Nauczycielom przysługują urlopy wypoczynkowe, których wymiar zależy od tego, czy placówka, w której są zatrudnieni, ma charakter feryjny, czy też nie przewidziano w niej ferii szkolnych. Problematyka udzielania i rozliczania wypoczynku pedagogów jest więc niezwykle obszerna, gdyż opiera się o przepisy oświatowe, jak również ogólne reguły prawa pracy. W opracowaniu ujęto tematykę urlopu w sposób całościowy, biorąc pod uwagę zasady z niego korzystania, świadczenia przysługujące oraz sytuacje, gdy z jakichś przyczyn nie było możliwe skorzystanie z urlopu.
Ustawa z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (dalej: Karta Nauczyciela) rozróżnia uprawnienia urlopowe nauczycieli w zależności od typu szkoły, w jakiej pracownik jest zatrudniony, a także w zależności od pełnionej funkcji i rodzaju prowadzonych zajęć. Do nauczycieli zatrudnionych w szkołach, w których organizacji przewidziano ferie letnie i zimowe (tzw. szkoły feryjne), zastosowanie ma art. 64 ust. 1, 2, 4 i 5, art. 65 i 66 Karty Nauczyciela (z wyjątkiem dyrektorów i osób pełniących inne funkcje kierownicze). Przepisy art. 64 ust. 3 i 5a oraz częściowo art. 66 ust. 2 Karty Nauczyciela mają zastosowanie do nauczycieli szkół, w organizacji których ferie nie są przewidziane (tzw. szkoły nieferyjne), oraz dyrektorów i osób pełniących inne funkcje kierownicze.
Nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania. Szkołami feryjnymi są:
Wymiar trwania ferii letnich, jak i zimowych oraz termin ich rozpoczęcia i zakończenia określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego. Co do zasady:
W branżowych szkołach I stopnia, branżowych szkołach II stopnia i szkołach policealnych oraz we wszystkich typach szkół dla dorosłych zajęcia dydaktyczno-wychowawcze mogą rozpoczynać się w pierwszym powszednim dniu lutego i kończyć w ostatni piątek stycznia. W klasach albo semestrach programowo najwyższych:
LETNI URLOP WYPOCZYNKOWY NAUCZYCIELA FERYJNEGO
W 2021 r. najbliższy piątek po 20 czerwca przypada 25 czerwca, co oznacza, że ferie letnie rozpoczynają się już 26 czerwca. Urlop nauczyciela feryjnego rozlicza się w dniach kalendarzowych (nieroboczych), co oznacza, że jeśli pedagog nie będzie korzystał ze zwolnień lekarskich bądź nie zaistnieje inna przyczyna uzasadniająca przerwanie urlopu, wykorzysta:
5 dniu urlopu w czerwcu (od 26 do 30 czerwca),
31 dni urlopu w lipcu (od 1 do 31 lipca),
31 dni urlopu w sierpniu (od 1 do 31 sierpnia).
Łącznie jest to 67 dni, za co powinien poza stałym wynagrodzeniem otrzymać średnią urlopową.
Nauczyciel feryjny nie składa wniosku o udzielenie urlopu wypoczynkowego. Nie ma też prawa do urlopu na żądanie.
Nauczyciel zatrudniony w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie, może być zobowiązany przez dyrektora do wykonywania w czasie tych ferii następujących czynności:
Wszystkie wymienione czynności nie mogą łącznie zająć nauczycielowi więcej niż 7 dni w czasie ferii letnich i zimowych łącznie. Nie ma tu znaczenia, w jakim wymiarze czasu nauczyciel je wykonywał, gdyż czasu tego nie rozlicza się godzinowo, lecz w wymiarze dnia (patrz: PRZYKŁAD 1). Zgodnie z art. 64 ust. 4 Karty Nauczyciela, ewentualne czynności wykonywane w czasie ferii nie mogą naruszać prawa nauczyciela do nieprzerwanego, co najmniej 4-tygodniowego urlopu wypoczynkowego.
PRZYKŁAD 1
W okresie ferii letnich nauczyciel liceum został zobowiązany do przeprowadzenia egzaminu. Wezwanie pedagoga do podjęcia tych czynności jest jak najbardziej prawidłowe i dyrektor nie musi udzielać w terminie późniejszym innego dnia wolnego.
