Polski Ład - co się zmienia w rozliczeniach pracowniczych

Analiza zmian w przepisach prawa podatkowego wprowadzanych w ramach tzw. Polskiego Ładu prowadzi do wniosku, że wiele z nich nie ma zastosowania do jednostek samorządu terytorialnego występujących w roli podatnika. W głównej mierze powodowane jest to tym, że duża część zmian zachodzi na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych (i oczywiście będzie to miało negatywny wpływ na finanse gminy, ale nie na jej własne podatki) oraz CIT, ale z głównym naciskiem na opodatkowanie podmiotów prowadzących działalność komercyjną. Służby finansowe gminy i jej jednostek zajmujące się rozliczeniami podatkowymi powinny więc w głównej mierze skupić się na wprowadzonych w ramach Polskiego Ładu obszernych zmianach w podatku dochodowym od osób fizycznych - chodzi oczywiście o te modyfikacje, które są ważne dla płatników obliczających i pobierających podatek od dochodów osób fizycznych.

Najbardziej medialnymi zmianami Polskiego Ładu w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych są:

1. zwiększenie kwoty wolnej,
2. podwyższenie progu mającego zastosowanie przy wyznaczaniu stawki PIT oraz
3. likwidacja odliczenia od podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne (tej części, która do końca roku 2021 podlega odliczeniu).

Z ostatnią zmianą bezpośrednio powiązaną jest wprowadzenie tzw. ulgi dla klasy średniej. Służby finansowe jednostki samorządu terytorialnego działającej jako płatnik PIT muszą więc być gotowe do stosowania od stycznia 2022 r. nowych regulacji, a ponadto mieć świadomość, że prawodawca wprowadził kilka nowych zwolnień od podatku dochodowego od osób fizycznych, które również wpłyną na ich obowiązki jako płatnika. Pomimo tego, że obliczając zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych jako płatnik, jednostka samorządu co do zasady nie będzie stosowała nowo wprowadzonych zwolnień od PIT (art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych; dalej: updof), to jednak w pewnych okolicznościach i pod pewnymi warunkami konieczne będzie uwzględnienie ich już na etapie naliczania zaliczek.

Nowe zwolnienia podatkowe

Nowe zwolnienia podatkowe, których uwzględnienie może być konieczne na etapie naliczania zaliczek, to zwolnienie:

• w związku z przeniesieniem miejsca zamieszkania do Polski z innego państwa,
• w związku ze sprawowaniem w trakcie roku opieki nad co najmniej czwórką dzieci,
• z którego może skorzystać emeryt po 60 (kobieta) lub odpowiednio 65 roku życia (mężczyzna), jeżeli pomimo nabytego prawa nie pobiera świadczenia i uzyskuje przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy, z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 updof, oraz z pozarolniczej działalności gospodarczej (te ostatnie nie interesują jednostki jako płatnika).

Pisemne oświadczenie podatnika

Z punktu widzenia płatnika w pierwszej kolejności kluczowe znaczenia dla zastosowania któregokolwiek z tych zwolnień ma to, czy podatnik złożył pracodawcy (płatnikowi) stosowne pisemne oświadczenie o spełnieniu warunków do zastosowania któregoś z nich (a być może więcej niż jednego). Dopiero po uzyskaniu takiego oświadczenia płatnik może zastosować zwolnienie. W treści przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych prawodawca nie przydzielił płatnikowi funkcji kontrolnych, co oznacza, że nie ma on obowiązku ani nawet prawa badania zasadności złożonego oświadczenia.

ZAPAMIĘTAJ!

Płatnik nie ma ani obowiązku, ani nawet prawa badania zasadności złożonego przez pracownika (podatnika) oświadczenia o spełnieniu warunków do zastosowania zwolnienia.

Oczywiście pewnym wyjątkiem może być kwestia zastosowania tzw. zwolnienia dla emerytów, w przypadku gdy z dokumentacji dostarczonej płatnikowi jako pracodawcy jednoznacznie wynika, że podatnik nie ukończył 60 ani odpowiednio 65 roku życia. Wówczas, płatnik nie powinien stosować zwolnienia niezależnie od treści otrzymanego oświadczenia.

Co istotne, każde oświadczenie o zwolnieniu wynikającym z przepisów art. 21 ust. 1 pkt 152-154 updof jest składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia i powinno zawierać klauzulę: "Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia".

Limit zwolnień

Chociaż jednostka samorządu (jej jednostka organizacyjna) występująca w roli płatnika nie prowadzi weryfikacji prawdziwości składanych oświadczeń, to osoba zajmująca się rozliczeniami wynagrodzeń musi jednak pamiętać, że limit zwolnienia określony na kwotę 85 528 zł jest wspólny dla wszystkich zwolnień wynikających z przepisów art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152-154 updof. Zatem oprócz nowych zwolnień obowiązujących od 2022 r. do wspólnej puli wliczane jest także zwolnienie dla podatników, którzy nie ukończyli 26 roku życia. To oznacza, że spełnienie warunków do zwolnień z różnych punktów art. 21 ust. 1 updof nie pomnoży tej kwoty.

ZAPAMIĘTAJ!

Limit zwolnienia określony na 85 528 zł jest wspólnym limitem dla tzw. ulgi dla młodych, powracających, emerytów i rodzin wielodzietnych.

