ust. 1, art. 23 ust. 2 ustawy z 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 405; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 730)
art. 4 pkt 1 ustawy z 21 lutego 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz.U. z 2019 r. poz. 730)
art. 12 ust. 3 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz.U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318)
§ 3 pkt 1-2, § 5, § 7 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 10 grudnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 2369)
§ 5 ust. 1, § 5 ust. 4 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz.U. z 1992 r. Nr 36, poz. 155; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 1147)
©℗
ANNA DRYJA
kierownik działu kadr w wojewódzkiej placówce doskonalenia nauczycieli, specjalista w zakresie prawa pracy i prawa oświatowego