Nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania. Inne zasady stosuje się w tzw. jednostkach nieferyjnych. Zatrudnionym w nich nauczycielom przysługuje urlop w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów i takie same normy mają zastosowanie do dyrektorów i wicedyrektorów szkół oraz nauczycieli pełniących inne stanowiska kierownicze w szkole, a także nauczycieli, którzy przez okres co najmniej 10 miesięcy pełnią obowiązki kierownicze w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze.
Ustawa z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (dalej: Karta Nauczyciela) gwarantuje nauczycielowi określony w czasie płatny urlop wypoczynkowy. Wysokość wynagrodzenia, do którego jest uprawniony nauczyciel przebywający na urlopie, ma odpowiadać wynagrodzeniu, jakie otrzymywałby, gdyby w tym czasie świadczył pracę. Jednak w zależności od rodzaju placówki (tj. szkoły feryjne lub nieferyjne), w której świadczy pracę nauczyciel, oraz zajmowanego stanowiska (tj. zatrudnienie na stanowisku kierowniczym), inne są zasady ustalania prawa do urlopu i ustalania wynagrodzenia urlopowego.
Zgodnie z art. 64 ust. 1 Karty Nauczyciela, nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania. Ustala się go w dniach kalendarzowych. Nauczyciel ten może być zobowiązany przez dyrektora do wykonywania w czasie ferii następujących czynności (które jednak nie mogą łącznie zająć nauczycielowi więcej niż 7 dni):
OKRESY TRWANIA FERII
Ferie zimowe trwają 2 tygodnie w okresie od połowy stycznia do końca lutego* - terminy rozpoczęcia i zakończenia ferii zimowych w szkołach na obszarze poszczególnych województw ogłasza - po zasięgnięciu opinii wojewodów i kuratorów oświaty - minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, nie później niż do końca czerwca każdego roku poprzedzającego o 2 lata rok, w którym będą trwały ferie zimowe;
Ferie letnie rozpoczynają się w dniu następującym po dniu zakończenia rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych i kończą z dniem 31 sierpnia.
* Dyrektorzy szkół specjalnych, przy których zorganizowany jest internat, i dyrektorzy specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych, w porozumieniu z rodzicami i po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej, mogą połączyć zimową przerwę świąteczną z feriami zimowymi.
OKRESY TRWANIA ZAJĘĆ DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZYCH
Co do zasady, w szkołach zajęcia dydaktyczno-wychowawcze rozpoczynają się w pierwszym powszednim dniu września, a kończą w najbliższy piątek po 20 czerwca, z zastrzeżeniem, że:
jeżeli pierwszy dzień września wypada w piątek albo sobotę, zajęcia dydaktyczno-wychowawcze rozpoczynają się w najbliższy poniedziałek po 1 września,
jeżeli czwartek bezpośrednio poprzedzający najbliższy piątek po 20 czerwca jest dniem ustawowo wolnym od pracy, zajęcia dydaktyczno-wychowawcze kończą się w środę poprzedzającą ten dzień.
Należy jednak zwrócić uwagę na specyfikę organizacji roku szkolnego w innych jednostkach oświatowych:
w branżowych szkołach I stopnia, branżowych szkołach II stopnia i szkołach policealnych oraz we wszystkich typach szkół dla dorosłych zajęcia dydaktyczno-wychowawcze mogą rozpoczynać się w pierwszym powszednim dniu lutego i kończyć w ostatni piątek stycznia;
w klasach albo semestrach programowo najwyższych:
liceów ogólnokształcących, branżowych szkół II stopnia i techników, w których zajęcia dydaktyczno-wychowawcze rozpoczynają się w pierwszym powszednim dniu września, zajęcia dydaktyczno-wychowawcze kończą się w ostatni piątek kwietnia;
branżowych szkół II stopnia oraz liceów ogólnokształcących dla dorosłych, w których zajęcia dydaktyczno-wychowawcze rozpoczynają się w pierwszym powszednim dniu lutego, zajęcia dydaktyczno-wychowawcze kończą się w najbliższy piątek po dniu 1 stycznia, z tym że w przypadku gdy:
najbliższy piątek po dniu 1 stycznia wypada w dzień ustawowo wolny od pracy, zajęcia dydaktyczno-wychowawcze kończą się w dniu poprzedzającym ten dzień,
dzień 2 stycznia wypada w piątek, zajęcia dydaktyczno-wychowawcze kończą się w drugi piątek po dniu 1 stycznia.
