Polski Ład w pytaniach i odpowiedziach

Z dniem 1 stycznia 2022 r. weszły w życie zmiany podatkowe w ramach tzw. Polskiego Ładu, a wśród nich tzw. ulga dla klasy średniej (stanowiąca rekompensatę dla części podatników za wyłączenie możliwości odliczania od podatku części składek na ubezpieczenie zdrowotne) oraz ulga dla seniorów oraz osób wychowujących co najmniej czwórkę dzieci. W praktyce w związku z ich stosowaniem powstało wiele wątpliwości.

Czy pracownik może w każdym momencie roku wycofać złożoną w styczniu 2022 r. rezygnację z ulgi dla klasy średniej?

Na podstawie art. 32 ust. 2b ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: updof) podatnik (pracownik) może złożyć sporządzony na piśmie wniosek o niepomniejszanie dochodu o kwotę ulgi dla pracowników na podstawie art. 33 ust. 2a updof, czyli o niestosowanie tzw. ulgi dla klasy średniej na etapie obliczania zaliczek na podatek. Wówczas płatnik nie pomniejsza dochodu najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym go otrzymał. Wniosek ten składa się odrębnie dla każdego roku podatkowego. Nie ma jednak przepisu przewidującego możliwość wycofania przez podatnika takiego wniosku. Co do zasady nie ma więc takiej możliwości. Nie jest jednak wykluczone, że w praktyce (np. po wskazaniu takiej możliwości przez Ministerstwo Finansów) przyjmie się odmienna praktyka w tym zakresie.

Czy pracownik zatrudniony z powołania oraz wójt mogą korzystać z ulgi dla klasy średniej?

Ulga dla klasy średniej jest kierowana do osób fizycznych uzyskujących przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy oraz osób fizycznych uzyskujących opodatkowane według skali podatkowej przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Przychodami ze stosunku pracy są również przychody ze stosunku pracy nawiązanego na podstawie powołania. W konsekwencji również pracownicy zatrudnieni na tej podstawie mogą korzystać z ulgi dla klasy średniej (jeżeli uzyskują przychody w odpowiedniej wysokości).

Przychodami ze stosunku pracy są również przychody ze stosunku pracy nawiązanego na podstawie wyboru. W konsekwencji również wójt - jako osoba uzyskująca takie przychody - może korzystać z ulgi dla klasy średniej (jeżeli uzyskuje przychody w odpowiedniej wysokości).

Czy pracownicy pobierający niewielkie świadczenia z ZUS, np. rentę, mogą u pracodawców złożyć PIT-2?

W ramach oświadczenia, o którym mowa w art. 32 ust. 3 updof, a więc w ramach PIT-2, pracownik oświadcza między innymi, że nie otrzymuje emerytury lub renty za pośrednictwem płatnika (zob. art. 32 ust. 3 pkt 1 updof). Wyłącza to możliwość złożenia oświadczeń PIT-2 przez osoby pobierające z ZUS emeryturę czy rentę, choćby w niewielkiej wysokości. Pojawiły się jednak informacje wskazujące, że fiskus wbrew treści wskazanego przepisu będzie dopuszczał składanie oświadczeń PIT-2 w takich przypadkach.

Czy dla zastosowania ulgi dla seniora wystarczające jest osiągnięcie wieku emerytalnego, czy musi zostać wydana decyzja ZUS o przyznaniu emerytury i zawieszenie jej?

Z początkiem 2022 r. dodane zostało zwolnienie obejmujące przychody otrzymywane przez podatników po ukończeniu 60 roku życia w przypadku kobiety i 65 roku życia w przypadku mężczyzny (zob. art. 21 ust. 1 pkt 154 updof). Przedmiotowe zwolnienie przysługuje, pod warunkiem że podatnik podlega z tytułu uzyskania tych przychodów ubezpieczeniom społecznym w rozumieniu ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz podatnik, mimo nabycia uprawnienia, nie otrzymuje emerytury lub renty.

Urodzonym po 31 grudnia 1948 r. emerytura przysługuje po osiągnięciu wieku emerytalnego (wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn) z mocy prawa (zob. art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Każda osoba podlegająca ubezpieczeniu emerytalnemu, która osiągnęła wiek emerytalny, jest osobą, która nabyła uprawnienie do emerytury. W konsekwencji każda taka osoba może korzystać ze wskazanego zwolnienia bez konieczności uzyskiwania decyzji ZUS o przyznaniu emerytury i zawieszaniu jej.