Nauczyciel zatrudniony przez okres krótszy niż 10 miesięcy w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do określonego w umowie okresu prowadzenia zajęć. Naturalnie reguła ta odnosi się do obliczania ekwiwalentu wypoczynkowego nauczyciela, gdyż co do zasady pedagog zatrudniony w okresie ferii zimowych czy letnich ma prawo do korzystania z urlopu w okresie ferii (patrz: PRZYKŁAD 2).
PRZYKŁAD 2
Szkoła podstawowa zawarła z nauczycielką umowę o pracę na czas określony od 18 stycznia do 31 sierpnia 2021 r. Mimo że pedagog nie świadczyła pracy przez pełny rok szkolny, ma ona prawo do wypoczynku w okresie ferii letnich, tj. od 26 czerwca do 31 sierpnia 2021 r.
Nauczycielom zatrudnionym w szkołach, w których nie są przewidziane ferie szkolne, dyrektorowi i wicedyrektorowi szkoły oraz nauczycielowi pełniącemu inne stanowisko kierownicze w szkole, a także nauczycielowi, który przez okres co najmniej 10 miesięcy pełni obowiązki kierownicze w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze, przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów. Tworzenie planów urlopów w jednostkach nieferyjnych oraz dla pedagogów sprawujących funkcje kierownicze jest więc obowiązkowe i postanowienia regulaminów pracy czy układów zbiorowych nie zwalniają szkoły z takiej formy planowania urlopów. W planie urlopów zamieszcza się 31 dni wypoczynku, gdyż w przeciwieństwie do kolegów feryjnych nauczyciele zatrudnieni w placówkach, w których nie przewidziano ferii zimowych i letnich, mają prawo do urlopu na żądanie.
Szkołami nieferyjnymi są:
Do nauczycieli nieferyjnych nie stosuje się:
Nauczyciel zatrudniony w szkole, w której nie są przewidziane ferie szkolne, w przypadku nawiązania lub ustania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego, ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego, zgodnie z odrębnymi przepisami.
JAK USTALIĆ URLOP PROPORCJONALNY NAUCZYCIELA NIEFERYJNEGO I DYREKTORA
Zgodnie z art. 153 k.p., nauczyciel (również pełniący funkcje kierownicze) podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku.
Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.
Zgodnie z art. 1551 § 1 k.p., w roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem (również nauczycielem pełniącym funkcje kierownicze) uprawnionym do kolejnego urlopu, pracownikowi przysługuje urlop u:
dotychczasowego pracodawcy - w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze;
kolejnego pracodawcy - w wymiarze:
proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego - w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego,
proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym - w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego.
Zasadę opisaną w punkcie 3 stosuje się także do pracownika powracającego do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej miesiąc okresie:
urlopu bezpłatnego,
urlopu wychowawczego,
odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, służby przygotowawczej, okresowej służby wojskowej, terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie, przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń wojskowych,
tymczasowego aresztowania,
odbywania kary pozbawienia wolności,
nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.
Pracownikowi, który przed ustaniem stosunku pracy w ciągu roku kalendarzowego wykorzystał urlop w wymiarze wyższym, przysługuje u kolejnego pracodawcy urlop w odpowiednio niższym wymiarze - jednak łączny wymiar urlopu w roku kalendarzowym nie może być niższy niż wynikający z okresu przepracowanego w tym roku u wszystkich pracodawców.
Jeden dzień urlopu wypoczynkowego odpowiada 8 godzinom, a zatem nauczyciel zatrudniony np. w przedszkolu w pełnym wymiarze czasu pracy i przez cały rok kalendarzowy ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 280 godzin (35 dni × 8 godzin).
Wymiar proporcjonalnego urlopu nauczyciela ze względu na podjęcie lub ustanie zatrudnienia w trakcie roku szkolnego ustala się na zasadach zawartych w Kodeksie pracy. Reguły te znajdą również zastosowanie, gdy nauczyciel podejmie pracę w placówce nieferyjnej po okresie pracy w szkole, w której występowały ferie.
PRZYKŁAD 3
Nauczycielka przedszkola zatrudniona od 1 września 2020 r. w wymiarze zajęć 10/22 ma w 2021 r. prawo do 18 dni urlopu wypoczynkowego, zgodnie z wyliczeniem:
10/22 wymiaru × 35 dni = 17,75 dnia, po zaokrągleniu 18 dni, tj. 144 godzin.
