Zasady stosowania oświadczenia PIT-2 po zmianie przepisów

Oświadczenie PIT-2 jest dokumentem uprawniającym pracodawcę do zmniejszenia zaliczki podatkowej obliczonej od wynagrodzenia pracownika. W stanie prawnym obowiązującym do końca 2021 r. niezłożenie tego oświadczenia nie było dla pracownika szczególnie dotkliwe, gdyż miesięczna kwota zmniejszająca podatek wynosiła 43,76 zł. Od 1 stycznia 2022 r. wynosi ona 425 zł. A zatem niezłożenie PIT-2 jest obecnie znacznie bardziej odczuwalne niż przed zmianą przepisów (wynagrodzenie przypadające do wypłaty jest zasadniczo niższe o 425 zł).

Pracownicy, którzy chcą zmniejszyć potrącaną przez pracodawcę miesięczną zaliczkę na podatek od wynagrodzenia m.in. ze stosunku pracy, muszą złożyć pracodawcy oświadczenie PIT-2. Złożone wcześniej przez pracownika oświadczenie zachowuje ważność, w szczególności bez względu na zmiany terminu jego składania, wysokości kwoty zmniejszającej podatek czy zmiany wzoru oświadczenia. Oświadczenie to pracownik może też wycofać w każdym czasie.

Zasady składania PIT-2 i zmiany w tym zakresie

Oświadczenie PIT-2 musi zostać złożone przez pracownika (osobę pozostającą w stosunku służbowym, stosunku pracy, stosunku pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunku pracy) przed pierwszą wypłatą wynagrodzenia w roku podatkowym (chyba że stan faktyczny wynikający z oświadczenia PIT-2 złożonego w poprzednich latach nie uległ zmianie - art. 32 ust. 3a ustawy o pdof). Jednak Ministerstwo Finansów dopuściło możliwość składania oświadczeń PIT-2 również w trakcie roku, po wypłacie pierwszego czy kolejnego wynagrodzenia. Niebawem w tej kwestii nie będzie już wątpliwości, gdyż uchwalona przez Sejm (i skierowana do rozpatrzenia przez Senat) ustawa nowelizująca (tj. ustawa z 27 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy o podatku od wydobycia niektórych kopalin) przewiduje uchylenie fragmentu art. 32 ust. 3 ustawy o pdof przewidującego konieczność składania oświadczeń PIT-2 przed pierwszą wypłatą wynagrodzenia w roku podatkowym. Ponadto w wyniku tej nowelizacji ma zostać został dodany przepis, który przewiduje, że jeżeli podatnik złoży płatnikowi oświadczenie PIT-2, płatnik odlicza kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał to oświadczenie (nowy art. 32 ust. 3a ustawy o pdof).

Zmieni się również treść oświadczenia PIT-2 (zob. tabela 1). Zmiana będzie polegała na tym, że w PIT-2 pracownik będzie też oświadczał, iż nie otrzymuje emerytury lub renty za pośrednictwem płatnika albo otrzymuje emeryturę lub rentę za pośrednictwem płatnika i złożył wniosek o niepomniejszanie zaliczki podatkowej naliczonej od świadczenia o kwotę zmniejszającą podatek (art. 34 ust. 2a ustawy o pdof). Zmiana ta umożliwi składanie oświadczeń PIT-2 w zakładach pracy pracownikom otrzymującym emerytury lub renty, którzy złożyli organom rentowym wniosek o niepomniejszanie zaliczek na podatek o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek.

Zmiany w ww. zakresie wejdą w życie z dniem następującym po dniu ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Tabela 1. Treść oświadczenia PIT-2 przed zmianą przepisów i po ich zmianie 

Warunki stosowania PIT-2

Osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (zakłady pracy) są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów:

• przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy,
• zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy,
• w spółdzielniach pracy - wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej (art. 31 ustawy o pdof).

Do ww. przychodów płatnik, na podstawie oświadczenia pracownika (PIT-2), stosuje zmniejszenie podatku.