Co do zasady, nauczyciele zatrudnieni w jednostkach feryjnych mają więc prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 14 dni w okresie ferii zimowych oraz w roku szkolnym 2019/2020 - 66 dni kalendarzowych w okresie ferii letnich, gdyż najbliższy piątek po 20 czerwca 2020 r. przypada na 26 czerwca, zatem urlop nauczycieli rozpoczyna od 27 czerwca i kończy 31 sierpnia 2020 r. (4 dni czerwca + 31 dni lipca + 31 sierpnia).
Należy wziąć pod uwagę jednak także dynamikę zatrudnienia. Nauczyciel zatrudniony przez cały okres trwania zajęć w danym roku szkolnym w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze i na zasadach wcześniej wskazanych, natomiast w przypadku osób zatrudnionych przez okres krótszy niż 10 miesięcy w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, mają oni prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do określonego w umowie okresu prowadzenia zajęć. Ponadto nauczyciel feryjny uzyskuje prawo do pierwszego urlopu w ostatnim dniu poprzedzającym ferie szkolne, a prawo do drugiego i dalszych urlopów - w każdym następnym roku kalendarzowym.
Nauczycielom zatrudnionym w szkołach, w których nie są przewidziane ferie szkolne, przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów. Natomiast tym pedagogom, którzy w ramach jednego stosunku pracy realizują obowiązki nauczyciela szkoły feryjnej oraz szkoły nieferyjnej, przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego określonego dla nauczyciela szkoły, w której nauczyciel realizuje większą liczbę godzin zajęć, a w przypadku realizowania w tych szkołach równej liczby godzin zajęć nauczycielowi przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego określonego dla nauczyciela szkoły feryjnej. Należy wziąć pod uwagę, że w ramach tak ustalonego wymiaru urlopu wypoczynkowego nauczyciel ma prawo do nieprzerwanego, co najmniej 4-tygodniowego urlopu wypoczynkowego.
Podobne zasady obowiązują dyrektorów i wicedyrektorów szkół oraz nauczycieli pełniących inne stanowiska kierownicze w szkole, a także nauczycieli, którzy przez okres co najmniej 10 miesięcy pełnią obowiązki kierownicze w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze. Im także przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów. Plan urlopowy dyrektora zatwierdza organ prowadzący, dla pozostałych nauczycieli - dyrektor jednostki oświatowej.
Podobnie jak w przypadku nauczycieli, w przypadku nawiązania lub ustania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego nauczyciel nieferyjny lub dyrektor i pozostałe osoby pełniące funkcje kierownicze mają prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego.
Rozporządzenie z 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli rozstrzyga o składnikach płacy uwzględnianych przy obliczaniu wynagrodzenia (dalej: rozporządzenie urlopowe nauczycieli). Zgodnie z § 1 rozporządzenia urlopowego nauczycieli, w wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy uwzględnia się:
W wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy nie uwzględnia się natomiast:
Zgodnie z § 2 rozporządzenia urlopowego nauczycieli, składniki wynagrodzenia określone w stawkach miesięcznych w stałej wysokości oraz składniki wynagrodzenia określone procentowo od tych stawek uwzględnia się w wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy w wysokości należnej w miesiącu wykorzystywania urlopu. Do tych składników wynagrodzenia zaliczamy:
Odstępstwo od tej zasady może dotyczyć niekiedy dodatku funkcyjnego i motywacyjnego. W przypadku dodatku funkcyjnego zdarza się, że okres wykonywania zadań lub zajęć uprawniających do tego dodatku jest krótszy niż okres roku szkolnego. Do uzyskania dodatku funkcyjnego uprawnieni są nauczyciele, którym powierzono:
Dodatek funkcyjny nie musi być zatem wypłacany w okresie całego roku szkolnego. Jeżeli jednak okres przyznania dodatku funkcyjnego nie obejmuje miesiąca, w którym nauczyciel przebywa na urlopie, wtedy zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia urlopowego nauczycieli, należy z niego obliczyć średnią urlopową - jego wysokość oblicza się, mnożąc otrzymywaną stawkę z tego tytułu przez liczbę miesięcy, w których nauczyciel wykonywał zadania lub zajęcia, a następnie uzyskaną kwotę dzieli się przez liczbę miesięcy roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu.