PRZYKŁAD 4
Nauczyciel został zatrudniony od 1 lutego 2021 r. w szkole, w której nie przewidziano ferii, w wymiarze zajęć 16/22. W 2021 r. jest uprawniony do 25 dni urlopu wypoczynkowego, zgodnie z wyliczeniami:
16/22 wymiaru × 35 dni = 25,55 dnia, po zaokrągleniu 26 dni,
11/12 × 26 dni = 23,92 dnia, po zaokrągleniu 24 dni, tj. 192 godziny.
TABELA. Wymiar urlopu (w dniach) nauczyciela nieferyjnego w zależności od okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym oraz dwóch wybranych wymiarów etatu
Wymiar etatu | Cały etat | 1/2 etatu |
Okres zatrudnienia | Wymiar urlopu* | Wymiar urlopu* |
1 miesiąc | 3 | 2 |
2 miesiące | 6 | 3 |
3 miesiące | 9 | 5 |
4 miesiące | 12 | 6 |
5 miesięcy | 15 | 8 |
6 miesięcy | 18 | 9 |
7 miesięcy | 21 | 11 |
8 miesięcy | 24 | 12 |
9 miesięcy | 27 | 14 |
10 miesięcy | 30 | 15 |
11 miesięcy | 33 | 16 |
12 miesięcy | 35 | 18 |
* Aby ustalić liczbę dni urlopu, za który przysługuje ekwiwalent, należy od liczby dni urlopu, do którego nauczyciel nabył prawo odjąć liczbę dni wykorzystanego urlopu.
Artykuł 64 ust. 3a Karty Nauczyciela określa zasady udzielania urlopu nauczycielom, którzy w ramach stosunku pracy realizują obowiązki nauczyciela szkoły feryjnej i nieferyjnej. Nauczycielowi, który w ramach jednego stosunku pracy realizuje obowiązki nauczyciela jednej i drugiej szkoły, przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego określonego dla nauczyciela szkoły, w której nauczyciel realizuje większą liczbę godzin zajęć (patrz: PRZYKŁAD 5), a w przypadku realizowania w tych szkołach równej liczby godzin zajęć nauczycielowi przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego określonego dla nauczyciela szkoły feryjnej (patrz: PRZYKŁAD 6).
PRZYKŁAD 5
Nauczyciel jest zatrudniony na umowę o pracę w szkole podstawowej z oddziałami przedszkolnymi. Godziny z etatu realizuje w szkole podstawowej (18/18), a godziny ponadwymiarowe w szkole podstawowej i oddziale przedszkolnym (5/25). Większą część etatu nauczyciel realizuje w szkole feryjnej. Z tego względu wobec nauczyciela należy zastosować zasady udzielania urlopu dotyczące nauczycieli szkół feryjnych.
PRZYKŁAD 6
Nauczyciel jest zatrudniony na umowę o pracę w szkole podstawowej z oddziałami przedszkolnymi. W ramach pracy w szkole realizuje etat w wymiarze 11/18, natomiast w oddziałach przedszkolnych świadczy pracę na 11/22. Ponieważ pedagog realizuje taką samą liczbę godzin, to należy zastosować zasady udzielania urlopu dotyczące nauczycieli szkół feryjnych.
W razie niewykorzystania urlopu wypoczynkowego w całości lub części w okresie ferii szkolnych z powodu:
- nauczycielowi przysługuje urlop w ciągu roku szkolnego w wymiarze uzupełniającym do 8 tygodni.
ZAPAMIĘTAJ!
Urlopu uzupełniającego udziela się w dniach kalendarzowych. Dokładny termin udzielenia urlopu uzupełniającego ustala pracodawca, który jest podmiotem udzielającym pracownikowi urlopu wypoczynkowego. Termin ten powinien przypadać w ciągu trwania roku szkolnego i nie może być ustalany na okresy przerw w zajęciach lekcyjnych. Okres przedawnienia prawa do urlopu uzupełniającego wynosi 3 lata.
PRZYKŁAD 7
Nauczycielka zatrudniona w szkole od marca 2020 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim, następnie w październiku urodziła dziecko i przebywała na urlopie macierzyńskim, a następnie rodzicielskim. W 2020 r. wykorzystała 14 dni urlopu wypoczynkowego w okresie ferii zimowych. W 2021 r. nie skorzysta z żadnego dnia urlopu. Po powrocie z urlopów związanych z rodzicielstwem będzie miała prawo do urlopu uzupełniającego w wymiarze 6 tygodni za 2020 r. i 8 tygodni za 2021 r.