Od 1 stycznia 2022 r. obowiązuje nowa skala podatkowa. W wyniku zmian pierwszy próg podatkowy został podwyższony do kwoty 120 000 zł (dochody nieprzekraczające tej kwoty są objęte 17% podatkiem). Przekroczenie tego progu powoduje obowiązek naliczenia przez płatnika 32% podatku. Po zmianie przepisów zarówno osiąganie dochodów do 120 000 zł rocznie, jak i przekraczających tę kwotę uprawnia podatnika, który złożył pracodawcy PIT-2, do skorzystania z kwoty zmniejszającej podatek (5100 zł rocznie/425 zł miesięcznie). Takiej możliwości nie było w stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2021 r. Po przekroczeniu pierwszego progu podatkowego kwota zmniejszająca podatek nie mogła być stosowana, mimo że PIT-2 pozostawał ważny.

Tabela 2. Skala podatkowa obowiązująca od 1 stycznia 2022 r.

Przekroczenie pierwszego progu podatkowego, tak jak dotychczas, powoduje obowiązek obliczenia:

• 17% podatku od tej części dochodu uzyskanego w tym miesiącu, która nie przekroczyła tej kwoty, i
• 32% podatku od nadwyżki ponad kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali (art. 32 ust. 1 ustawy o pdof).

Przy obliczaniu zaliczki na podatek od przychodów m.in. ze stosunku pracy nieprzekraczających miesięcznie 12 800 zł należy pamiętać o konieczności jej ustalenia według zasad obowiązujących 31 grudnia 2021 r. oraz wprowadzonych przez Polski Ład od 1 stycznia 2022 r. Jeżeli zaliczka na podatek ustalona według poprzednio obowiązujących przepisów okaże się niższa od ustalonej według zasad, jakie weszły w życie do ustawy o pdof 1 stycznia 2022 r. i 8 stycznia 2022 r. - na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z 7 stycznia 2022 r. w sprawie przedłużenia terminów poboru i przekazania przez niektórych płatników zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych (w wyniku zmiany przepisów zasady wynikające z ww. rozporządzenia zostały przeniesione do ustawy o pdof), należy pobrać niższą zaliczkę. Jest to odroczenie w czasie poboru zaliczki na podatek za 2022 r.

Wyjątkiem jest sytuacja, gdy uprawniony podatnik uzyskujący przychody od płatnika, który nie odlicza kwoty stanowiącej 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, zrezygnuje z tego odroczenia. W tym celu składa wniosek płatnikowi podatku.

PRZYKŁAD

Pracownik zatrudniony od 1 lutego 2022 r. otrzymuje wynagrodzenie w stałej miesięcznej kwocie wynoszącej 5000 zł. Nie dokonuje wpłat na PPK. Przysługują mu podstawowe koszty uzyskania przychodów i złożył pracodawcy oświadczenie PIT-2. Pracownik korzysta z odroczenia pobrania podatku dochodowego. Rozliczenie wynagrodzenia za luty 2022 r. powinno być następujące.

* Zaliczka na podatek obliczona na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów okazała się niższa od zaliczki obliczonej według zasad obowiązujących 31 grudnia 2021 r., a zatem należy potrącić z wynagrodzenia niższą zaliczkę.

Kwota zmniejszająca podatek zasadniczo nie jest podzielna. Może się jednak zdarzyć, że pracownik uprawniony do jej zastosowania przez pracodawcę nie skorzysta z niej w pełnej wysokości. Zdarzy się tak, jeżeli podatek jest niższy od kwoty zmniejszającej. W takim przypadku pracodawca ograniczy kwotę zmniejszającą podatek do wysokości podatku. Podatek nie może być bowiem ujemny. Ostatecznego rozliczenia podatku pracownik dokona w zeznaniu rocznym.

PRZYKŁAD

Pracownik otrzymuje minimalne wynagrodzenie za pracę. Złożył pracodawcy oświadczenie PIT-2 i ma prawo do zwykłych kosztów uzyskania przychodów. Nie dokonuje wpłat na PPK. Podstawę opodatkowania i wysokość podatku należy ustalić w następujący sposób:

• podstawa opodatkowania: 3010 zł - 412,68 zł (składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe) - 250 zł (koszty uzyskania przychodów) = 2347 zł,

• podatek przed zmniejszeniem: 2347 zł x 17% = 398,99 zł,

• podatek po zmniejszeniu: 398,99 zł - 398,99 zł (wykorzystana kwota zmniejszająca podatek) = 0 zł.