Czy w sytuacji, gdy podatnik skorzysta z ulgi dla seniora i w trakcie roku odejdzie na emeryturę, będzie musiał zwrócić ulgę? Jeśli tak, to czy za cały rok, czy tylko za okres po przejściu na emeryturę?

Z przepisów nie wynika, aby warunkiem zwolnienia, o którym w art. 21 ust. 1 pkt 154 updof, było, aby podatnik mimo nabycia uprawnień nie pobierał emerytury lub renty przez cały rok podatkowy. Uważam w związku z tym, że we wskazanej sytuacji senior z chwilą rozpoczęcia otrzymywania emerytury lub renty przestanie korzystać ze wskazanego zwolnienia, a więc uzyskiwane przez niego od tego momentu przychody nie będą już zwolnione od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 updof. Przychody uzyskane wcześniej pozostaną zwolnione od podatku na tej podstawie, a więc zwrot ulgi (tj. zapłata podatku od tych przychodów) nie będzie konieczny.

Jak będzie wyglądała ulga dla klasy średniej przy rozliczaniu wspólnym małżonków? Czy będzie możliwe jej zastosowanie w przypadku, gdy jeden z małżonków osiągnie przychód roczny np. 200 000 zł, a drugi nie ma przychodu wcale?

Z ulgi dla klasy średniej w ramach rozliczenia rocznego korzystać mogą również wspólnie rozliczający się małżonkowie. Mają takie prawo, jeżeli połowa sumy ich przychodów obliczona zgodnie z art. 26 ust. 4a updof wyniosła co najmniej 68 412 zł, lecz nie przekroczyła 133 692 zł (zob. art. 26 ust. 4c updof). Z opublikowanego przez Ministerstwo Finansów "Podręcznika Reforma Polski Ład" wynika, że małżonkowie tacy mają do wyboru jedną z dwóch metod korzystania z ulgi dla klasy średniej, tj. w przypadku wspólnego opodatkowania małżonków wysokość ulgi:

• każdy małżonek ustali od połowy rocznych, łącznych uprawniających do ulgi przychodów małżonków mieszczących się w przedziale od 68 412 zł do 133 692 zł albo
• ustali ten małżonek (a także każdy z nich indywidualnie), którego przychody mieszczą się we wskazanym przedziale od 68 412 zł do 133 692 zł.

We wskazanym podręczniku można przeczytać, że: W przypadku wspólnego opodatkowania dochodów małżonków mogą oni sami wybierać metodę na ustalenie wysokości ulgi. Mają prawo wybrać tę, która jest dla nich bardziej korzysta, czyli mogą obliczyć ulgę od połowy łącznych przychodów małżonków albo od indywidualnych przychodów. Przy czym obliczając od połowy łącznych przychodów małżonków, muszą pamiętać, że w tym przypadku jednak połowa łącznych przychodów obojga małżonków (z pracy na etacie oraz z pozarolniczej działalności gospodarczej) musi wynosić co najmniej 68 412 zł i nie przekraczać 133 692 zł.

Ulga dla klasy średniej jest ulgą odliczaną od dochodu opodatkowanego według skali podatkowej. Brak takiego dochodu u jednego ze wspólnie rozliczających się małżonków wyłącza możliwość skorzystania z ulgi dla klasy średniej. We wskazanej sytuacji z ulgi dla klasy średniej będzie mógł skorzystać tylko małżonek, który osiągnie taki dochód.

Należy jednak zastrzec, że pojawiają się głosy przedstawicieli MF, z których wynika, że jednak w takich przypadkach z ulgi dla klasy średniej skorzystać mogą oboje z małżonków. Zapewne taka też przyjmie się praktyka stosowania przepisów w omawianym zakresie.

Czy ulga z PIT-0 na czworo dzieci będzie przysługiwała, jeżeli jedno dziecko skończy w trakcie roku 18 lat, ale będzie dalej się uczyło?

Z początkiem 2022 r. dodane zostało także zwolnienie obejmujące przychody podatników, którzy w roku podatkowym w stosunku do co najmniej czworga dzieci wykonywali władzę rodzicielską, pełnili funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nimi zamieszkiwało lub sprawowali funkcję rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą, a w przypadku pełnoletnich uczących się dzieci - wykonywali ciążący na nich obowiązek alimentacyjny albo sprawowali funkcję rodziny zastępczej (zob. art. 21 ust. 1 pkt 153 updof).