Wymiar urlopu uzupełniającego w przypadku nauczycieli szkół feryjnych wynosi maksymalnie 8 tygodni. Jeżeli w czasie wakacji nauczyciel wykorzysta ponad 8 tygodni urlopu wypoczynkowego, to mimo niekorzystania z niego podczas ferii zimowych, nie nabędzie prawa do urlopu uzupełniającego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 2 września 1998 r., sygn. akt I PKN 298/98).
Urlopu uzupełniającego udziela się wyłącznie nauczycielom feryjnym. Nauczyciele nieferyjni oraz dyrektorzy i inni pedagodzy piastujący funkcje kierownicze w razie niewykorzystania urlopu w ustalonym planie urlopowym mają prawo do urlopu wypoczynkowego w terminie późniejszym (art. 66a Karty Nauczyciela). Jeżeli bowiem nauczyciel jednostki nieferyjnej nie może rozpocząć urlopu wypoczynkowego w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu:
- urlop wypoczynkowy ulega przesunięciu na termin późniejszy.
Podobnie część urlopu nauczyciela nieferyjnego niewykorzystaną z powodu:
- udziela się w terminie późniejszym.
Zgodnie z rozporządzeniem z 26 czerwca 2001 r. Ministra Edukacji Narodowej w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (dalej: rozporządzenie urlopowe nauczycieli), w wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy nauczyciela uwzględnia się:
W wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy nie uwzględnia się natomiast:
NAJWAŻNIEJSZE ZASADY OBLICZANIA PODSTAWY WYMIARU URLOPU WYPOCZYNKOWEGO I EKWIWALENTU ZA URLOP PEDAGOGÓW
|
Na podstawie § 5 ust. 1 rozporządzenia urlopowego nauczycieli wynagrodzenie za jeden dzień urlopu nauczyciela zatrudnionego w jednostce, w której przewidziano ferie szkolne, ustala się, dzieląc miesięczne wynagrodzenie obliczone według powyższych 5 zasad przez liczbę 30 (patrz: PRZYKŁAD 8).
PRZYKŁAD 8
Nauczyciel szkoły zatrudniony na stanowisku polonisty w wymiarze 18/18 i otrzymuje stale:
4046 zł - wynagrodzenie zasadnicze,
809,20 zł - dodatek za wysługę lat,
200 zł - dodatek motywacyjny,
300 zł - dodatek za wychowawstwo
- skorzysta z ferii letnich w okresie od 26 czerwca do 31 sierpnia 2021 r. Okres urlopu nauczyciela feryjnego liczy się w dniach kalendarzowych (inaczej niż w przypadku pozostałych pracowników, gdzie urlopu udziela się w dni robocze).
Szkoła zobowiązana jest wypłacić pracownikowi wszystkie stałe składniki wynagrodzenia na dzień 1 czerwca, 1 lipca i 1 sierpnia. Powinna też obliczyć średnią ze składników zmiennych. Nauczyciel polonista otrzymywał we wrześniu i w październiku 2020 r. dodatek funkcyjny dla opiekuna stażu w kwocie 150 zł miesięcznie. Z powodu długotrwałej choroby nauczyciela odbywającego staż od listopada dyrektor wstrzymał wypłatę tego dodatku. Ponadto w okresie poprzedzającym rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego pedagog przepracował od września 2020 r. do maja 2021 r. (czerwca 2021 r. nie bierzemy pod uwagę, gdyż jest to miesiąc rozpoczęcia urlopu) 253 godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw. Obliczając średnią urlopową, należy kolejno:
Krok. 1. Ustalić średnią z dodatku funkcyjnego dla opiekuna stażu:
150 zł × 2 miesiące ÷ 9 miesięcy = 33,33 zł;
Krok 2. Ustalić średnią z godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw:
253 godzin ÷ 9 miesiące = 28,11 godziny,
4046 ÷ 75 = 53,95 zł,
28,11 godzin × 53,95 zł = 1516,53 zł;
Krok 3. Ustalić "dniówkę urlopową":
(33,33 zł + 1516,53 zł) ÷ 30 = 51,66 zł;
Krok 4. Obliczyć średnią urlopową przysługującą za poszczególne miesiące:
51,66 zł × 5 dni urlopu w czerwcu = 258,30 zł,
51,66 zł × 31 dni urlopu w lipcu = 1601,46 zł,
51,66 zł × 31 dni urlopu w sierpniu = 1601,46 zł.