Ulga dla klasy średniej

Jednostka samorządu jako płatnik PIT musi uwzględniać w kalkulacji zaliczek na podatek dochodowy zatrudnionych osób ulgę dla osób średnio zarabiających. Wprowadzane przez prawodawcę mechanizmy, których zadaniem jest ograniczanie negatywnych skutków likwidacji odliczenia od podatku kwoty składki na ubezpieczenie zdrowotne (choć stopa procentowa składki zdrowotnej została utrzymana na dotychczasowym poziomie 9%, to nie ma już możliwości odliczenia 7,75% podstawy jej wymiaru od kwoty naliczonego podatku), z mocy prawa mają być stosowane już w trakcie roku, na poziomie obliczania zaliczki na podatek dochodowy (pisaliśmy o tym w RB 24/2021 w artykule pt. "Podatki 2022 - jak przygotować się do zmian"). Pracodawca jest zobligowany do weryfikacji, odrębnie w każdym miesiącu, czy są spełnione przesłanki normatywne do ewentualnego zastosowania ulgi. Tak jak w rozliczeniu rocznym, tak i na etapie zaliczkowania, ulga dotyczy wyłącznie przychodów uzyskiwanych ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy.

ZAPAMIĘTAJ!

Ulga dla klasy średniej dotyczy wyłącznie przychodów uzyskiwanych ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy.

Jak stosować ulgę dla klasy średniej

Płatnik stosuje w rozliczeniu ulgę dla klasy średniej wyłącznie wówczas, gdy:

• w danym miesiącu pracownik będący podatnikiem uzyska od niego przychód w ramach stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy;
• przychód ma wysokość od 5701 zł do 11 141 zł.

Ważne jest to, że wyższy albo niższy przychód miesięczny powoduje, że ulga nie ma zastosowania w tym konkretnym miesiącu. Przy czym badanie nie jest prowadzone narastająco, a rozłącznie dla każdego miesiąca, co oznacza, że możliwe będą sytuacje, w których w jednym miesiącu płatnik zastosuje ulgę, obliczając zaliczki pracownika, a w innym już nie.

ZAPAMIĘTAJ!

Badanie wysokości przychodu warunkującego zastosowanie ulgi dla klasy średniej nie jest prowadzone narastająco, a rozłącznie dla każdego miesiąca.

Zatem, aby efektywnie stosować ulgę, pracodawca powinien przede wszystkim zweryfikować stosowany system wynagrodzeń w celu wyeliminowania przesunięć powodujących "kumulację" wynagrodzeń w jednym miesiącu i ograniczyć stosowanie premii innych niż miesięczne. Jeżeli weryfikacja wykaże, że ze względu na zasady ustalania wynagrodzenia ustalenie, czy przychód pracownika mieści się w widełkach 5701-11 141 zł, może sprawiać problemy, jednostka powinna niezwłocznie rozważyć zmianę zasad wynagradzania.

Wyłączenie stosowania ulgi dla klasy średniej

Stosowanie ulgi dla średnio zarabiających może zostać wyłączone na etapie obliczania wynagrodzenia konkretnego pracownika, jeżeli ten złoży sporządzony na piśmie wniosek o niepomniejszanie dochodu o kwotę ulgi. W takiej sytuacji płatnik nie będzie pomniejszał dochodu najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał wniosek. Co ważne, taki wniosek należy złożyć odrębnie dla każdego roku podatkowego.

ZAPAMIĘTAJ!

Stosowanie ulgi dla klasy średniej może zostać wyłączone na etapie obliczania wynagrodzenia pracownika, jeśli ten złoży płatnikowi w tym zakresie stosowne oświadczenie.

Kwota wolna od podatku

Płatnik obliczający zaliczki na poczet PIT musi od 2022 r. stosować wprowadzone w ramach Polskiego Ładu nowe zasady obliczania podatku, uwzględniające zmodyfikowaną kwotę wolną, tj. odpowiednie pomniejszenie podatku.

Odliczenie w dalszym ciągu należy stosować pod warunkiem uzyskania od podatnika oświadczenia, że:

1. nie otrzymuje emerytury lub renty za pośrednictwem płatnika;
2. nie osiąga dochodów z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną;
3. nie osiąga dochodów, od których jest obowiązany opłacać zaliczki na podstawie art. 44 ust. 3 updof;
4. nie otrzymuje świadczeń pieniężnych wypłacanych z Funduszu Pracy lub z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych;
5. ten zakład pracy jest właściwy do stosowania tego zmniejszenia.

Prawodawca zachował także zasadę, zgodnie z którą oświadczenia takiego nie składa się, jeżeli stan faktyczny wynikający z oświadczenia złożonego w latach poprzednich nie uległ zmianie. Pomimo tego, że zasady pomniejszenia od nowego roku ulegną zmianie, to ze względu na brak odrębnych regulacji przejściowych, ale również, czy zwłaszcza dla tego, że sama treść oświadczenia nie uległa zmianie, zasadne jest uznanie, iż oświadczenia złożone w poprzednich latach na podstawie art. 32 ust. 3 updof pozostają aktualne. To by oznaczało, że nie jest konieczne przeprowadzanie akcji pozyskiwania od pracowników nowych oświadczeń.

ZAPAMIĘTAJ!

Oświadczenia dotyczące odliczania kwoty wolnej złożone przez pracowników w poprzednich latach na podstawie art. 32 ust. 3 updof pozostają aktualne.

Podstawa prawna

• ustawa z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. po. 2105)

©℗

RADOSŁAW KOWALSKI

prawnik, doradca podatkowy, wykładowca i szkoleniowiec, autor licznych publikacji z zakresu prawa gospodarczego i podatkowego