Zatrudnienie w więcej niż jednym zakładzie pracy albo pobieranie świadczeń emerytalno-rentowych

Pracownik, który wykonuje pracę w dwóch lub więcej zakładach pracy (albo np. pobiera świadczenia emerytalno-rentowe), sam decyduje, który płatnik będzie uprawniony do stosowania kwoty zmniejszającej podatek. Jest to wyłącznie decyzja pracownika, a to oznacza, że pracodawca nie może jej weryfikować czy kwestionować. Jednocześnie w przypadku podania przez pracownika nieprawdy lub zatajenia prawdy i przez to narażenia podatku na uszczuplenie pracownikowi grozi odpowiedzialność przewidziana w Kodeksie karnym skarbowym. Fakt, czy doszło do nieuprawnionego podwójnego, np. zmniejszenia podatku na podstawie oświadczenia PIT-2, organy podatkowe mogą ustalić na podstawie rocznego zeznania podatkowego.

Wspólne rozliczenie podatku a PIT-2

O wspólnym opodatkowaniu dochodów z małżonkiem pracownik informuje pracodawcę, składając mu stosowne oświadczenie. Warunkiem wspólnego opodatkowania jest pozostawanie w związku małżeńskim i wspólności majątkowej. Od 1 stycznia 2022 r. z takiego uprawnienia skorzystają małżonkowie, którzy pozostają w związku małżeńskim i we wspólności majątkowej:

• przez cały rok podatkowy albo
• od dnia zawarcia związku małżeńskiego do ostatniego dnia roku podatkowego - w przypadku gdy związek małżeński został zawarty w trakcie roku podatkowego (art. 6 ust. 2 ustawy o pdof).

Zatem z nowych rozwiązań uprawnieni podatnicy skorzystają, począwszy od rozliczenia za 2022 r.

Do końca 2021 r. z możliwości wspólnego opodatkowania mogli skorzystać małżonkowie pozostający w związku małżeńskim i wspólności majątkowej przez cały rok podatkowy.

WAŻNE

Od 1 stycznia 2022 r. ze wspólnego opodatkowania dochodów mogą skorzystać również małżonkowie, którzy w trakcie roku podatkowego zawarli związek małżeński i pozostają we wspólności majątkowej.

W przypadku pracowników, którzy chcą opodatkować dochody łącznie z małżonkiem, kwota zmniejszająca podatek może przyjmować inną wysokość. Decydują o tym przewidywane dochody małżonków za rok podatkowy.

Tabela 3. Wysokość zobowiązania podatkowego z tytułu wspólnego opodatkowania małżonków w 2022 r.

Wzór 1. Oświadczenie o wspólnym opodatkowaniu małżonków

Jeżeli pracownik złoży takie oświadczenie i jednocześnie PIT-2, to jego miesięczna zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych będzie 2-krotnie zmniejszana nawet o kwotę 425 zł.

Wycofanie PIT-2

Zakład pracy nie zmniejsza zaliczki podatkowej o kwotę wynikającą ze złożonego przez pracownika oświadczenia PIT-2, jeżeli pracownik powiadomił o zmianie stanu faktycznego wynikającego z tego oświadczenia (art. 32 ust. 4 ustawy o pdof). Oznacza to, że pracownik w każdym momencie, na podstawie wniosku, może zrezygnować ze zmniejszania przez zakład pracy zaliczek na podatek o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek. Podatnik może też w ogóle nie składać oświadczenia PIT-2, mimo że spełnia warunki do zastosowania kwoty zmniejszającej podatek. Wówczas odliczy kwotę zmniejszającą podatek w rocznym zeznaniu podatkowym.

Wzór 2. Wniosek o wycofanie PIT-2

PRZYKŁAD

Pracownik zatrudniony od 1 marca 2021 r. złożył pracodawcy oświadczenie PIT-2. Od 17 lutego 2022 r. rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej na ogólnych zasadach (będzie samodzielnie opłacał zaliczki na podatek od przychodów z tego tytułu). Pracownik powiadomił pracodawcę o zmianie stanu faktycznego wynikającego z poprzednio złożonego PIT-2, składając w tym celu wniosek. Zatem pracodawca nie będzie stosował kwoty zmniejszającej podatek od przychodów wypłaconych od dnia złożenia wniosku przez pracownika.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 6 ust. 1, art. 31-32 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 138

• § 1-5 rozporządzenia Ministra Finansów z 7 stycznia 2022 r. w sprawie przedłużenia terminów poboru i przekazania przez niektórych płatników zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych - Dz.U. z 2022 r. poz. 28

Tomasz Krywan

doradca podatkowy