Natomiast w przypadku dodatku motywacyjnego - rozporządzenie urlopowe nauczycieli nie wskazuje na obowiązek ustalania z niego średniej, co oznacza, że jeżeli okres przyznania dodatku motywacyjnego nie obejmuje miesiąca, w którym nauczyciel przebywa na urlopie, składnik ten nie powinien być uwzględniany w średniej urlopowej.
Wypłacanymi okresowo składnikami płacy nauczycielskiej są:
Zgodnie z § 3 rozporządzenia urlopowego nauczycieli, dodatkowe wynagrodzenie oblicza się, dodając otrzymane wynagrodzenie w poszczególnych miesiącach roku szkolnego, a następnie uzyskaną kwotę dzieli się przez liczbę miesięcy roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu.
Stosownie do § 4 wynagrodzenia urlopowego nauczycieli, wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw oblicza się, mnożąc przeciętną miesięczną liczbę godzin z okresu miesięcy danego roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu, a jeżeli okres zatrudnienia jest krótszy od roku szkolnego - z tego okresu, przez godzinową stawkę wynagrodzenia przysługującą w miesiącu wykorzystywania urlopu.
Nauczyciel zatrudniony w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, uzyskuje prawo do pierwszego urlopu w ostatnim dniu poprzedzającym ferie szkolne, a prawo do drugiego i dalszych urlopów - w każdym następnym roku kalendarzowym.
Jednorazowy dodatek uzupełniający, o którym mowa w art. 30a ust. 3 Karty Nauczyciela, uwzględnia się w wysokości stanowiącej 1/12 kwoty tego dodatku wypłaconego pracownikowi za poprzedni rok kalendarzowy.
W myśl art. 35a Karty Nauczyciela, nauczycielom, którzy w ramach programów finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej prowadzą zajęcia bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, za każdą godzinę prowadzenia tych zajęć przysługuje wynagrodzenie w wysokości ustalonej w sposób określony w art. 35 ust. 3 Karty Nauczyciela. Zajęcia te są przydzielane za zgodą nauczyciela i nie wlicza się ich do tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz. Mimo że rozporządzenie urlopowe nauczycieli wśród składników wliczanych do średniej urlopowej nie wymienia tzw. godzin unijnych, to zgodnie ze stanowiskiem MEN z 18 stycznia 2019 r:. (…) przysługujące na podstawie art. 35a ust. 1 Karty Nauczyciela wynagrodzenie za prowadzenie zajęć realizowanych w ramach programów finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej należy traktować tak jak wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe, a co za tym idzie - należy je uwzględniać w wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy nauczyciela (…).
Wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy ma taki sam charakter jak wynagrodzenie za pracę. Jego wysokość jest z góry ustalona - wypłaca się je w całości, w terminie określonym w art. 39 ust. 3 Karty Nauczyciela, tj. z góry pierwszego dnia miesiąca. Jednak w związku z organizacją roku szkolnego występuje stan, w którym nauczyciel tylko część miesiąca przebywa na urlopie wypoczynkowym. Jest tak zarówno w szkołach feryjnych (2-tygodniowy okres urlopu w czasie ferii zimowych, urlop w ostatnich dniach czerwca w związku z rozpoczynaniem się ferii letnich już po ostatnim piątku czerwca, przypadającym po 20 czerwca), jak i w szkołach nieferyjnych (urlop udzielony w wymiarze np. 10 dni roboczych).