Na podstawie § 5 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia urlopowego nauczycieli, wynagrodzenie za jeden dzień urlopu nauczyciela zatrudnionego w jednostce, w której nie przewidziano ferii szkolnych, ustala się, dzieląc miesięczne wynagrodzenie obliczone według wspomnianych wyżej 5 zasad przez liczbę 21 (patrz: PRZYKŁAD 9).
PRZYKŁAD 9
Nauczyciel przedszkola zatrudniony w wymiarze 25/25 i otrzymujący stale:
3445 zł - wynagrodzenie zasadnicze,
344,50 zł - dodatek za wysługę lat,
250 zł - dodatek za wychowawstwo
- skorzysta z ferii letnich w okresach od 5 lipca do 16 sierpnia 2021 r. (31 dni roboczych).
Jednostka jest zobowiązana wypłacić pracownikowi wszystkie stałe składniki wynagrodzenia na dzień 1 lipca i 1 sierpnia. Powinna również wypłacić nauczycielowi średnią ze składników zmiennych. Nauczyciel przedszkola otrzymywał od września do grudnia 2020 r. dodatek motywacyjny. W kolejnym roku dodatek ten nie został nauczycielowi przyznany. Z dodatku motywacyjnego nie należy ustalać średniej. Gdyby nauczyciel miał do niego prawo w okresie urlopu, wówczas należałoby go traktować jako składnik stały i wypłacić z pozostałymi elementami płacy na głównej liście płac.
Nauczyciel przedszkola otrzymał jednak jednorazowy dodatek uzupełniający w kwocie 752 zł.
Ponadto w okresie poprzedzającym rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego nauczyciel przedszkola przepracował od września 2020 r. do czerwca 2021 r. 213 godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw. Obliczając średnią urlopową, należy kolejno:
Krok. 1. Ustalić średnią z jednorazowego dodatku uzupełniającego:
752 zł ÷ 12 miesięcy = 62,67 zł;
Krok 2. Ustalić średnią z godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw:
213 godzin ÷ 10 miesięcy = 21,30 godzin,
3445 zł ÷ 104 = 33,13 zł,
21,30 godzin × 33,13 zł = 705,67 zł;
Krok 3. Ustalić "dniówkę urlopową":
(62,67 zł + 705,67 zł) ÷ 21 = 36,59 zł;
Krok 4. Obliczyć średnią urlopową przysługującą za poszczególne miesiące:
74,60 zł × 20 dni urlopu w lipcu = 1492 zł,
74,60 zł × 11 dni urlopu w sierpniu = 820,60 zł.
TERMIN WYPŁATY WYNAGRODZENIA URLOPOWEGO
Wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy ma taki sam charakter jak wynagrodzenie za pracę i co do zasady jego wysokość jest ustalana z góry, co oznacza, że wypłaca się je w całości, w terminie określonym w art. 39 ust. 3 Karty Nauczyciela - z góry pierwszego dnia miesiąca. Dotyczy to jednak tylko stałych składników wynagrodzenia. Średnia urlopowa nauczycieli obliczana jest na podstawie wykonanych już prac, co oznacza, że w zakresie zmiennych składników wynagrodzenia wynagrodzenie urlopowe należy wypłacić ostatniego dnia miesiąca, w którym nauczyciel przebywa na urlopie wypoczynkowym.
Niekiedy nie jest możliwe wykorzystanie urlopu wypoczynkowego w naturze. Zgodnie z art. 66 ust. 2 Karty Nauczyciela w razie niewykorzystania przysługującego urlopu wypoczynkowego z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, powołania do zasadniczej służby wojskowej albo do odbywania zastępczo obowiązku tej służby, do okresowej służby wojskowej lub do odbywania długotrwałego przeszkolenia wojskowego - nauczycielowi przysługuje ekwiwalent pieniężny za okres niewykorzystanego urlopu, nie więcej jednak niż:
ZAPAMIĘTAJ!
Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy wypłaca się z ostatnim dniem zatrudnienia pracownika.
Należy podkreślić, że ekwiwalent może być wypłacony wyłącznie w chwili rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Nie można go naliczać w chwili, gdy nauczyciel pozostaje w zatrudnieniu, gdyż przede wszystkim pracownik ma prawo do wskazanego w przepisach wypoczynku.