Dla celów korzystania z tego zwolnienia uwzględniane są dzieci, o których mowa w art. 27ea ust. 1 pkt 2 updof. Są to dzieci:

• 1. małoletnie,
  2. pełnoletnie, które otrzymują zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
  3. pełnoletnie do ukończenia 25 roku życia, jednakże pod warunkiem że:
• uczą się w szkołach, o których mowa w krajowych lub zagranicznych przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe,
• nie stosowały przepisów o 19% podatku liniowym lub przepisów o ryczałcie (z wyjątkiem dotyczących najmu prywatnego) w zakresie osiągniętych w roku podatkowym przychodów, poniesionych kosztów uzyskania przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń,
• nie podlegały opodatkowaniu na zasadach dotyczących podatku tonażowego lub aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych,
• poza przychodami z renty rodzinnej nie uzyskały dochodów, które podlegają opodatkowaniu w zeznaniu PIT-36, PIT-37, PIT-38 lub PIT-40 lub przychodów objętych ulgą dla młodych lub ulgą na powrót, w łącznej wysokości przekraczającej 3089 zł.

Jak z tego wynika, przy korzystaniu z omawianego zwolnienia uwzględnia się również uczące się pełnoletnie dzieci. Dotyczy to jednak wyłącznie dzieci spełniających wymienione warunki (chyba że są to dzieci pełnoletnie, które otrzymują zasiłek/dodatek pielęgnacyjny lub rentę socjalną; takie dzieci przy ustalaniu prawa do omawianego zwolnienia uwzględniane są bezwzględnie).

Czy do tzw. wypłat nieozusowanych, np. nagrody jubileuszowej, można stosować ulgę PIT-0 dla seniora?

Wynikająca z art. 21 ust. 1 pkt 154 updof tzw. ulga dla seniora jest kierowana między innymi do osób uzyskujących przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy. Z przepisów nie wynika przy tym, aby zwolnieniem wynikającym ze wskazanego przepisu objęte były wyłącznie wypłaty oskładkowane. W konsekwencji również przychody z wypłat nieoskładkowanych mogą ze zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 155 updof korzystać (o ile generują one przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy, ewentualnie przychody z umowy zlecenia lub z pozarolniczej działalności gospodarczej).

Pracownik otrzymuje u pracodawcy dwie wypłaty w trakcie jednego miesiąca. Przy pierwszej wypłacie spełnia warunki do zastosowania ulgi dla klasy średniej, po drugiej już nie. Jak w takim przypadku prawidłowo stosować ulgę?

W przypadku pracowników wprowadzone zostały przepisy wskazujące, kiedy i w jakiej wysokości ulga dla klasy średniej przysługuje na etapie obliczania zaliczek na podatek. Ulga ta przysługuje za miesiące, w których podatnik uzyskał w tym zakładzie pracy przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy w wysokości wynoszącej od 5701 zł do 11 141 zł (zob. art. 32 ust. 2a updof).

We wskazanej sytuacji, na skutek drugiej wypłaty w danym miesiącu, ulga dla klasy średniej pracownikowi nie przysługuje. Pobierając zaliczkę na podatek od drugiej wypłaty, pracodawca powinien pobrać dodatkową kwotę odpowiadającą kwocie zaliczki na podatek od pierwszej wypłaty, która nie została pobrana ze względu na uwzględnienie ulgi dla klasy średniej (chyba że co innego wynika z zastosowania mechanizmu określonego w § 1 rozporządzenia z 7 stycznia 2022 r. w sprawie przedłużenia terminów poboru i przekazania przez niektórych płatników zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Podstawa prawna

• art. 21 ust. 1 pkt 153 i 154, art. 26 ust. 4a-4c, art. 27ea ust. 1 pkt 2, art. 32 ust. 2a i 2b ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 24)

• § 1 rozporządzenia z 7 stycznia 2022 r. w sprawie przedłużenia terminów poboru i przekazania przez niektórych płatników zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 28)

©℗

TOMASZ KRYWAN

prawnik, doradca podatkowy, właściciel kancelarii doradztwa podatkowego, autor wielu publikacji z zakresu podatków