Przepisy rozporządzenia urlopowego nauczycieli nie określają zasad obliczania wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy w takich przypadkach. Dla zachowania zasady, że nauczyciel w czasie urlopu wypoczynkowego powinien otrzymać takie wynagrodzenie, jakby w tym czasie pracował, niezbędny będzie podział zarówno wynagrodzenia za pracę, jak i wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy na składniki w rozumieniu art. 39 ust. 3 i 4 Karty Nauczyciela. W myśl art. 39 ust. 3 Karty Nauczyciela, nauczycielowi w danym miesiącu wypłaca się wynagrodzenie w stałych składnikach, w całości z pierwszym dniem tego miesiąca. Oznacza to, że gdy urlop wypoczynkowy rozpoczyna się w połowie miesiąca, pomija się obowiązek przeliczania stałych składników płacy, gdyż nauczyciel otrzymał już w tej części wynagrodzenie z góry za cały miesiąc (np. z lutego).
Natomiast odnośnie do składników, których wysokość może być ustalona tylko na podstawie wykonanych już prac, to - stosownie do art. 39 ust. 4 Karty Nauczyciela - wypłaca się je z dołu w ostatnim dniu miesiąca. Tak więc wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy w zakresie zmiennych składników wynagrodzenia należy wypłacić ostatniego dnia miesiąca, w którym nauczyciel wykonuje pracę i przebywa na urlopie wypoczynkowym (w tej materii można jednak niekiedy spotkać się z odmiennym stanowiskiem organów kontrolujących).
Jak ustalono w poprzedniej części artykułu, w zależności od statusu szkoły oraz sprawowanej w niej funkcji, nauczycielom udziela się urlopu wypoczynkowego w dniach kalendarzowych bądź roboczych i w odmiennym wymiarze. Co prawda zasady wliczania składników zarówno stałych, jak i zmiennych są podobne, jednak także ostateczna kalkulacja średniej urlopowej jest odmienna. Zgodnie z § 5 rozporządzenia urlopowego nauczycieli:
- ustala się, dzieląc miesięczne wynagrodzenie przez liczbę 21 (PRZYKŁAD 2).
PRZYKŁAD 1
Nauczyciel dyplomowany zatrudniony w szkole podstawowej na stanowisku polonisty od 1 września 2019 r., legitymujący się tytułem zawodowym magistra z przygotowaniem pedagogicznym, zatrudniony w wymiarze pensum 18/18, otrzymuje stale:
• 3817 zł - wynagrodzenie zasadnicze [stawka za godzinę pracy nauczyciela wynosi 3817 zł ÷ 75 (tj. w zaokrągleniu 18 godzin × 4,16) = 50,89 zł],
• 763,40 zł - dodatek za wysługę lat,
• 200 zł - dodatek motywacyjny,
• 300 zł - dodatek za wychowawstwo
- korzysta z ferii zimowych w okresie od 20 stycznia do 2 lutego 2020 r. (14 dni kalendarzowych).
Pracodawca jest zobowiązany wypłacić pracownikowi wszystkie stałe składniki wynagrodzenia na dzień 1 stycznia i 1 lutego. Powinien również wypłacić nauczycielowi średnią ze zmiennych składników.
W tym celu niezbędna jest analiza otrzymywanych składników przez nauczyciela w miesiącach poprzedzających rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego w danym roku szkolnym (tj. od września do grudnia 2019 r.). Nauczyciel ten otrzymywał we wrześniu i w październiku 2019 r. dodatek funkcyjny dla opiekuna stażu w kwocie 200 zł miesięcznie. Jednak z powodu długotrwałej choroby nauczyciela odbywającego staż dyrektor wstrzymał od listopada wypłatę tego dodatku. Ponadto w okresie poprzedzającym rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego nauczyciel ten przepracował od września do grudnia 2019 r. (stycznia 2020 r. nie bierzemy pod uwagę, gdyż jest to miesiąc rozpoczęcia urlopu) 216 godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw.