ORZECZNICTWO
Uprawnienie do urlopu jest związane ze stosunkiem pracy, a co za tym idzie, również ekwiwalent za niewykorzystany urlop jest związany z tym stosunkiem. Nie oznacza to jednak, iż stanowi składnik wynagrodzenia, o którym mowa w art. 30 ust. 1 Karty Nauczyciela, zwłaszcza że ustawa przewiduje świadczenia związane ze stosunkiem pracy m.in. świadczenia zdrowotne.
Wskazać należy, iż zasadą jest wykorzystywanie urlopu w naturze. Jedynie w określonych przypadkach przysługuje ekwiwalent za niewykorzystany urlop i tak w art. 66 ust. 2 Karty Nauczyciela wskazano, iż przysługuje on w razie niewykorzystania urlopu wypoczynkowego z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Prawo do ekwiwalentu powstaje więc w momencie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Do tego bowiem momentu przysługuje urlop, a nie jego ekwiwalent.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 listopada 2009 r., sygn. akt I OSK 560/09
W przypadku nauczycieli feryjnych wymiar 56 dni obowiązuje, gdy pedagog jest zatrudniony w placówce 10 miesięcy (patrz: PRZYKŁAD 10). Jeśli natomiast nauczyciel pozostaje w stosunku pracy z placówką feryjną krócej niż 10 miesięcy, jest uprawniony do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do określonego w umowie okresu prowadzenia zajęć. Zgodnie bowiem z art. 66 ust. 2 Karty Nauczyciela odnoszącego się do obliczania ekwiwalentu urlopowego, do którego nauczyciel nabywa prawo z powodu braku możliwości wykorzystania urlopu podczas ferii, do ustalenia wymiaru urlopu przyjmuje się, że jeden miesiąc odpowiada 5,6 dnia urlopu (56 dni maksymalnego okresu, za który przysługuje ekwiwalent:
PRZYKŁD 10
Nauczyciel feryjny jest zatrudniony na czas określony w okresie od 1 września 2020 r. do 25 czerwca 2021 r. Ponieważ nie skorzysta z urlopu wypoczynkowego w okresie ferii letnich, to należy mu wypłacić ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Korzystał z urlopu w czasie ferii zimowych w wymiarze 14 dni. Wraz z końcem zatrudnienia w jednostce należy mu zapłacić za 42 dni urlopu (56 dni z wymiaru - 14 dni).
PRZYKŁAD 11
Nauczyciel został zatrudniony w placówce feryjnej na zastępstwo nieobecnego nauczyciela w okresie od 1 września 2020 r. do 19 lutego 2021 r. Za ten okres przysługuje mu urlop wypoczynkowy w wymiarze 34 dni, co obrazują obliczenia:
6 miesięcy × 5,6 dnia = 33,6 dnia ≈ 34 dni.
ORZECZNICTWO
(...) W przypadku nauczycieli zatrudnionych na czas nieokreślony w szkołach feryjnych przepis art. 64 ust. Karty Nauczyciela określa jedynie wymiar urlopu wypoczynkowego przysługującego w razie przepracowania całego roku kalendarzowego, a ponadto wyznacza, w stosunku do wszystkich nauczycieli tego typu szkół, kiedy mogą wykorzystać należny im urlop (w czasie trwania ferii). Przepis ten w ogóle nie odnosi się do sytuacji ustania stosunku pracy nauczyciela zatrudnionego na czas nieokreślony. Stosownej regulacji nie zawierają także inne przepisy Karty Nauczyciela. Wobec tego na podstawie art. 91c ust. 1 tego aktu mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy, a konkretnie art. 1551 k.p., który ustanawia ogólną zasadę, że wymiar rocznego urlopu u danego pracodawcy jest proporcjonalny do okresu przepracowanego u niego w danym roku.
(...) Pogląd ten zachowuje aktualność także w odniesieniu do nauczycieli zatrudnionych w tego typu placówkach na czas określony. Nie ma bowiem żadnych aksjologicznych przesłanek dla odmiennego traktowania nauczycieli szkół feryjnych w zakresie prawa do urlopu wypoczynkowego w razie ustania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego, w zależności od zatrudnienia w ramach terminowych lub nieterminowych stosunków pracy. W przeciwnym razie nauczyciel szkoły feryjnej zatrudniony na czas nieokreślony (także ten, który przepracował cały okres zajęć w roku szkolnym), którego stosunek pracy ustał w trakcie roku kalendarzowego, otrzymywałby urlop proporcjonalny (lub ekwiwalent za urlop proporcjonalny) do okresu przepracowanego w tymże roku kalendarzowym, natomiast nauczycielowi zatrudnionemu na czas określony, w przypadku ustania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego, przysługiwałby urlop w pełnym wymiarze wynikającym z art. 64 ust. 5 Karty Nauczyciela lub ekwiwalent urlopu w tym wymiarze. (...).
Wyrok Sądu Najwyższego z 14 marca 2018 r., sygn. akt II BP 1/17
Z kolei w przypadku nauczycieli nieferyjnych oraz dyrektorów i pozostałych pedagogów zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych, w przypadku niewykorzystania urlopu w naturze i rozwiązania umowy przysługuje prawo do ekwiwalentu w wysokości 35 dni w ciągu całego roku kalendarzowego. Jest to urlop proporcjonalny do okresu zatrudnienia i do wymiaru etatu - w stosunku do urlopów nauczycieli placówek nieferyjnych stosuje się bowiem regulacje Kodeksu pracy (art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela) - patrz PRZYKŁAD 12.
PRZYKŁAD 12
Nauczycielka została zatrudniona od 1 marca do 30 czerwca 2021 r. w przedszkolu w wymiarze zajęć 19/25. W 2021 r. jest uprawniona do 9 dni urlopu wypoczynkowego, zgodnie z obliczeniem:
19/25 wymiaru × 35 dni = 26,60 dnia ≈ 27 dni,
4/12 × 27 dni = 8,91 ≈ 9 dni.
Zasady ustalania ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy określono w rozporządzeniu urlopowym nauczycieli. Stosownie do § 6 rozporządzenia, ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy nauczycieli ustala się, stosując zasady obowiązujące przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Za podstawę ustalenia ekwiwalentu za jeden dzień urlopu wypoczynkowego przyjmuje się wysokość wynagrodzenia przysługującego nauczycielowi za jeden dzień urlopu. Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy przez nauczyciela oblicza się, mnożąc ekwiwalent za jeden dzień urlopu przez liczbę dni tego urlopu (patrz: PRZYKŁAD 13).
PRZYKŁAD 13
Nauczycielka feryjna świadcząca pracę na zastępstwo od 1 października 2020 r. do 25 czerwca 2021 r. w wymiarze 18/18 ma prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy za 37 dni, zgodnie z obliczeniami:
5,6 dni × 9 miesięcy = 50,4 dni ≈ 51 dni,
51 dni - 14 dni ferii zimowych = 37 dni.
Jest zatrudniona w pełnym wymiarze pensum z pensją zasadniczą 3445 zł i dodatkiem stażowym w wysokości 10% wynagrodzenia podstawowego (344,50 zł). Otrzymuje dodatek z tytułu wychowawstwa 300 zł i miała przyznany dodatek motywacyjny w kwocie 4% pensji zasadniczej (137,80 zł). Nie miała przyznanych godzin ponadwymiarowych, natomiast w okresie od października do maja przepracowała 74 godziny na zastępstwo. Nie wypłacono jej jednorazowego dodatku uzupełniającego.
Obliczając ekwiwalent za niewykorzystany urlop, należy kolejno:
Krok. 1. Ustalić średnią z godzin doraźnych zastępstw:
74 godziny ÷ 8 miesięcy = 9,25 godzin,
3445 zł ÷ 75 = 45,93 zł,
9,25 godziny × 45,93 zł = 424,85 zł;
Krok 2. Zsumować stałe składniki wynagrodzenia i średnią z godzin:
3445 zł + 344,50 zł + 300 zł + 137,80 zł + 424,85 zł = 4652,15 zł;
Krok 3. Obliczyć kwotę ekwiwalentu:
4652,15 zł ÷ 30 = 155,07 zł,
155,07 zł × 37 dni = 5737,59 zł.
Wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz wypłata średniej urlopowej nie jest jedynym świadczeniem przysługującym nauczycielowi za okres wypoczynku. Zgodnie bowiem z art. 53 ust. 1a Karty Nauczyciela z odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych wypłacane jest nauczycielowi do końca sierpnia każdego roku świadczenie urlopowe w wysokości odpisu podstawowego, o którym mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, ustalonego proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy i okresu zatrudnienia nauczyciela w danym roku szkolnym. Praca w godzinach ponadwymiarowych oraz w ramach podwyższonego pensum nie uprawnia nauczyciela do zwiększenia wysokości przysługującego nauczycielowi świadczenia urlopowego. Przy obliczaniu wysokości świadczenia bierze się pod uwagę wymiar czasu pracy określony w umowie o pracę lub w akcie mianowania.