Obliczając średnią urlopową, należy kolejno:
Krok. 1. Ustalić średnią z dodatku funkcyjnego:
200 zł × 2 miesiące ÷ 4 miesięcy = 100 zł,
100 zł ÷ 30 = 3,33 zł.
Krok 2. Ustalić średnią z godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw:
216 godzin ÷ 4 miesiące = 54 godziny,
54 godziny × 50,89 zł = 2748,06 zł,
2748,06 zł ÷ 30 = 91,60 zł.
Krok 3. Ustalić wynagrodzenie ze zmiennych składników za urlop wypoczynkowy:
(3,33 zł + 91,60 zł) × 12 dni urlopu w styczniu = 1139,16 zł,
(3,33 zł + 91,60 zł) × 2 dni urlopu w lutym = 189,86 zł.
PRZYKŁAD 2
Nauczyciel mianowany zatrudniony w przedszkolu od 1 września 2019 r., legitymujący się tytułem zawodowym magistra z przygotowaniem pedagogicznym, zatrudniony w wymiarze pensum 25/25, otrzymuje stale:
3250 zł - wynagrodzenie zasadnicze [stawka za godzinę pracy nauczyciela wynosi 3250 zł ÷ 104 (tj. w zaokrągleniu 25 godzin × 4,16) = 31,25 zł],
487,50 zł - dodatek za wysługę lat,
300 zł - dodatek za wychowawstwo
- korzysta z urlopu wypoczynkowego w okresie ferii zimowych od 10 do 23 lutego 2020 r. (10 dni roboczych).
Pracodawca jest zobowiązany wypłacić pracownikowi wszystkie stałe składniki wynagrodzenia na dzień 1 lutego. Powinien również wypłacić nauczycielowi średnią ze składników zmiennych.
W tym celu niezbędna jest analiza otrzymywanych składników przez nauczyciela w miesiącach poprzedzających rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego w danym roku szkolnym (tj. od września 2019 r. do stycznia 2020 r.). Nauczyciel przedszkola otrzymywał od września do grudnia 2019 r. dodatek motywacyjny. W kolejnym roku dodatek ten nie został nauczycielowi przyznany. Z dodatku motywacyjnego nie należy ustalać średniej. Gdyby nauczyciel miał do niego prawo w okresie urlopu, wówczas traktowalibyśmy go jako składnik stały i wypłacili z pozostałymi elementami płacy na głównej liście płac. Nauczyciel przedszkola otrzymał jednak jednorazowy dodatek uzupełniający w kwocie 650 zł. Ponadto w okresie poprzedzającym rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego nauczyciel przedszkola przepracował od września 2019 r. do stycznia 2020 r. 242 godziny ponadwymiarowe i doraźnych zastępstw.
Obliczając średnią urlopową, należy kolejno:
Krok. 1. Ustalić średnią z jednorazowego dodatku uzupełniającego:
650 zł ÷ 12 miesięcy = 54,17 zł,
54,17 zł ÷ 21 = 2,58 zł.
Krok 2. Ustalić średnią z godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw:
242 godzin ÷ 5 miesięcy = 48,4 godzin,
48,4 godzin × 31,25 zł = 1512,50 zł,
1512,50 zł ÷ 21 = 72,02 zł.
Krok 3. Ustalić wynagrodzenie ze zmiennych składników za urlop wypoczynkowy:
(2,58 zł + 72,02) × 10 dni urlopu = 746 zł.
W zakresie obliczania wynagrodzenia urlopowego dla nauczycieli można wyróżnić kilka istotnych zasad:
Podstawa prawna
art. 64, art. 67 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215)
§ 1-5 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (Dz.U. z 2001 r. Nr 71, poz. 737; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 588)
§ 2-3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1603; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1093)
©℗
ANNA KOPYŚĆ
- ekspert prawa pracy i wynagrodzeń, szkoleniowiec, autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowopłacowej, redaktor merytoryczny dwutygodnika "Rachunkowość Budżetowa"