ZAPAMIĘTAJ!
W 2021 r. nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć przez cały rok szkolny przysługuje świadczenie urlopowe w wysokości 1550,26 zł.
PRZYKŁAD 14
W roku szkolnym 2020/2021 nauczyciel zatrudniony jest od 1 września 2020 r. do 25 czerwca 2021 r., przy czym od 1 września 2020 r. do 31 stycznia 2021 r. (153 dni) - w wymiarze 18/18 etatu, a od 1 lutego do 25 czerwca 2021 r. (145 dni) w wymiarze 16/18. W celu obliczenia kwoty przysługującego świadczenia urlopowego należy:
Krok 1. Obliczyć wartość świadczenia za pracę w wymiarze 18/18 etatu:
1550,26 zł × 18/18 etatu × 153/365 dni = 649,7139 zł;
Krok 2. Obliczyć wartość świadczenia za pracę w wymiarze 16/18 etatu:
1550,26 zł × 16/18 etatu × 145/356 dni = 561,9645 zł;
Krok 3. Zsumować przysługujące świadczenie urlopowe:
649,7139 zł + 561,9645 zł = 1211,6784 zł ≈ 1211,68 zł.
O wysokości świadczenia urlopowego przesądzają zatem dwa elementy:
Nie decyduje więc tu faktyczne wykonywanie pracy, lecz wymiar czasu pracy nauczyciela oraz czas pozostawania w zatrudnieniu. Oznacza to, że nauczycielowi, który przez część roku szkolnego przebywał np. na zwolnieniu lekarskim, urlopie dla poratowania zdrowia czy urlopie wychowawczym, przysługuje świadczenie urlopowe w pełnej wysokości - pod warunkiem że korzysta z urlopu wypoczynkowego.
Z odmienną opinią w materii ustalania świadczenia można spotkać się w przypadku korzystania przez nauczyciela z urlopu bezpłatnego. Większość ekspertów stoi na stanowisku, że w przypadku takiej absencji należy zastosować zasadę proporcjonalności. Jeżeli zatem nauczyciel przebywa na urlopie bezpłatnym krócej niż rok szkolny, to świadczenie urlopowe wypłaca się proporcjonalnie do okresu zatrudnienia w danym roku szkolnym (patrz: PRZYKŁAD 15).
PRZYKŁAD 15
Nauczyciel zatrudniony w pełnym wymiarze pensum na czas określony od 1 września 2020 r. do 25 czerwca 2021 r. przebywał na urlopie bezpłatnym w okresie od 1 do 31 marca 2021 r. Szkoła pomniejsza wartość świadczenia urlopowego o okres tego urlopu. Pedagog miał do przepracowania 298 dni, ale był nieobecny przez 31 dni w marcu, więc świadczenie należy obliczyć dla 267 dni. Obliczenia przedstawiają się następująco:
1550,26 zł × 267/365 dni = 1134,02 zł.
Mimo że świadczenie urlopowe jest wypłacane ze środków ZFŚS (a więc nie stanowi składnika wynagrodzenia nauczycieli), podlega ono opodatkowaniu na zasadach ogólnych jako przychód ze stosunku pracy (art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych). Nie podlega natomiast oskładkowaniu, jeśli wypłacane jest do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego (§ 2 ust. 1 pkt 21 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe).
Podstawa prawna
art. 1551-1553, art. 162, art. 1673 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)
art. 53 ust. 1a, art. 64-67 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 4)
art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1426; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 464)
rozporządzenie z 26 czerwca 2001 r. Ministra Edukacji Narodowej w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1455)
rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1603; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1093)
rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 20 listopada 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego w publicznych szkołach i placówkach artystycznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 2199; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1121)
§ 2 ust. 1 pkt 21 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949)
Powołane orzeczenia sądów
wyrok Sądu Najwyższego z 2 września 1998 r. (sygn. akt I PKN 298/98)'
wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 listopada 2009 r. (sygn. akt I OSK 560/09)
wyrok Sądu Najwyższego z 14 marca 2018 r. (sygn. akt II BP 1/17)
©℗
ANNA KOPYŚĆ
ekspert prawa pracy i wynagrodzeń, szkoleniowiec, autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowo-płacowej, redaktor merytoryczny dwutygodnika "Rachunkowość Budżetowa"